maretàre , vrb: ammaretae,
maretzai Definitzione
mòvere che is undhas de su mare
Sinònimos e contràrios
marugliai
Frases
su trigu est maretendhe ◊ bido sos fiores maretados ◊ maju bellu in sos campos laorados maretendhe presentat su laore
Tradutziones
Frantzesu
flotter,
il y a eu de la tempête ou la tempête a fait rage (v. imp.)
Ingresu
to be wavy
Ispagnolu
olear,
encresparse
Italianu
fluttuare,
mareggiare
Tedescu
wogen.
marigonàre , vrb Definitzione
sufrire, peleare, passare sa vida trummentandho, tropu a sacrifíciu, trebballandho a tropu
Sinònimos e contràrios
matanare,
peleai,
penoriare,
tribbulai,
trumentai
| ctr.
gosai
Frases
pro issu marigono cun s'impreu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
peiner,
souffrir
Ingresu
to have trouble
Ispagnolu
atormentar,
atribular
Italianu
tribolare
Tedescu
fristen,
plagen,
darben.
mariolàre , vrb: ammariolare Definitzione
pigare a ingannu, cun ispedientes a manera de portare s'àteru a su chi si bolet / fàghere sa cosa mariolamariola = a trassa, a sa fraissina
Sinònimos e contràrios
abbovai,
abbuvonare,
coluvronare,
imbaucare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
ingrangugliare,
piocai,
trampai
Frases
Pilatu timet mascamente sa traganza de sa piata mariolada dai sos inimigos de Gesús
Ètimu
itl.
mariolare
Tradutziones
Frantzesu
duper,
tromper,
corrompre
Ingresu
to cheat,
to corrupt
Ispagnolu
engañar,
estafar
Italianu
imbrogliare,
corrómpere
Tedescu
betrügen,
verderben.
marrài , vrb: marrare,
marrari Definitzione
trebballare sa terra a marra, a marrone, fintzes a marrita comente si faet cun is laores po s'erba; arrasigare cun is peis in terra, comente faent is animales (mescamente is cuadhos, is molentes)/ marrai a tallu abertu = bogare ràllia, segare sa terra a ràllia (tzapendhe a fundhu e totu pínniga)
Sinònimos e contràrios
marrinzedhare,
marronare,
tzapare
/
tzampitare
/
aterrinai,
marragiadai,
marrascedhai,
marrazare,
marritai,
pateare,
raspare 1
Frases
sa bíngia boit marrada ◊ sa mere mi at brigadu ca no li marro bene sa chipudha ◊ maridu meu che est marrendhe a die intrea in sas ràglias
2.
fit fémina bona: andhaiat a marrare sos laores, sos ortos e a fàghere sa líscia in sas domos anzenas
4.
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
piocher,
gratter
Ingresu
to hoe,
to paw
Ispagnolu
cavar,
cocear,
patalear
Italianu
zappare,
zampeggiare
Tedescu
hacken,
scharren.
marranàre , vrb: ammarranae Definitzione
pònnere sa marrania
Sinònimos e contràrios
disafiai,
ilmarranare
Frases
a sa gherra fint andhendhe a marranare sa morte
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
défier,
provoquer
Ingresu
to defy
Ispagnolu
desafiar
Italianu
sfidare
Tedescu
herausfordern.
marrintzedhàre , vrb: marrontzedhare,
marruncedhai,
marruntzedhare Definitzione
trebballare sa terra (e pruschetotu is laores) a marruntzedha, a marrita
Sinònimos e contràrios
marritai,
marruschedhare,
tzampitare
Frases
sont marrintzedhanne su campu de sa patata ◊ unu tempus in cortili prantai froris, dhus acuai, dhus marruncedhai e crescenta ebbenimindi!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
biner
Ingresu
to hoe
Ispagnolu
escardar
Italianu
zappettare
Tedescu
jäten,
leicht behacken.
marritài, marritàre , vrb Definitzione
trebballare sa terra (mescamente laores, cosa prantada) a marrita, a tzapita; arrasigare in terra cun is peis de ananti, comente faent is animales (pruschetotu cuadhos e molentes)
Sinònimos e contràrios
marricocai,
marruntzedhare,
marruschedhare,
tzampitare
/
marrai,
marragiadai,
marrazare,
pateare
Frases
apustis marritadu duas o tres vias, su trigu l'isargaiant a manu
2.
