decaidúra , nf Definizione su decaire, su andhare sèmpere peus mancari a pagu a pagu Sinonimi e contrari decadessimentu, sderruimentu Frasi semus imbetzendhe e faghindhe a decaidura: a su tàpula tàpula ma… sempre a su matessi puntu depimus lòmpere! Etimo srd.
decaíre , vrb Definizione torrare de mancu, andhare male, de male in peus, torrare a malu puntu Sinonimi e contrari decadessi, decàere, derrúere, sderrui | ctr. abboniare, mediare, megliorai Etimo spn. decaer.
decàiri decàere
decaíu decaídu
decàlitru , nm Definizione
medida, una genia de broca de deghe litros
Terminologia scientifica
mds
Traduzioni
Francese
décalitre
Inglese
decalitre
Spagnolo
decalitro
Italiano
decàlitro
Tedesco
Dekaliter.
decàlogu , nm Definizione
is deghe paràulas (paràula in grecu = logos), is deghe cumandhamentos de sa Bíbbia
Traduzioni
Francese
décalogue
Inglese
decalogue
Spagnolo
decálogo
Italiano
decàlogo
Tedesco
Dekalog
decàmetru , nm Definizione
misura de longària de deghe metros
Terminologia scientifica
mds
Traduzioni
Francese
décamètre
Inglese
decametre
Spagnolo
decámetro
Italiano
decàmetro
Tedesco
Dekameter.
decannòbe , agt, nm: dechennobe,
degannove,
degennoi,
deghennoe,
dexennoe,
dexennoi Definizione
deghe e noe (in números àrabbos 19, in números romanos XIX)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dix-neuf
Inglese
nineteen
Spagnolo
diecinueve
Italiano
diciannòve
Tedesco
neunzehn,
Neunzehn.
decànu , nm Sinonimi e contrari daganu.
decassète , agt, nm: dechessete,
degesseti,
deghessete,
dexessete,
dexesseti,
dixasseti Definizione
deghe e sete (in números àrabbos 17, in números romanos XVII)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dix-sept
Inglese
seventeen
Spagnolo
diecisiete
Italiano
diciassètte
Tedesco
siebzehn,
Siebzehn.
dèche , agt, nm: dege,
deghe,
deghi,
dexe,
dexi Definizione
duas bortas su tanti de is pódhighes de una manu (in números àrabbos 10, in números romanos X): candho est agt. no càmbiat, ma si est nm. tenet su pl. (foras candho inditat is oras)
Frasi
apu biu dexi óminis ◊ tenet deghe bacas ◊ de candu teniat deghi annus issu at fatu su tzeracu ◊ dege funtis us dege Cumandhamentos
2.
su deghe benit apustis de su noe ◊ duos deghes faghent vinti
Etimo
ltn.
dece(m)
Traduzioni
Francese
dix
Inglese
ten
Spagnolo
diez
Italiano
dièci
Tedesco
zehn,
Zehn.
dechemíza , agt, nm: deghemila,
deghemiza,
deximilla Definizione
su tanti de deghe bortas milli
Frasi
aiat pretesu binti mila carretas de trigu, dughentos cadhos e prus de deghemila pegos de bulu
2.
de milli francos no ndhe cheret: sos deghemiza cheret!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dix mille
Inglese
ten thousand
Spagnolo
diez mil
Italiano
diecimila
Tedesco
zehntausend.
dechennòbe decannòbe
decheòto , agt, nm: degeoto,
degeotu,
degheoto,
degheotu,
degiotu,
dexeoto,
dexiotu Definizione
deghe e oto (in números àrabbos 18, in números romanos XVIII)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dix-huit
Inglese
eighteen
Spagnolo
dieciocho
Italiano
diciòtto
Tedesco
achtzehn,
Achtzehn.
