maretàre , vrb: ammaretae,
maretzai Definizione
mòvere che is undhas de su mare
Sinonimi e contrari
marugliai
Frasi
su trigu est maretendhe ◊ bido sos fiores maretados ◊ maju bellu in sos campos laorados maretendhe presentat su laore
Traduzioni
Francese
flotter,
il y a eu de la tempête ou la tempête a fait rage (v. imp.)
Inglese
to be wavy
Spagnolo
olear,
encresparse
Italiano
fluttuare,
mareggiare
Tedesco
wogen.
marigonàre , vrb Definizione
sufrire, peleare, passare sa vida trummentandho, tropu a sacrifíciu, trebballandho a tropu
Sinonimi e contrari
matanare,
peleai,
penoriare,
tribbulai,
trumentai
| ctr.
gosai
Frasi
pro issu marigono cun s'impreu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peiner,
souffrir
Inglese
to have trouble
Spagnolo
atormentar,
atribular
Italiano
tribolare
Tedesco
fristen,
plagen,
darben.
mariolàre , vrb: ammariolare Definizione
pigare a ingannu, cun ispedientes a manera de portare s'àteru a su chi si bolet / fàghere sa cosa mariolamariola = a trassa, a sa fraissina
Sinonimi e contrari
abbovai,
abbuvonare,
coluvronare,
imbaucare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
ingrangugliare,
piocai,
trampai
Frasi
Pilatu timet mascamente sa traganza de sa piata mariolada dai sos inimigos de Gesús
Etimo
itl.
mariolare
Traduzioni
Francese
duper,
tromper,
corrompre
Inglese
to cheat,
to corrupt
Spagnolo
engañar,
estafar
Italiano
imbrogliare,
corrómpere
Tedesco
betrügen,
verderben.
marrài , vrb: marrare,
marrari Definizione
trebballare sa terra a marra, a marrone, fintzes a marrita comente si faet cun is laores po s'erba; arrasigare cun is peis in terra, comente faent is animales (mescamente is cuadhos, is molentes)/ marrai a tallu abertu = bogare ràllia, segare sa terra a ràllia (tzapendhe a fundhu e totu pínniga)
Sinonimi e contrari
marrinzedhare,
marronare,
tzapare
/
tzampitare
/
aterrinai,
marragiadai,
marrascedhai,
marrazare,
marritai,
pateare,
raspare 1
Frasi
sa bíngia boit marrada ◊ sa mere mi at brigadu ca no li marro bene sa chipudha ◊ maridu meu che est marrendhe a die intrea in sas ràglias
2.
fit fémina bona: andhaiat a marrare sos laores, sos ortos e a fàghere sa líscia in sas domos anzenas
4.
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piocher,
gratter
Inglese
to hoe,
to paw
Spagnolo
cavar,
cocear,
patalear
Italiano
zappare,
zampeggiare
Tedesco
hacken,
scharren.
marranàre , vrb: ammarranae Definizione
pònnere sa marrania
Sinonimi e contrari
disafiai,
ilmarranare
Frasi
a sa gherra fint andhendhe a marranare sa morte
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
défier,
provoquer
Inglese
to defy
Spagnolo
desafiar
Italiano
sfidare
Tedesco
herausfordern.
marrintzedhàre , vrb: marrontzedhare,
marruncedhai,
marruntzedhare Definizione
trebballare sa terra (e pruschetotu is laores) a marruntzedha, a marrita
Sinonimi e contrari
marritai,
marruschedhare,
tzampitare
Frasi
sont marrintzedhanne su campu de sa patata ◊ unu tempus in cortili prantai froris, dhus acuai, dhus marruncedhai e crescenta ebbenimindi!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
biner
Inglese
to hoe
Spagnolo
escardar
Italiano
zappettare
Tedesco
jäten,
leicht behacken.
marritài, marritàre , vrb Definizione
trebballare sa terra (mescamente laores, cosa prantada) a marrita, a tzapita; arrasigare in terra cun is peis de ananti, comente faent is animales (pruschetotu cuadhos e molentes)
Sinonimi e contrari
marricocai,
marruntzedhare,
marruschedhare,
tzampitare
/
marrai,
marragiadai,
marrazare,
pateare
Frasi
apustis marritadu duas o tres vias, su trigu l'isargaiant a manu
2.