s'achetu est sèmpere marritanne, isconchinanne e cricanne de si arburare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
piocher,
sarcler
Ingresu
to hoe
Ispagnolu
escardar,
cocear
Italianu
zappettare,
sarchiare
Tedescu
jäten,
leicht behacken.
marronài , vrb: marronare Definitzione
trebballare a marrone, a marrita
Sinònimos e contràrios
illeonare,
marrai,
tzapare
Frases
lassa sa catza e vae a marronare! ◊ fimus marronendhe e brugliendhe, in binza ◊ in zannarju su massaju cumintzait a marronare su tricu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
piocher
Ingresu
to dig
Ispagnolu
cavar
Italianu
zappare
Tedescu
um-hacken.
martinicàre , vrb Definitzione
bèndhere o comporare a martinica (e aprofitandho puru de s'apretu)
Sinònimos e contràrios
aggangae,
aggrangugliare,
aggangulitare,
apuligare,
atuduxare,
strossai,
studugai
Frases
sa zente in tempus de gherra fit totu martinichendhe a bétia apare ◊ issu at martinicau ca sa cosa fiat cara meda
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
prêter à usure
Ingresu
to practice usury
Ispagnolu
prestar con usura
Italianu
fare strozzinàggio
Tedescu
wuchern.
martirizài, martirizàre , vrb: marturizare Definitzione
fàere sufrire che màrture o fintzes bochíere a unu chi est firmu in sa fide o ideale suo
Frases
a mi martirizare resessides: morzo cuntentu ca salvo su mundhu e perdono su male chi faghides ◊ a Cristos santos meda ant postu fatu, marturizados pro sa fide insoro ◊ martirizadu che ant tres turritanos: santu Bainzu, Brotu e Zuniàriu
Tradutziones
Frantzesu
livrer au martyre,
martyriser (fig.)
Ingresu
to martyrize
Ispagnolu
martirizar
Italianu
martirizzare
Tedescu
martern.
marturàre , vrb: ammarturai*,
marturiai,
marturiare Definitzione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare
Sinònimos e contràrios
irmalaidare
/
allizare
/
trumentai
| ctr.
sanai
/
bodire,
gosai
Frases
a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu
2.
custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu
3.
iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?!
Tradutziones
Frantzesu
souffrir
Ingresu
to suffer a long sickness (from)
Ispagnolu
enfermar,
sufrir mucho
Italianu
patire,
soffrire a lungo per malattìa
Tedescu
leiden.
marugliài , vrb Definitzione
mòere comente faet s'abba de su mare, a undhas
Sinònimos e contràrios
maretare
Frases
candu su mari marúgliat nanca est tempus de ní e fait isdorrocus
Tradutziones
Frantzesu
ondoyer
Ingresu
to wave
Ispagnolu
ondear
Italianu
ondeggiare
Tedescu
wogen.
mascaràre , vrb: ammascherai,
mascherai Definitzione
bistire a màscara, pònnere sa faciola prus che àteru po ispàssiu
Sinònimos e contràrios
carotare,
trusare
Frases
che sunt mascarendhe, sunt essidos a sos ballos ◊ a bi mascarades ocannu?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
masquer,
se masquer,
se déguiser en (travestirsi da)
Ingresu
to mask
Ispagnolu
disfrazarse
Italianu
mascherare
Tedescu
maskieren,
verkleidern.
mascàre , vrb Definitzione
papare, bufare, o giare a papare, a bufare, fintzes a candho si ndhe tenet gana, fintzes a s'intèndhere prenos, fintzes a èssere a istògomo prenu: si podet nàrrere fintzes de àteru, in su sensu de orròschere, de no ndhe tènnere prus gana o bisóngiu, de no ndhe padire prus, de calecuna cosa; podet bòllere nàrrere fintzes a cricare o provare de fàere ccn. cosa, isceberare s'ora ibballiada, ch'istrobbat is àteros; a logos dhu narant po chistire, pònnere abbandha, pigare e bogare de mesu, apartare / mascare s'ogru a ccn. = pàrrere bellu, bonu
Sinònimos e contràrios
assevare,
atatare,
atzibbare,
inciuciare,
satzai
/
assansiare
/
istransire,
trancire,
tròtzere
| ctr.
irfamigare
Frases
su giú si est mascadu de pira ◊ candho sa robba si est mascada si est corcada ◊ apo drommidu própiu bene, mi so mascadu de sonnu!
