medèsciri , vrb: merèschere,
meresci,
merèsciri,
merèssere Definizione
fàere cosa a manera de ndh'àere o de ndhe pòdere àere calecunu prémiu, bàntidu, làude, praxere, o fintzes calecuna cosa de male (po curpa, neghe, farta)
Sinonimi e contrari
imminèssere,
manesci,
meressire,
meritai
| ctr.
demerèssere,
smerèsciri
Frasi
is malafatoris chi apuntant fogu no merescint de bivi in mesu de sa genti! ◊ bos rendho tantas gràscias, ma no cantas ndhe meressides ◊ medescint abbruxadas, custas línguas de fogu! ◊ po s'amori chi tenis e chi donas, in totu s'umanidadi chi onoras, alabàntzia merescis e rispetu ◊ sunt poesias chi ant meréschidu su prémiu
Etimo
spn., ctl.
mereixer
Traduzioni
Francese
mériter
Inglese
to deserve
Spagnolo
merecer
Italiano
meritare
Tedesco
verdienen,
eintragen.
mediài , vrb: ammediai 1,
mediare 1,
meriai,
meriare,
merijare,
miriare Definizione
nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra
Sinonimi e contrari
acamai,
meliagrare
Frasi
sas berbeghes fint meriendhe suta de sa nughe ◊ candho sa robba comintzat a meriare, comente imbudhighinat sole, che la trubbas a sa sedha, a suta de sos chercos ◊ una piga est mediandhe in d-unu ratu ◊ in s’ora prus cajente de sa die issu est merijandhe
Terminologia scientifica
pst
Etimo
ltn.
meridiare
Traduzioni
Francese
faire la méridienne,
faire la sieste
Inglese
to have a siesta,
to stay in the shade
Spagnolo
sestear
Italiano
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedesco
im Schatten Mittagsruhe halten.
mediài 1 , vrb Definizione
essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos
Sinonimi e contrari
irmedhighinare,
ismemoriai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être hors de soi
Inglese
to be beside oneself
Spagnolo
estar fuera de sí
Italiano
èssere fuòri di sé
Tedesco
außer sich sein.
mediàre , vrb Definizione
essire o fàere méngius, prus bonu, agiustare, agatare rimédiu, nau fintzes in su sensu de cambiare in méngius su cumportamentu, is maneras de fàere
Sinonimi e contrari
abboniare,
arranzare,
megliorai,
remediare
| ctr.
impeorai,
pejorare
Frasi
chin cantu ghetamus apare, tota bida, no mediamus mai! ◊ su bisonzu ch'est andhau: semus mediandhe totus! ◊ pro mediare onzi male sezis pronta meighina ◊ in custa netzessidade no ischimus comente nos mediare!
2.
su ditzu antigu narat gai: Mala ratza no médiat mai ◊ si s'errore podio mediare, Columba, de ti tènnere a muzere!…◊ so andhau abbissi la podio mediare
Traduzioni
Francese
s'améliorer,
se corriger
Inglese
to improve,
to correct oneself
Spagnolo
mejorar,
corregirse
Italiano
migliorare,
corrèggersi
Tedesco
verbessern (sich).
medicài , vrb: medicare,
meicare,
meigai,
meigare Definizione
betare o pònnere meighina po curare o agiudare a sanare unu male, una maladia
Sinonimi e contrari
curai,
meighinare
Frasi
meigaiat sa frúture pro no ndhe li tocare ◊ e sa bíngia meigada dh'as?
Etimo
ltn.
medicare
Traduzioni
Francese
panser (une blessure),
soigner (qqch.)
Inglese
to medicate
Spagnolo
curar
Italiano
medicare
Tedesco
behandeln.
medíre, medíri , vrb: ammadiri,
metire,
mitire Definizione
pigare is misuras, iscumbatare comente funt is cosas, cantu est, cantu est manna, larga e àteru sa cosa, su logu o àteru / est medinno còcoro = (nadu de su tempus) est randhinendhe a mal'istropiadura, betendhe ràndhine maduru
Sinonimi e contrari
addedare,
ammetrare,
mesurai
Frasi
Antoni, a tie iscusa pedo si no ti poto in su cantu servire ca malamente coso, sesto e medo ◊ no ti medo su ricatu (P.Casu)◊ ant avisau su maistru de linna po bènnere a medire su mortu po dhi fàere su baulu ◊ sas fortzas si devent mitire travallandhe!◊ semus medindhe s'olia e ponindhe in sacos ca est a maghinare cras
Cognomi e Proverbi
prb:
si bèni misuras duas bortas no medis
Etimo
ltn.
