passadíssu, passadítu, passadítzu , nm: passalítziu,
passaríciu,
passarissu,
passaritzu Definitzione
logu aintru de sa domo, longhitu e no tanti largu, a ue si essit, in mesu de is aposentos; genia de serru, craedhu in is gennas; a logos dhu narant a su balcone, tretu de bòveda chi essit de su muru maistu a paris de unu pianu, po essire a s'incarare a fora
Sinònimos e contràrios
andhadissu,
apitu 1,
ciapitu,
corridore,
ispassarissu,
passadora
/
passante 1
/
ispassizu
Frases
a sa prima intrada unu passadissu largu rucrabat totu su locu ◊ s'uscieri fiat sétziu in su passaditzu ◊ sa zente fit totu in su passarissu ◊ in cudhos passadissos istrintos setzi bi aiat córvulas e bértulas e azigu si podiat passare
2.
a sa porta dhi apu postu su passadissu po no imbucai is pudhas
Terminologia iscientìfica
dmo
Ètimu
ctl., spn.
passadís, pasadizo
Tradutziones
Frantzesu
couloir,
entrée
Ingresu
passage
Ispagnolu
pasillo
Italianu
àndito
Tedescu
Flur.
passadólzu , nm: passadórgiu,
passadorzu,
passadroxu Definitzione
logu ue si passat, prus che àteru istrintu e dificurtosu mescamente in su sartu
Sinònimos e contràrios
coladorju,
passera
/
cdh. passatógiu
Frases
est tocadu a si apostare in su passadolzu inue depiant colare sos fraitzos ◊ amus mortu sete porcrabos in chimbe passadorzos ◊ su passadroxu aprontau po monsignori fiat unu tapetu arrúbiu ◊ in s'arriu ant fatu unu passadroxu de perdas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
passage
Ingresu
passage
Ispagnolu
pasaje,
pasadizo
Italianu
passàggio
Tedescu
Durchgang.
passadòra, passadòre , nf, nm Definitzione
tretu aintru de una domo a ue essint is aposentos, fatu prus che àteru po passare
Sinònimos e contràrios
andhadissu,
corridóriu,
passadissu,
passitzu
Terminologia iscientìfica
dmo
Tradutziones
Frantzesu
couloir
Ingresu
corridor
Ispagnolu
pasillo
Italianu
àndito,
corridóio
Tedescu
Flur.
passadòre 1 , nm: passadori Definitzione passante, genia de ferru chi si faet iscúrrere aintru de lórigas o guidas po serrare un'apertura o parte de un'apertura, o si faet intrare fintzes in d-un'istampu de su muru Sinònimos e contràrios alcione, barcioni, facioni, ferrisciale, passante 1, runtzone Frases at postu is passadoris a sa porta e nc'est artziada a susu ◊ teniat sa zanna tancada a passadore ◊ apo serrau sa zannedha chin su passadore Ètimu ctl., spn. passador, pasador.
passadórgiu passadólzu
passadòri passadòre 1
passadórzu, passadróxu passadólzu
passadriàxi passadiàrgiu
passàdu , pps, agt, nm: passau Definitzione
de passare; chi no est prus de como, chi como no dhu’est prus, no si agatat: nau de cosas de papare, chi funt tropu lómpias (frutos) e no tanti bonas, fintzes iscadias (nau de meighinas o àteru chi si che podet passare de no èssere prus bonu); coment'e nm., cosa de àteros tempos, de su tempus innanti de como e mescamente su tempus etotu innanti de como; forma de su vrb. chi inditat tempus innanti de su mamentu chi si foedhat, distintu in duas genias chi inditant una nudh'àteru si no passau (apo fatu, ses andhadu, est torrau, at fuedhau; su pps. giaet solu s'idea de passau, ma si podet nàrrere fintzes po tempus benidore e mescamente s'impreat paris cun is bvrb de èssere e àere), s'àtera inditat unu tempus prus passau a cunfrontu de un'àteru passau puru (aia fatu a candho ses bénnidu tue ◊ fis andhadu tue ca depiat ghirare isse ◊ a s'ora chi tui ti ndi ses pesau babbu tuu fiat giai torrau ◊ iat fuedhau innantis cussu e apustis eus fuedhau nosu): custa segundha genia podet – coment’e forma vrbl. – inditare bisóngiu chi podet èssere de su presente e fintzes de su benidore (a babbu tou li cheriat nessi telefonadu, nessi cras, pro li dare a ischire custa cosa! ◊ custu li cheriat nadu como, no tandho! ◊ tambene si cussu focu ti aiat pótiu caentare su coro!)/ passadu sas bàtoro, passadu sas deghe, passadu mesudie = apustis de is cuatru, de is dexi, de mesadí
Sinònimos e contràrios
andhau,
barigadu,
colau,
transiu
/
irfatu
| ctr.