dèchere , vrb: addèchere,
dègere,
dèghere,
degi,
dègiri,
dèxere,
dexi 1,
dèxiri Definizione
istare, pàrrere o andhare bene de una cosa a un'àtera, a unu, su èssere o pàrrere adata o bella, bona, fintzes su èssere giustu o adatu de unu fàere, de unu cumportamentu cunforma a su logu o a s'ocasione / pps. déchiu / dèxiri che sa fica in s'ogu = própiu nudha
Sinonimi e contrari
gèxere,
importare,
merèssere,
reguardare
Frasi
a sos macarrones lis deghet su casu e sa bagna ◊ a cussa càssia li deghet custa tinta ◊ no dhi dexit sa corona fata de floris de aràngiu ◊ fit de vinu vonu e li dechiat peri sa brulla ◊ no ti deghet su ríere, cun totu custu dannu! ◊ a unu mannu no li deghet a zogare che una criadura ◊ est sinnu de mente zusta a nàrrere sos faedhos chi bi deghent ebbia ◊ andai a cuadhu de molenti non degit po s'ocasioni!◊ segundhu su foedhu, nau in crésia no deghet!
2.
bollu chi sa petza siat arrustia comenti dexit ◊ una cràstula ses, chi dexiast internada in manicómiu bia e bona!
3.
so andhendhe a ue mi paret e piaghet: no sunt cosas chi bos deghent!
4.
custu dispiaghere própiu no mi lu deghia
Cognomi e Proverbi
prb:
a cane no dhi deget pane
Etimo
ltn.
decere
Traduzioni
Francese
convenir,
seoir
Inglese
to suit
Spagnolo
convenir
Italiano
addirsi
Tedesco
passen.
dechessète decassète
dechidèsa , nf: deghidesa Definizione
su èssere déchidu, bellu, bene fatu de pràghere meda, nau mescamente de sa persona
Sinonimi e contrari
donosidade,
ermosura,
galania,
tuca
| ctr.
legesa
Frasi
intro a totu sos donos, tenes sa dechidesa principale ◊ sas rosas no sunt che a sa tua dechidesa!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
charme,
grâce,
élégance
Inglese
elegance,
prettyness
Spagnolo
gracia,
elegancia
Italiano
avvenènza,
leggiadrìa,
eleganza
Tedesco
Anmut,
Eleganz.
dechidòre , nm: dechiore Definizione su dèghere, su èssere deghile de una cosa, de una persona, de unu fàere, fintzes sa persona etotu candho est bella Sinonimi e contrari deghesa, galania Etimo srd.
dechídu, déchidu , agt: déchitu,
dechiu Definizione
bellu, bene fatu de pràghere meda, nau mescamente de sa persona / arrejonare a d. = bene
Sinonimi e contrari
bedhu,
donosu,
galanu
Frasi
de unu lizu dechidu ammiro sas perlas raras: a s'iscanzada de sas laras de sole paret bestidu (A.Dettori)◊ fissa m'istas in ojos che una rosa sa piús frisca, sa piús dechida ◊ cun su coro ti miresi ca fis dechida e donosa ◊ columba mea dechida, parma mea istimada! ◊ Mariànghela est déchida: no ndhe at, de chintu ◊ est una pessone déchita e de remeju
2.
mi rispondhet cun boghe dechida a sa dimandha chi fatu li aia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
séduisant,
joli
Inglese
charming,
pretty
Spagnolo
atractivo
Italiano
avvenènte,
grazióso
Tedesco
anmutig,
zierlich,
fein,
schön.
dechíle , agt: deghile Definizione
chi deghet, chi istat bene meda, chi est bellu, chi si adatat bene / fatu a deghile = bene meda, perfetu, in sa manera addata
Sinonimi e contrari
addechidu,
addeghíbbile,
déchidu,
dechívile
/
adatu
| ctr.
feu,
légiu
Frasi
fit un'artejanu de bravura nódida, de zéniu deghile ◊ est deghile a sos fizos pro onorare sa mama ◊ apant sos regualdos chi a persones de tanta impoltàntzia sunt deghiles
2.
faedhu deghile li essiat de lara a s'iscanzada (A.Dettori)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
joli,
gracieux
Inglese
pretty,
handsome,
decent
Spagnolo
bonito
Italiano
grazióso,
aggraziato,
decènte,
cònsono
Tedesco
schön,
anmutig,
graziös.