ispabigliàda , nf Definizione
su ispabigliare, su apèrrere meda sa pupia de s'ogu; sa pupia aperta meda
Sinonimi e contrari
ispabajadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mydriase
Inglese
mydriasis
Spagnolo
midriasis
Italiano
midrìasi
Tedesco
Mydriasis.
ispabigliadòra, ispabigliadòre , nf, nm Definizione genia de aina po ndhe segare su loghíngiu abbruxau de is candhelas o istiàricas Sinonimi e contrari ismuculaderas, spibigliadera Etimo ctl. espavilladoras.
ispabigliàre , vrb: ispibigliai,
ispibigliare,
spibigliai Definizione
segare su pibillu abbruxau de is candhelas, ma fintzes arrangiare o pònnere su pibillu bonu; in cobertantza, fàere prus biu, prus ischidu, prus abbistu / i. su sonnu = catzare su sonnu
Sinonimi e contrari
ispibillonai,
ispipigliare
2.
bídere des s'ama, si s'oju ispibíglias! ◊ sos tragos m'ispibigliaiant e bidio sos fumos de sos arrustos
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
moucher une bugie,
raviver
Inglese
to snuff,
to revive
Spagnolo
despabilar
Italiano
smoccolare,
ravvivare
Tedesco
schneuzen,
beleben.
ispabígliu , nm Definizione
su ispabigliare, nau pruschetotu de is ogos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accommodation (physiol.)
Inglese
visual arrangement
Spagnolo
despabilamiento
Italiano
accomodaménto visivo
Tedesco
Akkomodation.
ispabillài , vrb: ispibillare Definizione fàere coment'e ispabillu, ispipillu, ischidu, fàere ischidare / ispibillare us oglos = apèrrere bene is ogos Sinonimi e contrari ispibillonai Frasi is contus su sonnu no mi dhu fiant benni: mi nde dhu ispabillànt! ◊ nemus at pentzau de pesai runcu po nd'ispabillai sa genti e fai fronti po cicai is diritus insoru ◊ su teatru fachet ispibillare sos pilocos in modu sanu e ispassiosu (M.Sedda).
ispabíllu , agt, nm: ispavillu,
ispibígliu,
ispipillu,
ispivígliu,
ispivillu Definizione
chi o chie tenet una manera de istare e de fàere atenta meda, a totu, a ogos apertos; fintzes chi est alligru
Sinonimi e contrari
abbillu,
abbistu,
allutinedhu,
capíbbili,
iscardallutu,
sbrillau,
spiscinetu
| ctr.
babbalocu,
tolondro
Modi di dire
csn:
i. che grodho, che matzone = meda; focu ispipillu = tenindhe a frama
Frasi
su pitzinnu fit ispibillu meda ◊ mi consizabat de istare atentu, ca mi cheriat prus ispipillu in su travallu ◊ ispivilla comente l'agguantat chi de l'amare mi benit pertzisu ◊ fit unu cane ispavillu meda ◊ sunt pitzinnos abbistos e ispavillos ◊ istat che fera sa piús ispivíglia ◊ fit ómine ispipillu o macu mannu?
2.
bi at calchi coro in ispibígliu: forsis sa muzere, sa mama ant atzesu fogu de amore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vif
Inglese
quick,
vivacious
Spagnolo
despabilado
Italiano
vivace,
svéglio
Tedesco
lebhaft,
geweckt.
ispàbinu , nm, agt: ispàinu,
ispàniu Definizione
su ispainare; chi est ispratu, chi s'ispraghet; nau de gente, chi istat sèmpere andhandho, peri su logu
Sinonimi e contrari
ispàrtzinu,
ispràminu
/
àmparu,
istérridu
Modi di dire
csn:
mutetu a ispàniu = zenia de mutu cun istérrida totu cun rimas diferentes, ma cun sa serrada cun peràulas chi rimant totugantas; fogu ispàinu = itl. stélla cadènte, cométa; fuire a ispàinu = currindhe a tota fua a donzi bandha; ghetai, betare cosa a ispàinu (es. sèmene)= a iscaviaras, a paspiadura, a ispramminadura, in manera de rúere isparta, itl. a spàglio; andai a ispàinu = istérridos (es. comente paschent sas crabas), itl. sparpagliati
Frasi
in s'oru de su mari ant fatu is domus a ispàniu ◊ at agatau is bacas a ispàinu, pascendu peribellogu ◊ a sa petza arrustia ghetadhi su sali a ispàinu!◊ su masone est crocau a ispàinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étendu
Inglese
wide
Spagnolo
esparcido
Italiano
estéso
Tedesco
ausgedehnt.
