cabonàda , nf Sinonimi e contrari codhada.
cabonadúra , nf Definizione su pònnere su cabone (fundhu) a un'istrégiu de ortigu Etimo srd.
cabonàre , vrb Definizione pònnere su cabone (fundhu) a un'istrégiu de ortigu Etimo srd.
cabonàre 1 , vrb: acaponai, caponare Definizione crastare is pudhos Sinonimi e contrari crastai Etimo itl. capponare.
cabòne , nm: crabone Definizione fundhu chi si ponet a sa bajone; orrugu, perra de su chiu mescamente de sa nughe; donniuna de is fileras de granu chi portat s'ispiga; bículu, mescamente de cosa de papare / c. de fune = orrugu de fune, funighedha Sinonimi e contrari fundu / arrogu, càpiu 1, perra / strónciu, tancu 2. sos cabones de sa nughe sunt duos ◊ unu cabone de méndhula 3. no bi màstigo cun cabu e che depo ingullire sa cosa a cabones ◊ unu tempus rugaiant sos cundennados in bàtoro cabones ◊ at cotu curcurighedhas segadas a cabones ◊ unu cabone de cussu pischedhu de casu betzu lu lasso pro ratare Etimo srd.
cabòne 1 , nm: caboni Definizione
su mascu de is pudhas, fintzes candho est crastau / cabone de abba, caboni de canna = corvu ambidhastru (botaurus stellaris); caboni de murdegu = pudha de mudeju, itl. beccàccia (scolopax rusticola); caboni de Índias = dindu, piocu (meleagris gallopavo)
Sinonimi e contrari
pudhu
Modi di dire
csn:
caboni barbau = chi zughet una zenia de nàcara pendhindhe in bula; gei cantas, chi ses caboni! = za si at a bídere si est abberu chi…; iscudit a pudha pro fèrriri a caboni = naro a tie fiza pro intèndhere nura
Frasi
tengu unu caboni de sa vera casta: bista sa pudhasta si ndi fait meri! (E.Pintor Sírigu)◊ o pudhas isfacias chi andais per is bias su caboni circhendi! ◊ lah ca su caboni si fúrriat a ispitzulai!
Cognomi e Proverbi
smb:
Cabboi, Caboni, Caboi
Terminologia scientifica
pzn, anall, gallus gallus
Etimo
ltn.
capone(m)
Traduzioni
Francese
coq
Inglese
cock
Spagnolo
gallo
Italiano
gallo,
cappóne
Tedesco
Hahn,
Kapphahn.
cabonèra , nf Definizione aprigu o logu de acorru fatu apostadamente po is pudhas Sinonimi e contrari acoiladórgiu, prudhaxu.
cabòni cabòne 1
caboníglia , nf: cabroníglia, crabomilla, crabumíllia, craboníglia Definizione genia de erba chi faet asseliare is nérbios e batit sonnu Sinonimi e contrari cabbumilla, camamilla Terminologia scientifica rbzc, Matricaria chamomilla.
cabónigu , nm: calónicu,
calónigu,
canóligu,
canónicu,
canónigu Definizione
ómine de Crésia de gradu prus artu de su preíderu
Modi di dire
csn:
calónigu orijudu = nau in suspu, su muenti; canónigu mortu, cadira arrendada! = lu narant candho carchi cosa unu la lassat, fintzas pro pagu, e un'àteru deretu ndhe aprofitat; rassu che canónigu = meda
Frasi
in Abas oi cumandat totu su cabónigu!
Cognomi e Proverbi
prb:
bi at prus dies chi no canónigos
Terminologia scientifica
prdc
Etimo
ltne.
canonicus
Traduzioni
Francese
chanoine
Inglese
canonical
Spagnolo
canónigo
Italiano
canònico
Tedesco
Kanoniker.
caboniscàju , nm Definizione chie bendhet caboniscos Terminologia scientifica prf Etimo srd.
caboníscu , nm Definizione
pudhu piticu, su pudhighinu candho tenet pagos meses / c. de primu cantu = pudhitu; c. de àcua = zenia de puzone (gallinula chloropus); c. de murdegu = Cytinus hypocistus o rosa de murdegu (itl. ipocisto)
Sinonimi e contrari
cogoti,
coiscu
Frasi
is caboniscus funt bellus a fai arrustu ◊ bessiminci, innantis chi ti trotoxi su tzugu comenti a unu caboniscu! ◊ gei est unu caboniscu chi si pigat su friscu dógnia dí a mengianu cantendi! ◊ caboniscu béciu… bicu nou!