metire
Traduzioni
Francese
mesurer
Inglese
to measure
Spagnolo
medir
Italiano
misurare
Tedesco
messen.
meditài, meditàre , vrb Definizione
cunsiderare bene una cosa, una chistione, su chi si liget o chi s'intendhet mescamente candho est de importu mannu
Sinonimi e contrari
cumpassare
Traduzioni
Francese
méditer,
songer,
réfléchir
Inglese
to meditate
Spagnolo
meditar
Italiano
meditare
Tedesco
nachdenken,
nachsinnen,
meditieren (su=über+Akk.)
medràre , vrb Definizione
mediare in is maneras de fàere, in su cumportamentu, callai a cerbedhu, imparare a èssere méngius
Sinonimi e contrari
afrenai,
arregulai,
insabiai,
medrire,
moderai
Etimo
spn.
medrar
Traduzioni
Francese
s'assagir,
revenir à la raison
Inglese
to recover one's wits
Spagnolo
sentar la cabeza
Italiano
rinsavire
Tedesco
wieder vernünftig werden.
megài, megàri , vrb: amegai* Definizione
m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.)
Frasi
megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu!
Traduzioni
Francese
être sur le point de… aller + v.
Inglese
to be going to…
Spagnolo
estar para,
estar a punto de…
Italiano
èssere nell'atto di…
Tedesco
im Begriff sein (Inf.),
gerade.
megliorài , vrb: ammellorai,
melliorai,
mellorai,
mengiorai,
metzorare,
mezorare,
milliorai Definizione
essire o fàere méngius, prus bonu, fàere mezoros, òperas de bonu
Sinonimi e contrari
abboniare,
agiuventare,
mediare
| ctr.
impeorai,
pejorare
Frasi
su malàidu est mezorendhe die cun die ◊ s'innétiat su terrinu pro mezorare s'incunza ◊ cun cussu dinari faghimus tribàglios e mezoramus sas carrelas ◊ pentzade a comente pòdere mezorare sa Sardínnia!
Etimo
ltn.
meliorare
Traduzioni
Francese
améliorer,
s'améliorer
Inglese
to better
Spagnolo
mejorar
Italiano
migliorare
Tedesco
verbessern (sich).
meighinàre , vrb: ammexinai,
meiginare,
mexinai Definizione
pònnere o betare meighina
Sinonimi e contrari
curai,
licuidai,
medicai
Frasi
cras andhamus a meighinare sa binza ◊ sas berbeghes cherent meighinadas ca si sunt irmalaidendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
panser (une blessure),
soigner (qqch.)
Inglese
to treat
Spagnolo
medicar,
curar
Italiano
medicare,
curare
Tedesco
behandeln.
melài , vrb: ammelai* Definizione
cundhire cun su mele, indrucare
Sinonimi e contrari
ammerrare,
immelai
/
addruchire,
addulcare,
indrucai,
indurchire
Traduzioni
Francese
sucrer
Inglese
to sweeten (with honey)
Spagnolo
endulzar con miel
Italiano
addolcire,
condire col mièle
Tedesco
mit Honig anmachen.
melàre , vrb: meliare,
mellare,
miliare Definizione
istare a iscràmios, comente faet su paru brebeghinu e cràbinu
Sinonimi e contrari
belai,
beolare,
ilbelidare,
meulare,
miaurai
Frasi
sos crapitos, apenas mi bidiant arribbandhe, atacabant a miliare ◊ una crapa est mellanne ca s'astore l'at orfanada
Traduzioni
Francese
bêler
Inglese
to baa,
to bleat
Spagnolo
balar
Italiano
belare
Tedesco
blöken (pecora),
meckern (capra).
meledài, meledàre , vrb Definizione
pentzare calecuna cosa cun pagu cunsideru, cambiare pàrrere, idea, fintzes solu pentzare
Sinonimi e contrari
imberriocare,
penciai,
tramesare
Frasi
fit meledendhe comente fàghere a dimandhare sa fémina ◊ isse meledat giogos innotzentes ◊ s'ispera rebelde non lassat meledare a beranos benidores (F.Dedola)◊ no mancat mai calchi colonellu chi est meledendhe calchi colpu de manu ◊ semus meledendhe ite podent fàghere sos emigrados pro sa Sardinna
Etimo
ltn.
meletare
Traduzioni
Francese
méditer,
songer,
imaginer
Inglese
to meditate,
to devise
Spagnolo
meditar,
idear
Italiano
meditare,
escogitare
Tedesco
ausdenken.
