passadíssu, passadítu, passadítzu , nm: passalítziu,
passaríciu,
passarissu,
passaritzu Definizione
logu aintru de sa domo, longhitu e no tanti largu, a ue si essit, in mesu de is aposentos; genia de serru, craedhu in is gennas; a logos dhu narant a su balcone, tretu de bòveda chi essit de su muru maistu a paris de unu pianu, po essire a s'incarare a fora
Sinonimi e contrari
andhadissu,
apitu 1,
ciapitu,
corridore,
ispassarissu,
passadora
/
passante 1
/
ispassizu
Frasi
a sa prima intrada unu passadissu largu rucrabat totu su locu ◊ s'uscieri fiat sétziu in su passaditzu ◊ sa zente fit totu in su passarissu ◊ in cudhos passadissos istrintos setzi bi aiat córvulas e bértulas e azigu si podiat passare
2.
a sa porta dhi apu postu su passadissu po no imbucai is pudhas
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
ctl., spn.
passadís, pasadizo
Traduzioni
Francese
couloir,
entrée
Inglese
passage
Spagnolo
pasillo
Italiano
àndito
Tedesco
Flur.
passadólzu , nm: passadórgiu,
passadorzu,
passadroxu Definizione
logu ue si passat, prus che àteru istrintu e dificurtosu mescamente in su sartu
Sinonimi e contrari
coladorju,
passera
/
cdh. passatógiu
Frasi
est tocadu a si apostare in su passadolzu inue depiant colare sos fraitzos ◊ amus mortu sete porcrabos in chimbe passadorzos ◊ su passadroxu aprontau po monsignori fiat unu tapetu arrúbiu ◊ in s'arriu ant fatu unu passadroxu de perdas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
passage
Inglese
passage
Spagnolo
pasaje,
pasadizo
Italiano
passàggio
Tedesco
Durchgang.
passadòra, passadòre , nf, nm Definizione
tretu aintru de una domo a ue essint is aposentos, fatu prus che àteru po passare
Sinonimi e contrari
andhadissu,
corridóriu,
passadissu,
passitzu
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
couloir
Inglese
corridor
Spagnolo
pasillo
Italiano
àndito,
corridóio
Tedesco
Flur.
passadòre 1 , nm: passadori Definizione passante, genia de ferru chi si faet iscúrrere aintru de lórigas o guidas po serrare un'apertura o parte de un'apertura, o si faet intrare fintzes in d-un'istampu de su muru Sinonimi e contrari alcione, barcioni, facioni, ferrisciale, passante 1, runtzone Frasi at postu is passadoris a sa porta e nc'est artziada a susu ◊ teniat sa zanna tancada a passadore ◊ apo serrau sa zannedha chin su passadore Etimo ctl., spn. passador, pasador.
passadórgiu passadólzu
passadòri passadòre 1
passadórzu, passadróxu passadólzu
passadriàxi passadiàrgiu
passàdu , pps, agt, nm: passau Definizione
de passare; chi no est prus de como, chi como no dhu’est prus, no si agatat: nau de cosas de papare, chi funt tropu lómpias (frutos) e no tanti bonas, fintzes iscadias (nau de meighinas o àteru chi si che podet passare de no èssere prus bonu); coment'e nm., cosa de àteros tempos, de su tempus innanti de como e mescamente su tempus etotu innanti de como; forma de su vrb. chi inditat tempus innanti de su mamentu chi si foedhat, distintu in duas genias chi inditant una nudh'àteru si no passau (apo fatu, ses andhadu, est torrau, at fuedhau; su pps. giaet solu s'idea de passau, ma si podet nàrrere fintzes po tempus benidore e mescamente s'impreat paris cun is bvrb de èssere e àere), s'àtera inditat unu tempus prus passau a cunfrontu de un'àteru passau puru (aia fatu a candho ses bénnidu tue ◊ fis andhadu tue ca depiat ghirare isse ◊ a s'ora chi tui ti ndi ses pesau babbu tuu fiat giai torrau ◊ iat fuedhau innantis cussu e apustis eus fuedhau nosu): custa segundha genia podet – coment’e forma vrbl. – inditare bisóngiu chi podet èssere de su presente e fintzes de su benidore (a babbu tou li cheriat nessi telefonadu, nessi cras, pro li dare a ischire custa cosa! ◊ custu li cheriat nadu como, no tandho! ◊ tambene si cussu focu ti aiat pótiu caentare su coro!)/ passadu sas bàtoro, passadu sas deghe, passadu mesudie = apustis de is cuatru, de is dexi, de mesadí
Sinonimi e contrari
andhau,
barigadu,
colau,
transiu
/
irfatu
| ctr.