Terminologia scientifica
pzn
Traduzioni
Francese
jeune coq,
poulet
Inglese
cockerel,
chicken
Spagnolo
pollo
Italiano
gallétto,
póllo
Tedesco
Hähnchen.
cabòri , nm: caori,
colore,
colori Definizione
sa diferente bisura chi leat sa lughe, e sa cosa posta in sa lughe, segundu sa longària de s'undha de su ràgiu de sa lughe etotu: sa lughe chi, po s'ogu umanu, tenet un'undha tropu longa o tropu curtza e no si biet; cosa chi serbit a intínghere, a giare unu colore (es. lapis); a logos, arrobba, pannu orrúbiu, fintzes mucadore / genias de colore: arrúbiu, asulu, biaitu, biancu, birde, brundhu, grogu, niedhu, tanadu; genias de grados de unu matessi colore: cotu, gàrrigu, inchesu, craru, irbiaridu, meru, nidu, píchidu, isprammau; genias diferentes de unu matessi colore: arrubiastu, biancàciu, birdànciu, brundixedhu, castangiatzu, cinixali, grogànciu, niedhutzu, porrale, sanguíngiu; colores leaos de calecuna cosa: colore de aera, de arantzu, de binu, de castanza, de chisina, de ferru, de late, de meladidòngia, de paza, de prata, de tzíntzulu, de tzúrfuru; colores chi no si agatant o chi no si podent precisare méngius: colori de brenti de mòngia, de brenti de mamma, de gana maba, de cani fuendi, de càul'e ozu (ma custos duos úrtimos dhos narant po unu colore brutu, mescamente de su biancu), colori de schina de para (chi narant fintzes po colore de castanza)
Modi di dire
csn:
c. allegru = chi praxit a dhu castiai, de arrobba chi ponit sa genti allirga, giòvuna; c. sériu = colori (de bestimenta) chi pro su prus ponit genti manna o fintzas pagu allirga; èssere in c. malu (nau de genti)= de cara mala, comenti e malàidu
Frasi
pòngiat a menti, bufit su piriciou ca dhi fait sàngui e dhi fait atziai cabori a faci! ◊ candu mi obiada nci furriàt su bruncu, ma a mei no mi nci torràt sa faci in colori, balla! ◊ tandho su sindhacau fit in colore de cane fughindhe: bi fit, ma comente a tziu Nemmos!
2.
a su pitzinnu li apo comporadu sos colores ca li serbint pro iscola
3.
bandhant a passu a passu, a chistionu, bestidas de furesi e de colore (A.Casula)◊ su colore fut un'incone de pannu orrúbiu indurau de feta: dhu poniant in conca is féminas po is simanas de festa
4.
ndi dhi depu nai de dógnia cabori!
Etimo
ltn.
colore(m)
Traduzioni
Francese
couleur
Inglese
colour
Spagnolo
color
Italiano
colóre,
colorito
Tedesco
Farbe.
cabóru , nm: caloru,
caoru,
carodu,
coloru,
coró Definizione
colora puzonarza, píbera soliana, genia de animale longu longu e fine, chentza peis e ne farrancas, chi caminat illascinandho, trisinandho a egaseogas in terra (ma che artzat fintzes in is matas) e faet is oos / min. coroitedhu; coloru puzoninu = chi si mànigat sos oos, sos puzonedhos in su nidu; serrare una gianna a coloru = afacare, tambare ma chentza la serrare bene
Sinonimi e contrari
colobra*,
tzorompis
Frasi
timit is calorus chi no benit a bèni! ◊ as a papai píberas e caorus me in s'inferru! ◊ sos coloros no móssigant e, si bient zente, si fuint ◊ parit ca portu corous in brenti!
Cognomi e Proverbi
smb:
Coloru, Coloreddu
Terminologia scientifica
anar, coluber viridiflavus viridiflavus, c. hippocrepis hippocrepis, elaphe longissima longissima, natrix maura, n.n. cettii
Traduzioni
Francese
couleuvre
Inglese
grass-snake
Spagnolo
culebra
Italiano
bìscia
Tedesco
Natter.
cabòssa , nf Definizione carda de cropos / èssere a c. = andhados male de su bisonzu, in miséria Sinonimi e contrari apiossa, banzu 1, surra, sussa.
cabóstigu, cabóstu , nm, nf: calostu,
calustu,
colostra,
colostru,
colostu,
culostra,
culostru,
corostu Definizione
late colostrinu o de casadas, su primu late chi bogat unu pegus chi at angiau, su de is primas duas dies (de colore prus pagu biancu)/ colostra de mammidha = est sa prima colostra chi bogat s'animale, sa chi portat giai innanti de angiare (ma ndhe sighit a fàere puru)
Sinonimi e contrari
casada
Frasi
casu axedu e colostu e lati po callai… Antiogu dh'ant postu po mi ndi ammachiai! ◊ a su colostru si azunghit unu pagu de sale e si faent còghere sas fitas de pane ◊ in istiu bi est su latíschidu, in ierru su late púrile, sa colostra ◊ regalau mi ant su calostu…
Etimo
ltn.
