ténticu , agt Sinonimi e contrari aguale, cabale, pentifilau | ctr. diferente Frasi su fillu piticu est ténticu a su babbu.
tentiédhu , nm: sintziedhu,
tintiedhu (su t. = nr. sutintiédhu) Definizione
tzintziedhu, cosa niedha de fumu, a bisura de pruine fine fine, chi faet su fogu mescamente segundhu ite o comente si abbruxat
Sinonimi e contrari
fodhine,
fumàdigu,
mascara,
sintziniedhu,
titibedhu*
Traduzioni
Francese
suie,
noir de fumée
Inglese
soot
Spagnolo
tizne,
hollín
Italiano
fulìggine,
nerofumo
Tedesco
Ruß.
tentinadéntina , avb Definizione andhare a su t. = istòntona istòntona, a tontonadas, agiummai orruendho, chentza seguresa Sinonimi e contrari dinghiddanga, scioncascionca, tambadamba Etimo srd.
tentínu , nm Definizione sonàgia pitichedha, de pònnere in sa guturada a su bestiàmene piticu (pruschetotu a is angiones) Sinonimi e contrari chícula, tintinnu, tringhitu, trinnedhu Terminologia scientifica snl.
tentiòne, tentiòni , nm: teteone,
tetione,
tintioni,
tintionni,
titione,
titioni Definizione
genia de linna chi faet a cannàile longu finedhedhu totu a ispinighedhas curtzas, faet sa fògia a bisura de triàngulu e bogat pibionedhos tundhos a gurdonedhu, orrúbios candho funt cotos: si che aggànciat e artzat a is àteras linnas ma faet fintzes a tupa coment'e a lómburu, a busa
Sinonimi e contrari
arrugràbiu,
asmila,
raza,
serrada,
teti,
úrtzula,
visioni 1
Modi di dire
csn:
titione de ruvu = tentalza, canna de rú; tintioni de modhitzi = frunza (ma fintzas mata, magra) de chessa; bogai de s'orrú e fichiri in titioni = andhare de male in peus
Frasi
in su bachixedhu s'istendiat unu luàrgiu de ertessu, orrú e tintioni ispurràrgiu ◊ ti apo a aprontare sorighina e titione a cabidale…◊ armadu de tzapita e de fartzone segas atentu friscu e titione
Terminologia scientifica
mt, Smilax aspera
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
smilax,
salsepareille
Inglese
smilax
Spagnolo
zarzaparrilla
Italiano
smìlace,
salsaparìglia
Tedesco
Stechwinde.
tentógliu , nm: tentórgiu,
tentorju,
tentorzu (f.-a)
tintógliu Definizione
prus che àteru, vitellu (ma fintzes àteru animale) de duos a tres annos, bonu de domare
Sinonimi e contrari
nobedhu,
traiscone
/
anníciu,
pudhéricu
Frasi
forte annijat adhae su tentorzu ◊ li aggradaiat a cúrrere a cadhu e pro custu cheriat domare su tentógliu ◊ regollet sa fraschera, sa bértula e si ndhe andhat a cadhu de sa tentorza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouvillon,
taurillon,
bête de somme
Inglese
steer,
young bull
Spagnolo
ternero,
jumento
Italiano
giovènco,
torèllo,
giuménto
Tedesco
junges Rind,
Saumtier.
tentónzu , nm Definizione
su tentare, su abbarrare a càstiu, badrandho; sa paga chi si giaet a su badreri o castiadore
Sinonimi e contrari
aggordu,
baldinzu,
castiamentu,
càstiu,
miramentu,
tenta,
vardionzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
surveillance
Inglese
overseeing
Spagnolo
vigilancia
Italiano
sorveglianza
Tedesco
Überwachung.
tentòre , nm Definizione pertighedha atrotigada a bisura de pintza po ndhe bogare sa castàngia de s'acrissone Terminologia scientifica ans.
tentórgiu, tentórju, tentórzu tentógliu
tentoxàre , vrb Definizione cricare de cumbínchere a ccn. a fàere fintzes cosa chi no bolet Sinonimi e contrari abbuvonare, conchinare, indúere, indugi, tenteare | ctr. ibbortare, istorrai.
téntu , pps, agt Definizione
de tènnere (fintzes de àere)
Sinonimi e contrari
ténnidu
/
àpidu
/
acapiau,
presu
/
abbruxau
/
contivizadu
/
arréschiu
| ctr.