benidore
Frases
mi ch'est passada sa die chentza fàghere cosa de zudu ◊ passada sa giaga de su cunzadu, intraiamus in d-unu campu mannu
2.
no est ora passada ◊ funt giai is ses e mesu passaras ◊ ch'est mesudie passadu ◊ no fit no fit debbadas custas notes passadas de s'istria su càntigu orrorosu (P.Mossa)◊ sortiaus inie a ballare finas a sas duas passadas de sa note
3.
su passadu no torrat prus
4.
custa pira, mela, est passada
Sambenados e Provèrbios
prb:
àcua passara non tirat mulinu
Tradutziones
Frantzesu
passé
Ingresu
past,
faded
Ispagnolu
pasado
Italianu
passato,
scaduto
Tedescu
vergangen,
passadúra , nf Definitzione su passare; a logos est fintzes un'àtera sedatzadura de sa farra po fàere civraxu Sinònimos e contràrios colada, coladura, passera Frases in Sarule est comintzau, in Orane est colau a passadura, in Unieri at lassau sa frigura e in Orotedhi at pràsiu (G.Chironi)◊ dhui seu passau una borta a passadura ◊ innia no dhui seu fatu prus mancu a passadura (M.Pani) Ètimu srd.
passàe , vrb: passai,
passari,
passare Definitzione
in su sensu de su movimentu, andhare de unu puntu, de unu logu, de unu tretu a un'àteru, de una parte a un'àtera; in su sensu de su tempus, menguare, bènnere mancu, ispaciare una dura (e, coment’e nm., su tempus de sa vida), o fintzes impreare su tempus; acabbare, tènnere acabbu; nau de frutos, ispaciare su sabore bonu, èssere fora de su méngius tempus po dhos papare; fàere acabbare ccn. cosa / ger. passenno
Sinònimos e contràrios
cobai,
sciadhie
/
èssere,
nàrrere
| ctr.
abarrai,
durai,
firmai
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere a su passa passa = chi che passat una, duas, tantas bortas fintzas chi una cosa si irméntigat; passai de conca = essire de conca, irmentigare; passai su trigu in ciuliru = fàghere in chiliru; passare ora = abarrai aici, sentza de fai nudha, a chistionu; passa die bona! = itl. buona giornata!; passare maladia (nadu sempre pro tempus passadu)= àere tentu maladia; passat goi e goi… = est cumbinadu chi..., est acontéssiu ca…; passare sa veridade a unu = nàrriri, contai sa beridadi; passai in palita = arrebbussai; passare su fàmine, su sidi, su fritu = catzare su fàmine, su sidi, bogare su fritu; passa passendhe = in passera, in su tempus e in su logu chi unu colat
Frases
at passau s'arriu a cuadhu ◊ est passau su trenu ◊ sa luxi passat in is isperraduras ◊ me in sa fentana oberta passat su bentu ◊ in cussa carrela non bi passat màchinas ◊ Fulanu candho beniat a bidha passaiat in domo pro nos saludare ◊ pro intrare a binza tocaiat de passare in logu anzenu ◊ – Bistu m'eis a fillu miu? – Unu innòi ndi at passau!
2.
mi nc'est passau su tempus ◊ ierru malu eus passau ◊ babbu in binza passaiat su tempus curendhe sos fundhos ◊ at passau sa noti sentza de dormiri ◊ sa maista est abarrara atenta ascurtendi cumenti dognunu at passau is vacantzas ◊ Tamasu iat passau annus medas de trabballu grai e sacrifítzius mannus
3.
li at dadu malu passare
4.
sa fruta candu si passat si púrdiat ◊ cussa petza est passada: est cumentzendi a fragai ◊ custa cosa ch'est passada a fogu ◊ sunt passendhe a fogu sos sartos
5.
bufa su gafè ca ti passat su sonnu! ◊ chi ti pongu manu a pitzus, piciochedha, ti passant is ischinnitzus e totu sa furighedha! ◊ sa limonada passat is cursus ◊ no istes a su assaza assaza, ca ti che passat sa gana! ◊ passau austu, passat sa basca meda ◊ su dolore no mi est passadu ◊ cussa cuntentesa mi agguantaiat pagu, beniat semper carchi cosa a mi la fàghere passare ◊ passa passendhe, candho recuiat, cussu si che furaiat sempre carchi cosa
6.
fàghela como, cussa cosa, ca faghet a su passa passa e ti ndhe irméntigas! ◊ m'abbàida, ca nachi faghia cudhu cumandhu: at fatu a su passa passa e so ancora gai! ◊ ti fato passare sa beridade ◊ mi at passau totu cussu chi mi est sutzédiu ◊ iscat chi passat custu, custu e cust'àteru: eco tota s'istória!