ispabógliu , nm: ispabolzu,
ispaborzu,
ispaporju,
ispaporzu,
ispavolzu,
ispobolzu,
ispravorzu Definizione
foedhu chi narant sèmpere in su sensu de cosa peleosa, difícile, chi faet sufrire, istare male, ma chi iat a èssere nau in cobertantza, ca iat a bòllere nàrrere gosu, comodidade, pàusu, asséliu, ispàssiu
Sinonimi e contrari
ispregolzu
Modi di dire
csn:
fàghere una cosa a malu i. = a pelea, a inzotu; manigare a s'i. = a meda, fintzas a no bi ndhe istare prus; a i. = cun paga lughe
Frasi
già l'apo s'ispaborzu cun tegus!…◊ già mi ndh'at dadu de ispaborzu, cussa criadura! Assiat! (G.Ruju)◊ ite ispaborzu sa betzesa!…◊ incomintzat luego s'ispaborzu de sos profumos sos piús rafinados…: sulos púdidos, rutos isfogados che candho manigadu ant in mortorzu (Grolle)◊ in cussa domo da bi l'ant s’ispabógliu, ant postu sos ferros a su fizu!
2.
no apo ispabolzu in logu (P.Casu)◊ si aia àpiu una dàlia po s'abbutonadorzu fipo istau s'ispaporzu de sos pitzinnos! (A.Cucca)◊ suta a cumandhu anzenu no mi drommio a bonu ispravorzu
3.
semper mi ne so pesadu, mancaris a malu ispobolzu (M.Monterra)◊ at fatu totu a malu ispaborzu, gherrendhe chin prunetza e ruedhu ◊ siscura, est a malu ispravorzu, morindhe e chentza mòrrere! ◊ istant tota die tibbitabba sas feminedhas cun totu ispabolzu, samunendhe ◊ za apo dormiu ma a malu ispaporju
Etimo
ltn.
ex + pauper
Traduzioni
Francese
sacré travail
Inglese
hard work
Spagnolo
tute,
zurra (f)
Italiano
faticàccia
Tedesco
schwere Anstrengung.
ispabolzíulu , agt Definizione
nau de ccn., chi est de naturale bonu, chi praghet, chi est de bonugoro, s'interessat po su bene de s'àteru
Sinonimi e contrari
ispavolzile
Traduzioni
Francese
altruiste
Inglese
altruis
Spagnolo
altruista
Italiano
altruista
Tedesco
Altruist.
ispaboratàre isbarabotàre
ispaborotàda ispabarotàda
ispaborzíle , agt Definizione nau de ccn., chi si dha pigat cun passiéntzia Sinonimi e contrari ispavolzile, pascenscile | ctr. ispascesciadu Frasi siedas ispaborzile cun connadu bostru, no lu giutedas a ispabarotadas si no bos aggradessit su chi faghet! (G.Ruju) Etimo srd.
ispaborzósu , agt Definizione chi giaet ispravorzu, chi faet istare a malu ispravorzu, male; fintzes chi giaet ifadu Sinonimi e contrari dolorosu, ifadosu Frasi est una maladia ispaborzosa 2. custu pisedhu est ispaborzosu Etimo srd.
ispabórzu ispabógliu
ispabuciàre , vrb: ispavuciare Definizione fàere assicare, a tímere, fàere fuire Sinonimi e contrari agegherai, isciuliai, isvalostiare, salargiare.
ispabuliàre , vrb Definizione iscarragiare s'ammontu in su letu pesandhosindhe a giagaradura, impresse impresse.
ispabúliu , nm Sinonimi e contrari abbolotu, sciumbullu, trepógliu.
ispacadòre , nm Definizione chie ispacat, faet a orrugos Frasi in bidha bi aimus un'ispacadore de preda Etimo srd.
ispacadúra , nf Definizione
genia de aperta manna
Sinonimi e contrari
calpidura,
fresadura,
isperrada,
isperradura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fente
Inglese
split
Spagnolo
grieta,
hendidura
Italiano
spaccatura
Tedesco
Spaltung.
ispacài, ispacàre , vrb Definizione fàere a orrugos, apèrrere, fàere a perras, nau prus che àteru de linna segandhodha de longu, o fintzes de pedra Sinonimi e contrari isperrai Frasi prontu fit cun su màgiu e cun su picu a ispacare s'astraore fritu Etimo itl. spaccare.