ispabigliàda , nf Definitzione
su ispabigliare, su apèrrere meda sa pupia de s'ogu; sa pupia aperta meda
Sinònimos e contràrios
ispabajadura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mydriase
Ingresu
mydriasis
Ispagnolu
midriasis
Italianu
midrìasi
Tedescu
Mydriasis.
ispabigliadòra, ispabigliadòre , nf, nm Definitzione genia de aina po ndhe segare su loghíngiu abbruxau de is candhelas o istiàricas Sinònimos e contràrios ismuculaderas, spibigliadera Ètimu ctl. espavilladoras.
ispabigliàre , vrb: ispibigliai,
ispibigliare,
spibigliai Definitzione
segare su pibillu abbruxau de is candhelas, ma fintzes arrangiare o pònnere su pibillu bonu; in cobertantza, fàere prus biu, prus ischidu, prus abbistu / i. su sonnu = catzare su sonnu
Sinònimos e contràrios
ispibillonai,
ispipigliare
2.
bídere des s'ama, si s'oju ispibíglias! ◊ sos tragos m'ispibigliaiant e bidio sos fumos de sos arrustos
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
moucher une bugie,
raviver
Ingresu
to snuff,
to revive
Ispagnolu
despabilar
Italianu
smoccolare,
ravvivare
Tedescu
schneuzen,
beleben.
ispabígliu , nm Definitzione
su ispabigliare, nau pruschetotu de is ogos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
accommodation (physiol.)
Ingresu
visual arrangement
Ispagnolu
despabilamiento
Italianu
accomodaménto visivo
Tedescu
Akkomodation.
ispabillài , vrb: ispibillare Definitzione fàere coment'e ispabillu, ispipillu, ischidu, fàere ischidare / ispibillare us oglos = apèrrere bene is ogos Sinònimos e contràrios ispibillonai Frases is contus su sonnu no mi dhu fiant benni: mi nde dhu ispabillànt! ◊ nemus at pentzau de pesai runcu po nd'ispabillai sa genti e fai fronti po cicai is diritus insoru ◊ su teatru fachet ispibillare sos pilocos in modu sanu e ispassiosu (M.Sedda).
ispabíllu , agt, nm: ispavillu,
ispibígliu,
ispipillu,
ispivígliu,
ispivillu Definitzione
chi o chie tenet una manera de istare e de fàere atenta meda, a totu, a ogos apertos; fintzes chi est alligru
Sinònimos e contràrios
abbillu,
abbistu,
allutinedhu,
capíbbili,
iscardallutu,
sbrillau,
spiscinetu
| ctr.
babbalocu,
tolondro
Maneras de nàrrere
csn:
i. che grodho, che matzone = meda; focu ispipillu = tenindhe a frama
Frases
su pitzinnu fit ispibillu meda ◊ mi consizabat de istare atentu, ca mi cheriat prus ispipillu in su travallu ◊ ispivilla comente l'agguantat chi de l'amare mi benit pertzisu ◊ fit unu cane ispavillu meda ◊ sunt pitzinnos abbistos e ispavillos ◊ istat che fera sa piús ispivíglia ◊ fit ómine ispipillu o macu mannu?
2.
bi at calchi coro in ispibígliu: forsis sa muzere, sa mama ant atzesu fogu de amore
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vif
Ingresu
quick,
vivacious
Ispagnolu
despabilado
Italianu
vivace,
svéglio
Tedescu
lebhaft,
geweckt.
ispàbinu , nm, agt: ispàinu,
ispàniu Definitzione
su ispainare; chi est ispratu, chi s'ispraghet; nau de gente, chi istat sèmpere andhandho, peri su logu
Sinònimos e contràrios
ispàrtzinu,
ispràminu
/
àmparu,
istérridu
Maneras de nàrrere
csn:
mutetu a ispàniu = zenia de mutu cun istérrida totu cun rimas diferentes, ma cun sa serrada cun peràulas chi rimant totugantas; fogu ispàinu = itl. stélla cadènte, cométa; fuire a ispàinu = currindhe a tota fua a donzi bandha; ghetai, betare cosa a ispàinu (es. sèmene)= a iscaviaras, a paspiadura, a ispramminadura, in manera de rúere isparta, itl. a spàglio; andai a ispàinu = istérridos (es. comente paschent sas crabas), itl. sparpagliati
Frases
in s'oru de su mari ant fatu is domus a ispàniu ◊ at agatau is bacas a ispàinu, pascendu peribellogu ◊ a sa petza arrustia ghetadhi su sali a ispàinu!◊ su masone est crocau a ispàinu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
étendu
Ingresu
wide
Ispagnolu
esparcido
Italianu
estéso
Tedescu
ausgedehnt.