benidore
Frasi
mi ch'est passada sa die chentza fàghere cosa de zudu ◊ passada sa giaga de su cunzadu, intraiamus in d-unu campu mannu
2.
no est ora passada ◊ funt giai is ses e mesu passaras ◊ ch'est mesudie passadu ◊ no fit no fit debbadas custas notes passadas de s'istria su càntigu orrorosu (P.Mossa)◊ sortiaus inie a ballare finas a sas duas passadas de sa note
3.
su passadu no torrat prus
4.
custa pira, mela, est passada
Cognomi e Proverbi
prb:
àcua passara non tirat mulinu
Traduzioni
Francese
passé
Inglese
past,
faded
Spagnolo
pasado
Italiano
passato,
scaduto
Tedesco
vergangen,
passadúra , nf Definizione su passare; a logos est fintzes un'àtera sedatzadura de sa farra po fàere civraxu Sinonimi e contrari colada, coladura, passera Frasi in Sarule est comintzau, in Orane est colau a passadura, in Unieri at lassau sa frigura e in Orotedhi at pràsiu (G.Chironi)◊ dhui seu passau una borta a passadura ◊ innia no dhui seu fatu prus mancu a passadura (M.Pani) Etimo srd.
passàe , vrb: passai,
passari,
passare Definizione
in su sensu de su movimentu, andhare de unu puntu, de unu logu, de unu tretu a un'àteru, de una parte a un'àtera; in su sensu de su tempus, menguare, bènnere mancu, ispaciare una dura (e, coment’e nm., su tempus de sa vida), o fintzes impreare su tempus; acabbare, tènnere acabbu; nau de frutos, ispaciare su sabore bonu, èssere fora de su méngius tempus po dhos papare; fàere acabbare ccn. cosa / ger. passenno
Sinonimi e contrari
cobai,
sciadhie
/
èssere,
nàrrere
| ctr.
abarrai,
durai,
firmai
Modi di dire
csn:
fàghere a su passa passa = chi che passat una, duas, tantas bortas fintzas chi una cosa si irméntigat; passai de conca = essire de conca, irmentigare; passai su trigu in ciuliru = fàghere in chiliru; passare ora = abarrai aici, sentza de fai nudha, a chistionu; passa die bona! = itl. buona giornata!; passare maladia (nadu sempre pro tempus passadu)= àere tentu maladia; passat goi e goi… = est cumbinadu chi..., est acontéssiu ca…; passare sa veridade a unu = nàrriri, contai sa beridadi; passai in palita = arrebbussai; passare su fàmine, su sidi, su fritu = catzare su fàmine, su sidi, bogare su fritu; passa passendhe = in passera, in su tempus e in su logu chi unu colat
Frasi
at passau s'arriu a cuadhu ◊ est passau su trenu ◊ sa luxi passat in is isperraduras ◊ me in sa fentana oberta passat su bentu ◊ in cussa carrela non bi passat màchinas ◊ Fulanu candho beniat a bidha passaiat in domo pro nos saludare ◊ pro intrare a binza tocaiat de passare in logu anzenu ◊ – Bistu m'eis a fillu miu? – Unu innòi ndi at passau!
2.
mi nc'est passau su tempus ◊ ierru malu eus passau ◊ babbu in binza passaiat su tempus curendhe sos fundhos ◊ at passau sa noti sentza de dormiri ◊ sa maista est abarrara atenta ascurtendi cumenti dognunu at passau is vacantzas ◊ Tamasu iat passau annus medas de trabballu grai e sacrifítzius mannus
3.
li at dadu malu passare
4.
sa fruta candu si passat si púrdiat ◊ cussa petza est passada: est cumentzendi a fragai ◊ custa cosa ch'est passada a fogu ◊ sunt passendhe a fogu sos sartos
5.
bufa su gafè ca ti passat su sonnu! ◊ chi ti pongu manu a pitzus, piciochedha, ti passant is ischinnitzus e totu sa furighedha! ◊ sa limonada passat is cursus ◊ no istes a su assaza assaza, ca ti che passat sa gana! ◊ passau austu, passat sa basca meda ◊ su dolore no mi est passadu ◊ cussa cuntentesa mi agguantaiat pagu, beniat semper carchi cosa a mi la fàghere passare ◊ passa passendhe, candho recuiat, cussu si che furaiat sempre carchi cosa
6.
fàghela como, cussa cosa, ca faghet a su passa passa e ti ndhe irméntigas! ◊ m'abbàida, ca nachi faghia cudhu cumandhu: at fatu a su passa passa e so ancora gai! ◊ ti fato passare sa beridade ◊ mi at passau totu cussu chi mi est sutzédiu ◊ iscat chi passat custu, custu e cust'àteru: eco tota s'istória!