iscapu
Modi di dire
csn:
t. a bula = chi portat sa boxi iscannia ca at pigau frius; t. a fune, a cadena = acapiau, aguantau a funi, a cadena; (andhare) a manu tenta = a manu pigada, s'unu cun sa manu aferrada a sa manu de s'àteru; fogu tentu = allutu, tenendi, fogu fuiu; dhu'èssere sa cosa a tenta = a meda
Frasi
sa tzerimónia de premiassione si est tenta s'àtera die ◊ de màchina gai deo no ndhe apo mai tentu ◊ Fulana at tentu fiza fémina ◊ apu fatu unu pensu, ca nanca mi fui cojada e apu tentu unu pipiu ◊ l'ant intzugliatu de non àere tentu fide a sa paràula data
2.
beniat a bidha cun d-un'ebba castanza bene tenta
3.
li so curtu ifatu ma no l'apo tentu
4.
sa bidha si fit alluta: ómines e animales aiant tentu che ascras de canna
5.
su tzilleraju fit tentu a sonnu canno non bi aiat ispatzu (A.Pau)◊ sichiat a tussire, sudoratu a mortógliu chin s'àlinu tentu in gangas ◊ fit bete cane fonnesu tentu a una catena ◊ ocanno dhue fut sa castagna a tenta!◊ ti lassu tres funis po dhu portai presoneri tentu!
Cognomi e Proverbi
prb:
mellus su tentu de su bentu
Traduzioni
Francese
eu,
possédé,
capturé,
brûlé,
pris
Inglese
had,
owned,
catched,
burnt,
taken root
Spagnolo
tenido,
tenido,
capturado,
quemado,
arraigado
Italiano
avuto,
posseduto,
catturato,
arso,
combusto,
attecchito
Tedesco
gehabt,
innegehabt,
gefangen,
verbrannt,
eingewurzelt.
téntu 1 , nm: atentu Definizione su atuare, su èssere pentzandho a una cosa / dare t. = donai atentzioni, sapire sa cosa, pònnerela a notu Sinonimi e contrari atenscione Frasi s'àrbure mia fit dada tentu e contivizada ◊ dae tentu chi no ti che fuat cust'animale! ◊ dae tentu chi no ti che brúsiet sa cosa in su fogu! ◊ cussa est cosa chi apo a àere bidu medas bortas, ma no bi aio mai dadu tentu!
téntu 2 tènta 3
tentúa , nf: tentura Definizione est su chi abbarrat a sa de duas sedatzaduras de s'iscete; genia de pane chi si faet a su mese po unu mortu Sinonimi e contrari tenidura Terminologia scientifica pne Etimo srd.
tentúlzu , nm Sinonimi e contrari antruxu, , bentruxu, guntorzu*, intruxu, pedhuris Frasi sos tentulzos si betant che disisperados.
tentúra tentúa
tentúra 1 , nf Definizione
su tenturare bestiàmene; su chi si pagat po dhu tènnere tenturau, acorrau in cherina fintzes a candho essit su mere e pagat su dannu chi at fatu; trebballu a pinnigas o gajas chi si faet in sa gunnedha o in sa camisa de unos cantu costúmenes de fémina
Sinonimi e contrari
aciapa,
arrestu 1
/
teníngiu
/
cdh. tintura
2.
chie tenet bestiàmine in cherina pagat sa tentura ◊ depiant pagare sa tentura fintzas si no aiant fatu dannu ◊ pro ch'èssere issitu dae trèmenes mi ant postu tintura ◊ is barracellos furint prontos a sa tentura de is pegos faendho dannu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
capture
Inglese
capture
Spagnolo
captura
Italiano
cattura
Tedesco
Gefangennahme,
Fang.
tenturài, tenturàre , vrb: atenturai,
tinturai 1,
tinturare Definizione
tènnere, aciapare e acorrare su bestiàmene sodigau a solu faendho dannu, in logu de pòdere fàere dannu, aciapare e impresonare; V. Porru: acusai su penali a cudhus chi, contra a sa proibbitzioni, ant introdúsiu bestiàmini in logu proibbiu o ant fatu dannu
Sinonimi e contrari
aciocai,
acorrae 1,
assocare,
tènnere
Frasi
it'errore, sas arbeghes dhas at agatadas su barratzellau e tenturadas dhas ant! ◊ a Fulanu dh'ant tinturadu sas albeghes ◊ is barracellus mi ant tenturau is brabeis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
capturer
Inglese
to capture
Spagnolo
capturar
Italiano
catturare
Tedesco
gefangennehmen.