ispabógliu , nm: ispabolzu,
ispaborzu,
ispaporju,
ispaporzu,
ispavolzu,
ispobolzu,
ispravorzu Definitzione
foedhu chi narant sèmpere in su sensu de cosa peleosa, difícile, chi faet sufrire, istare male, ma chi iat a èssere nau in cobertantza, ca iat a bòllere nàrrere gosu, comodidade, pàusu, asséliu, ispàssiu
Sinònimos e contràrios
ispregolzu
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere una cosa a malu i. = a pelea, a inzotu; manigare a s'i. = a meda, fintzas a no bi ndhe istare prus; a i. = cun paga lughe
Frases
già l'apo s'ispaborzu cun tegus!…◊ già mi ndh'at dadu de ispaborzu, cussa criadura! Assiat! (G.Ruju)◊ ite ispaborzu sa betzesa!…◊ incomintzat luego s'ispaborzu de sos profumos sos piús rafinados…: sulos púdidos, rutos isfogados che candho manigadu ant in mortorzu (Grolle)◊ in cussa domo da bi l'ant s’ispabógliu, ant postu sos ferros a su fizu!
2.
no apo ispabolzu in logu (P.Casu)◊ si aia àpiu una dàlia po s'abbutonadorzu fipo istau s'ispaporzu de sos pitzinnos! (A.Cucca)◊ suta a cumandhu anzenu no mi drommio a bonu ispravorzu
3.
semper mi ne so pesadu, mancaris a malu ispobolzu (M.Monterra)◊ at fatu totu a malu ispaborzu, gherrendhe chin prunetza e ruedhu ◊ siscura, est a malu ispravorzu, morindhe e chentza mòrrere! ◊ istant tota die tibbitabba sas feminedhas cun totu ispabolzu, samunendhe ◊ za apo dormiu ma a malu ispaporju
Ètimu
ltn.
ex + pauper
Tradutziones
Frantzesu
sacré travail
Ingresu
hard work
Ispagnolu
tute,
zurra (f)
Italianu
faticàccia
Tedescu
schwere Anstrengung.
ispabolzíulu , agt Definitzione
nau de ccn., chi est de naturale bonu, chi praghet, chi est de bonugoro, s'interessat po su bene de s'àteru
Sinònimos e contràrios
ispavolzile
Tradutziones
Frantzesu
altruiste
Ingresu
altruis
Ispagnolu
altruista
Italianu
altruista
Tedescu
Altruist.
ispaboratàre isbarabotàre
ispaborotàda ispabarotàda
ispaborzíle , agt Definitzione nau de ccn., chi si dha pigat cun passiéntzia Sinònimos e contràrios ispavolzile, pascenscile | ctr. ispascesciadu Frases siedas ispaborzile cun connadu bostru, no lu giutedas a ispabarotadas si no bos aggradessit su chi faghet! (G.Ruju) Ètimu srd.
ispaborzósu , agt Definitzione chi giaet ispravorzu, chi faet istare a malu ispravorzu, male; fintzes chi giaet ifadu Sinònimos e contràrios dolorosu, ifadosu Frases est una maladia ispaborzosa 2. custu pisedhu est ispaborzosu Ètimu srd.
ispabórzu ispabógliu
ispabuciàre , vrb: ispavuciare Definitzione fàere assicare, a tímere, fàere fuire Sinònimos e contràrios agegherai, isciuliai, isvalostiare, salargiare.
ispabuliàre , vrb Definitzione iscarragiare s'ammontu in su letu pesandhosindhe a giagaradura, impresse impresse.
ispabúliu , nm Sinònimos e contràrios abbolotu, sciumbullu, trepógliu.
ispacadòre , nm Definitzione chie ispacat, faet a orrugos Frases in bidha bi aimus un'ispacadore de preda Ètimu srd.
ispacadúra , nf Definitzione
genia de aperta manna
Sinònimos e contràrios
calpidura,
fresadura,
isperrada,
isperradura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fente
Ingresu
split
Ispagnolu
grieta,
hendidura
Italianu
spaccatura
Tedescu
Spaltung.
ispacài, ispacàre , vrb Definitzione fàere a orrugos, apèrrere, fàere a perras, nau prus che àteru de linna segandhodha de longu, o fintzes de pedra Sinònimos e contràrios isperrai Frases prontu fit cun su màgiu e cun su picu a ispacare s'astraore fritu Ètimu itl. spaccare.