colostrum
Traduzioni
Francese
colostrum
Inglese
colostrum
Spagnolo
calostro
Italiano
colòstro
Tedesco
Kolostrum.
cabósu , agt Definizione
nau de unu, chi tenet cabu, capia, faendho is cosas, chi giaet atentzione, chi dhas faet bene, cun incuru, chi ischit su chi faet, ite est faendho: si narat fintzes in su sensu de mannu
Sinonimi e contrari
abbistu,
acabadu,
contipizosu,
fundoriau,
giudisciosu
| ctr.
iscabadu,
iscabiladu
Frasi
a su cumandhu mandha a su pitzinnu, za est cabosu! ◊ ite cabosa chi est custa pisedha!…
2.
proite no benis tue a m’iscúdere, chi ses prus cabosu, cantu chi mandhas cussa criadura?!…
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
diligent
Inglese
diligent
Spagnolo
diligente
Italiano
diligènte,
consapévole,
maturo
Tedesco
fleißig,
bewußt.
cabràrgiu, cabràxu , nm: crabàgiu,
crabalzu,
crabàrgiu,
crabarzu,
crabaxu,
crabazu,
crapàgliu,
craparju,
craparzu Definizione
chie pastórigat su paru cràbinu, crabas / min. crabazedhu; ogu de crabàrgiu = ogru atentu meda, chi bidet o connoschet deretu (ca su crabarzu faghindhe s'ammamadura depet connòschere crabitu e craba, fizu e mama, mancari ndhe zutat dughentas)
Sinonimi e contrari
crabitaju
Frasi
at mutiu fruschiandhe che craparzu vetzu ◊ v’at crapàrgios mannos e minores ◊ su crapàgliu ghiraiat a bidha duas vias a s'annu ◊ medas craparjos aperiant e tancabant sas dies in su monte ◊ apo letu su Banzéliu candho fipo craparjedhu
Cognomi e Proverbi
smb:
Cabràrgiu, Crabàrgiu
Terminologia scientifica
prf
Etimo
ltn.
caprarius
Traduzioni
Francese
chevrier
Inglese
goatherd
Spagnolo
cabrero
Italiano
capraro
Tedesco
Ziegenhirt.
cabriòla , nf: crabiola,
crabola,
crapola Definizione
animale: anta fémina; genia de currente de linna; nau de fémina, una chi est andhariana, bagamundha
Sinonimi e contrari
betixedha,
dama 1
/
listellu,
tzivina 1
Frasi
sa crabola mi l'ant tenta a matzonera ◊ ite bella chi fit una crabola, làstima fit sa pedhe a l'istampare…◊ sútile e sica fit che canna, lezera e lestra che crabola
2.
is crabiolas sunt sos currentes chi si ponent subra de sas bigas pro pònnere sa canna in sas caberturas
Cognomi e Proverbi
smb:
Craboledda
Terminologia scientifica
anra, cervus dama dama
Etimo
ltn.
capreola
Traduzioni
Francese
daine
Inglese
doe
Spagnolo
gama,
dama
Italiano
dàina
Tedesco
Damkuh.
cabriólu , nm: crabiolu,
crabiou,
crabolu,
craboru,
crapolu,
cravolu Definizione
genia de animale areste, ma timerosu e de índula bona, de sa mannària de una craba, a corros mannos (su mascu) coment'e a cambu ispartziu in cambos prus piticos, a puntas ladas meda, chi perdet e torrat a bogare dónni'annu; unu tempus si ndhe agataiat medas in Sardigna, ma in is úrtimos duos séculos che dh'ant ispérdiu: como funt torrandhodhu a pesare / no giúghere fele che su crabolu = no sentire ódiu nudha, èssere bonu che a su pane
Sinonimi e contrari
anta 1
/
cdh. caprolu
Frasi
est lezeri che crabolu ◊ unu tempus brincaias che crabolu ◊ sos cassadores bideint unu crabolu ma no bi la fateint a lu tènnere
Cognomi e Proverbi
smb:
Cabriolu, Caprolu, Crabolu, Crapolu
Terminologia scientifica
anra, cervus dama dama
Etimo
ltn.
capreolus
Traduzioni
Francese
daim
Inglese
fallow-deer
Spagnolo
gamo
Italiano
dàino
Tedesco
Damhirsch.