meliagràre , vrb: ammeriagare,
meriaciare,
meriacrare,
meriagare,
miliacrare,
miliagrare,
miriaciare,
miriacrare,
miriagare,
miriagrare Definizione
nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de basca, de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra
Sinonimi e contrari
ammediai 1,
merajare
Frasi
sos pastores controllant donzi tantu sos masones chi sunt meliagrendhe ◊ in cudhu padentinu de sabucos li piachiat a meriacrare ◊ in custu logu no che at umbras bonas pro miriagrare ◊ s'alveghe miliagrat, baca e bígiu cun sa coa si catzant sa musca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire la méridienne,
faire la sieste
Inglese
to have a siesta,
to stay in the shade
Spagnolo
sestear
Italiano
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedesco
im Schatten Mittagsruhe halten.
mendigài , vrb: mindhigàre,
mindigai,
minnicare Definizione
pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu
Sinonimi e contrari
lemusinai,
pedie,
pedulianare,
mischinzare
/
abasciai,
amenguai,
immenguare,
miminare,
torrae
/
arrunzinare
| ctr.
donai,
giare
/
errichire
Frasi
a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros
2.
est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias
Traduzioni
Francese
mendier,
être en difficultés financières,
vivre dans la gêne
Inglese
to beg,
to be in shortage
Spagnolo
mendigar,
vivir en la estrechez
Italiano
mendicare,
èssere in ristrettézze
Tedesco
betteln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
menentàre , vrb: ammenetzare*,
menetare,
menetzare,
minatare,
minetare,
minetzare Definizione
fàere minetas, ammeletzos, fàere a tímere impromitindho dannu, male, cropos o àteru
Sinonimi e contrari
ammabetzai,
meletare
Frasi
mi ant minetzau de morte pro sa disamistade de sa famíglia mea ◊ mi aias minatadu de mi dare sa morte ◊ a s'isposu meu, chi m'iat lassau, dh'io menetzau ma no dh'io fatu nudha
Traduzioni
Francese
menacer,
intimider
Inglese
to menace
Spagnolo
amenazar,
intimidar
Italiano
minacciare,
intimidire
Tedesco
drohen (di=mit+Dat).
menguài , vrb: amenguai,
menguare,
menguari,
minguai,
minguare Definizione
fàere o torrare a prus pagu, fàere torrare sa cantidade o sa mannària de una cosa
Sinonimi e contrari
abasciai,
arreduire,
atzicare 1,
emenguare,
ilminorigare,
immeltzare,
immenguare,
impagai,
impicochire,
irminèscere,
menguanare,
miminare,
scimai,
torrae
| ctr.
crèschere
Frasi
mi est menguendhe dies de vida ◊ issa est sa chi mi ménguat su briu ◊ bidinne ses, sas provistas sunt menguanne! ◊ sas arbeghes sunt menguanne su late ◊ sa zente abbellu abbellu fit menguandhe e fintzas su lamentu de sa biuda fit prus pasau
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
décroître,
diminuer
Inglese
to decrease,
to drop
Spagnolo
menguar
Italiano
decréscere,
diminuire,
digradare
Tedesco
vermindern,
senken,
kürzen.
menguanàre , vrb Definizione
torrare a prus pagu
Sinonimi e contrari
allatzicare,
amenguai,
immenguare,
miminare
| ctr.
crèschere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
diminuer,
baisser
Inglese
to diminish
Spagnolo
menguar,
disminuir
Italiano
scemare
Tedesco
abnehmen.
menispresiàre , vrb: menospretziai,
menuspretziai,
mindispretziai,
minisprejare,
minispressiare,
minispretzare,
minispretziare,
minuspressiai,
minuspretziare Definizione
crèdere o cunsiderare una cosa o a unu de pagu prétziu, de pagu contu, pentzare o foedhare male de unu
Sinonimi e contrari
abbituperare,
aciociai,
afrentai,
desdorai,
disprejare,
ilbantare,
ilzenzare,
irdinzare,
ispresciare,
ispucire,
isvenzare
| ctr.
abantai,
arrespetai,
calculai
Frasi
tui minuspréssias sa gherra chei s'òpera peus de sa Terra (G.Moi)◊ pariat chi eo minisprejavo sos mortos ◊ a boltas bantamus cosas chi sunt piús pagu útiles de àteras chi minispretzamus ◊ una carroga, spallerendusí cun is atras, dhas menospretziàt ca fiant is prus lègias (M.Figus)
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
mépriser (qqn.),
dédaigner (qqch.)
Inglese
to despise
Spagnolo
menospreciar,
despreciar
Italiano
disprezzare,
spregiare
Tedesco
verachten.