7.
a tibi ti passat totu, ca ses ricu! ◊ a isse za li passat, si fintzas faedhat male, ca est criadura
8.
cussu est gai ca at passadu sa melinzite ◊ de candho at passadu cussa maladia, bene cun bene no bi est sanadu prus ◊ mischinu, dh'ante fatu presoneri e nd'at passau de fàmene e fritu!…
Ètimu
ltn.
passare
Tradutziones
Frantzesu
passer
Ingresu
to pass
Ispagnolu
pasar,
transitar
Italianu
passare,
transitare,
trascòrrere
Tedescu
durchgehen,
vorbeigehen,
vergehen,
verbringen,
verderben.
passàgiu , nm: passazu Definitzione tretu o logu po passare; praxere chi faet unu in passada cun mezu ingollendho e portandho un'àteru chi depet fàere su matessi camminu Sinònimos e contràrios coladorju, passadolzu Maneras de nàrrere csn: p. a livellu = tretu inue istrada e ferrovia si rugant apare in su matessi paris; èssere de passazu = in colada, in passera 2. tanti funt bàteros sos passos chi apo postu…: chi si siat firmada una màchina a mi zare unu passazu?!… 3. in custu munnu semus de passazu Ètimu itl. passaggio.
passài passàe
passailànti, passaillànti , nm: passaribillanti,
passarilante,
passarilanti,
passarillanti,
passiliranti,
passirillanti Definitzione
pigione de beranu
Sinònimos e contràrios
arrassanajolu,
cirulicorda,
grussinnolu,
izaghe,
piciorru,
pínnaru,
surbiarriu
Frases
passilirantis e orgialis cuant is certus de is óminis
Terminologia iscientìfica
pzn, luscinia megarhynchos
Ètimu
ltn.
passer + billai
Tradutziones
Frantzesu
rossignol
Ingresu
nightingale
Ispagnolu
ruiseñor
Italianu
usignòlo
Tedescu
Nachtigall.
passàle pasciàle
passalidòlta, passalidòrta, passalitòrta , nf, nm: passaridorta,
passaridortu,
passaridrota,
passaritolta,
passaritorta,
passiridrota Definitzione
genia de pigione chi essit iscurigandho
Sinònimos e contràrios
atapanote,
giagaragadhos,
istracapunteri,
palitorta,
passaridroxa,
sughelate
/
cdh. passalitolta
Frases
su bobboi chi l’aiat fatu erpilare fit una passalitorta chi si li fit sétia in brenugos (G.Brocca)
Terminologia iscientìfica
pzn, caprimulgus europaeus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
engoulevent
Ingresu
goatsucker
Ispagnolu
chotacabras gris
Italianu
caprimulgo,
nottolóne
Tedescu
Ziegenmelker.
passalitórtu , agt, nm: bassalitortu Definitzione
nau de ccn., coment'e chi dh'apant iscutu o fertu is passalidortas, chi est coment'e pendhendho a una parte; male chi pigat a is annoigadòrgios in gatzile
Terminologia iscientìfica
mld
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
arthrose cervicale
Ingresu
cervical arthrosis
Ispagnolu
artrosis cervical
Italianu
artròsi cervicale
Tedescu
Halsarthrose.
passalítziu passadíssu
passamanéri , nm Definitzione chie bendhet o faet cordoneras Sinònimos e contràrios cordoneri Ètimu ctl., spn. passamaner, pasamanero.
passamànu , nm: prassamanu Definitzione
su aporrire una cosa s'unu a s'àteru, prus che àteru trebballandho; linna o ferru a ue faet a si poderare cun sa manu, passandho in logu de iscala o àteru; genia de orrolu o avoreta
Sinònimos e contràrios
linghiera
Ètimu
spn.
pasamano
Tradutziones
Frantzesu
chaîne
Ingresu
passing from hand to hand
Ispagnolu
en cadena,
pasamanos
Italianu
passamano
Tedescu
Kette,
Handlauf.