s'achetu est sèmpere marritanne, isconchinanne e cricanne de si arburare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piocher,
sarcler
Inglese
to hoe
Spagnolo
escardar,
cocear
Italiano
zappettare,
sarchiare
Tedesco
jäten,
leicht behacken.
marronài , vrb: marronare Definizione
trebballare a marrone, a marrita
Sinonimi e contrari
illeonare,
marrai,
tzapare
Frasi
lassa sa catza e vae a marronare! ◊ fimus marronendhe e brugliendhe, in binza ◊ in zannarju su massaju cumintzait a marronare su tricu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piocher
Inglese
to dig
Spagnolo
cavar
Italiano
zappare
Tedesco
um-hacken.
martinicàre , vrb Definizione
bèndhere o comporare a martinica (e aprofitandho puru de s'apretu)
Sinonimi e contrari
aggangae,
aggrangugliare,
aggangulitare,
apuligare,
atuduxare,
strossai,
studugai
Frasi
sa zente in tempus de gherra fit totu martinichendhe a bétia apare ◊ issu at martinicau ca sa cosa fiat cara meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prêter à usure
Inglese
to practice usury
Spagnolo
prestar con usura
Italiano
fare strozzinàggio
Tedesco
wuchern.
martirizài, martirizàre , vrb: marturizare Definizione
fàere sufrire che màrture o fintzes bochíere a unu chi est firmu in sa fide o ideale suo
Frasi
a mi martirizare resessides: morzo cuntentu ca salvo su mundhu e perdono su male chi faghides ◊ a Cristos santos meda ant postu fatu, marturizados pro sa fide insoro ◊ martirizadu che ant tres turritanos: santu Bainzu, Brotu e Zuniàriu
Traduzioni
Francese
livrer au martyre,
martyriser (fig.)
Inglese
to martyrize
Spagnolo
martirizar
Italiano
martirizzare
Tedesco
martern.
marturàre , vrb: ammarturai*,
marturiai,
marturiare Definizione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare
Sinonimi e contrari
irmalaidare
/
allizare
/
trumentai
| ctr.
sanai
/
bodire,
gosai
Frasi
a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu
2.
custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu
3.
iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?!
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer a long sickness (from)
Spagnolo
enfermar,
sufrir mucho
Italiano
patire,
soffrire a lungo per malattìa
Tedesco
leiden.
marugliài , vrb Definizione
mòere comente faet s'abba de su mare, a undhas
Sinonimi e contrari
maretare
Frasi
candu su mari marúgliat nanca est tempus de ní e fait isdorrocus
Traduzioni
Francese
ondoyer
Inglese
to wave
Spagnolo
ondear
Italiano
ondeggiare
Tedesco
wogen.
mascaràre , vrb: ammascherai,
mascherai Definizione
bistire a màscara, pònnere sa faciola prus che àteru po ispàssiu
Sinonimi e contrari
carotare,
trusare
Frasi
che sunt mascarendhe, sunt essidos a sos ballos ◊ a bi mascarades ocannu?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
masquer,
se masquer,
se déguiser en (travestirsi da)
Inglese
to mask
Spagnolo
disfrazarse
Italiano
mascherare
Tedesco
maskieren,
verkleidern.
mascàre , vrb Definizione
papare, bufare, o giare a papare, a bufare, fintzes a candho si ndhe tenet gana, fintzes a s'intèndhere prenos, fintzes a èssere a istògomo prenu: si podet nàrrere fintzes de àteru, in su sensu de orròschere, de no ndhe tènnere prus gana o bisóngiu, de no ndhe padire prus, de calecuna cosa; podet bòllere nàrrere fintzes a cricare o provare de fàere ccn. cosa, isceberare s'ora ibballiada, ch'istrobbat is àteros; a logos dhu narant po chistire, pònnere abbandha, pigare e bogare de mesu, apartare / mascare s'ogru a ccn. = pàrrere bellu, bonu
Sinonimi e contrari
assevare,
atatare,
atzibbare,
inciuciare,
satzai
/
assansiare
/
istransire,
trancire,
tròtzere
| ctr.
irfamigare
Frasi
su giú si est mascadu de pira ◊ candho sa robba si est mascada si est corcada ◊ apo drommidu própiu bene, mi so mascadu de sonnu!