7.
a tibi ti passat totu, ca ses ricu! ◊ a isse za li passat, si fintzas faedhat male, ca est criadura
8.
cussu est gai ca at passadu sa melinzite ◊ de candho at passadu cussa maladia, bene cun bene no bi est sanadu prus ◊ mischinu, dh'ante fatu presoneri e nd'at passau de fàmene e fritu!…
Etimo
ltn.
passare
Traduzioni
Francese
passer
Inglese
to pass
Spagnolo
pasar,
transitar
Italiano
passare,
transitare,
trascòrrere
Tedesco
durchgehen,
vorbeigehen,
vergehen,
verbringen,
verderben.
passàgiu , nm: passazu Definizione tretu o logu po passare; praxere chi faet unu in passada cun mezu ingollendho e portandho un'àteru chi depet fàere su matessi camminu Sinonimi e contrari coladorju, passadolzu Modi di dire csn: p. a livellu = tretu inue istrada e ferrovia si rugant apare in su matessi paris; èssere de passazu = in colada, in passera 2. tanti funt bàteros sos passos chi apo postu…: chi si siat firmada una màchina a mi zare unu passazu?!… 3. in custu munnu semus de passazu Etimo itl. passaggio.
passài passàe
passailànti, passaillànti , nm: passaribillanti,
passarilante,
passarilanti,
passarillanti,
passiliranti,
passirillanti Definizione
pigione de beranu
Sinonimi e contrari
arrassanajolu,
cirulicorda,
grussinnolu,
izaghe,
piciorru,
pínnaru,
surbiarriu
Frasi
passilirantis e orgialis cuant is certus de is óminis
Terminologia scientifica
pzn, luscinia megarhynchos
Etimo
ltn.
passer + billai
Traduzioni
Francese
rossignol
Inglese
nightingale
Spagnolo
ruiseñor
Italiano
usignòlo
Tedesco
Nachtigall.
passàle pasciàle
passalidòlta, passalidòrta, passalitòrta , nf, nm: passaridorta,
passaridortu,
passaridrota,
passaritolta,
passaritorta,
passiridrota Definizione
genia de pigione chi essit iscurigandho
Sinonimi e contrari
atapanote,
giagaragadhos,
istracapunteri,
palitorta,
passaridroxa,
sughelate
/
cdh. passalitolta
Frasi
su bobboi chi l’aiat fatu erpilare fit una passalitorta chi si li fit sétia in brenugos (G.Brocca)
Terminologia scientifica
pzn, caprimulgus europaeus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engoulevent
Inglese
goatsucker
Spagnolo
chotacabras gris
Italiano
caprimulgo,
nottolóne
Tedesco
Ziegenmelker.
passalitórtu , agt, nm: bassalitortu Definizione
nau de ccn., coment'e chi dh'apant iscutu o fertu is passalidortas, chi est coment'e pendhendho a una parte; male chi pigat a is annoigadòrgios in gatzile
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arthrose cervicale
Inglese
cervical arthrosis
Spagnolo
artrosis cervical
Italiano
artròsi cervicale
Tedesco
Halsarthrose.
passalítziu passadíssu
passamanéri , nm Definizione chie bendhet o faet cordoneras Sinonimi e contrari cordoneri Etimo ctl., spn. passamaner, pasamanero.
passamànu , nm: prassamanu Definizione
su aporrire una cosa s'unu a s'àteru, prus che àteru trebballandho; linna o ferru a ue faet a si poderare cun sa manu, passandho in logu de iscala o àteru; genia de orrolu o avoreta
Sinonimi e contrari
linghiera
Etimo
spn.
pasamano
Traduzioni
Francese
chaîne
Inglese
passing from hand to hand
Spagnolo
en cadena,
pasamanos
Italiano
passamano
Tedesco
Kette,
Handlauf.