2.
si ti ponzo manu a fuste ti ndhe masco! ◊ si est mascadu de sonnu ca at drommidu tota note ◊ sa terra, de cantu est mascada de abba, est boghendhe fintzas sos benos
3.
mih no ti masches de intrare a domo, no! ◊ già si l'at mascada s'ora de bènnere a domo, a mesanote!…◊ za bi l’at mascadu s’ogru cussa zòvana!…
4.
apu mascau su casu in sa búgia (R.Sardella)◊ Antonieta at mascau su pane de saba in su frigoríferu ◊ su chi abbarrat in custa pàgina atibbat ancora o est de mascare?
Traduzioni
Francese
rassasier
Inglese
to sate
Spagnolo
saciar
Italiano
saziare,
satollare,
saturare
Tedesco
sättigen.
massài , vrb: mensae,
mensare,
mentzare,
messai,
messare,
messari Definizione
segare a farche o a màchina su laore lómpiu po dhu treulare; segare erba o àteru a meda, cun farche o àtera aina deasi, coment'e messandho / essida de messai = candho comintzat su messonzu
Sinonimi e contrari
farciae
Frasi
eus a massai loris allenus ◊ ch'essiant a messare a sas tres de manzanu ◊ tandho su trigu fit betadu a tzapu e mensadu a manu ◊ in s'època de messari andàt a su sartu po ispigai ◊ su trigu est a cabitza incrubara: est de messai!
2.
candho aia tréighi annos messaia fintzas su fenu a frullana
Terminologia scientifica
mssr
Etimo
ltn.
messare
Traduzioni
Francese
moissonner,
faucher
Inglese
to reap,
to mow
Spagnolo
segar
Italiano
miètere,
falciare
Tedesco
mähen.
matanài, matanàre , vrb: ammatanai Definizione
pigare o giare matana, pelea, múngia
Sinonimi e contrari
afandhare,
afauciae,
allacanae,
assupai,
peleai
| ctr.
asseliare
Frasi
mentes sàbias bi sunt matanendhe dae annos a s'iscoberta ◊ so sempre matanendhe a caldu e a fritu che isciau ◊ amus matanadu tota note e no amus piscadu nudha ◊ in rimas isolviat dogni tema, sentza bisonzu de si matanare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affliger,
se tourmenter
Inglese
to trouble,
to be tormented
Spagnolo
atormentarse
Italiano
travagliare,
tormentarsi
Tedesco
quälen (sich).
matíri , vrb Definizione
foedhandho prus che àteru de papares, digirire, ispaciare (suspire) su sustentu chi giaet s'alimentu; foedhandho de cosa cota, lassare pausare po dhi intrare méngius su cundhimentu
Sinonimi e contrari
digidiri,
dissipai,
immartire*
Frasi
est passillendi po matiri su chi at papau ◊ est abarrau a matiri s'angioni chi si at papau
2.
istuda su fogu a su minestroni ca est cotu e lassadhu matiri prima de dhu papai!
3.
cussus no ant ancora matiu su resultau de is eletzionis
Traduzioni
Francese
digérer
Inglese
to digest
Spagnolo
digerir
Italiano
smaltire
Tedesco
verdauen.
matzocàre , vrb: ammatzocai*,
matzucare Definizione
iscúdere o magiare a matzucu; peleare meda / matzucare landhe, olia, nughe = iscudi làndiri, olia, nuxi
Sinonimi e contrari
corpare,
isciúdere,
magliucare,
matzucorjare
Frasi
lassae de irgherrimiare: bisonzu de bos matzucare azes?! ◊ acàbbala, chi sa zente curret a inoche credendhe chi nos semus matzucandhe! ◊ so che pianta esposta in sa cudina, matzocada però dae su bentu chi ndhe li at rutu fozas e ispina
Traduzioni
Francese
donner une volée de coups de bâton
Inglese
to beat
Spagnolo
apalear,
aporrear
Italiano
bastonare
Tedesco
verprügeln,
prügeln.
maulài, maulàre , vrb: meolare,
meolari,
meulai,
miaulai,
miaulare,
miulai,
miulare Definizione
fàere miau, fàere sa boghe, nau de is gatos
Sinonimi e contrari
ilmiaulare
Frasi
su gatu màulat a boghes mannas peus de unu póveru pedendhe ◊ est unu gatu masedu chi si fait frandigai, fintzas e chi a bortas méulat ◊ abbàida proite est maulendhe su batulinu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
miauler
Inglese
to mew
Spagnolo
maullar
Italiano
miagolare
Tedesco
miauen.