2.
si ti ponzo manu a fuste ti ndhe masco! ◊ si est mascadu de sonnu ca at drommidu tota note ◊ sa terra, de cantu est mascada de abba, est boghendhe fintzas sos benos
3.
mih no ti masches de intrare a domo, no! ◊ già si l'at mascada s'ora de bènnere a domo, a mesanote!…◊ za bi l’at mascadu s’ogru cussa zòvana!…
4.
apu mascau su casu in sa búgia (R.Sardella)◊ Antonieta at mascau su pane de saba in su frigoríferu ◊ su chi abbarrat in custa pàgina atibbat ancora o est de mascare?
Tradutziones
Frantzesu
rassasier
Ingresu
to sate
Ispagnolu
saciar
Italianu
saziare,
satollare,
saturare
Tedescu
sättigen.
massài , vrb: mensae,
mensare,
mentzare,
messai,
messare,
messari Definitzione
segare a farche o a màchina su laore lómpiu po dhu treulare; segare erba o àteru a meda, cun farche o àtera aina deasi, coment'e messandho / essida de messai = candho comintzat su messonzu
Sinònimos e contràrios
farciae
Frases
eus a massai loris allenus ◊ ch'essiant a messare a sas tres de manzanu ◊ tandho su trigu fit betadu a tzapu e mensadu a manu ◊ in s'època de messari andàt a su sartu po ispigai ◊ su trigu est a cabitza incrubara: est de messai!
2.
candho aia tréighi annos messaia fintzas su fenu a frullana
Terminologia iscientìfica
mssr
Ètimu
ltn.
messare
Tradutziones
Frantzesu
moissonner,
faucher
Ingresu
to reap,
to mow
Ispagnolu
segar
Italianu
miètere,
falciare
Tedescu
mähen.
matanài, matanàre , vrb: ammatanai Definitzione
pigare o giare matana, pelea, múngia
Sinònimos e contràrios
afandhare,
afauciae,
allacanae,
assupai,
peleai
| ctr.
asseliare
Frases
mentes sàbias bi sunt matanendhe dae annos a s'iscoberta ◊ so sempre matanendhe a caldu e a fritu che isciau ◊ amus matanadu tota note e no amus piscadu nudha ◊ in rimas isolviat dogni tema, sentza bisonzu de si matanare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
affliger,
se tourmenter
Ingresu
to trouble,
to be tormented
Ispagnolu
atormentarse
Italianu
travagliare,
tormentarsi
Tedescu
quälen (sich).
matíri , vrb Definitzione
foedhandho prus che àteru de papares, digirire, ispaciare (suspire) su sustentu chi giaet s'alimentu; foedhandho de cosa cota, lassare pausare po dhi intrare méngius su cundhimentu
Sinònimos e contràrios
digidiri,
dissipai,
immartire*
Frases
est passillendi po matiri su chi at papau ◊ est abarrau a matiri s'angioni chi si at papau
2.
istuda su fogu a su minestroni ca est cotu e lassadhu matiri prima de dhu papai!
3.
cussus no ant ancora matiu su resultau de is eletzionis
Tradutziones
Frantzesu
digérer
Ingresu
to digest
Ispagnolu
digerir
Italianu
smaltire
Tedescu
verdauen.
matzocàre , vrb: ammatzocai*,
matzucare Definitzione
iscúdere o magiare a matzucu; peleare meda / matzucare landhe, olia, nughe = iscudi làndiri, olia, nuxi
Sinònimos e contràrios
corpare,
isciúdere,
magliucare,
matzucorjare
Frases
lassae de irgherrimiare: bisonzu de bos matzucare azes?! ◊ acàbbala, chi sa zente curret a inoche credendhe chi nos semus matzucandhe! ◊ so che pianta esposta in sa cudina, matzocada però dae su bentu chi ndhe li at rutu fozas e ispina
Tradutziones
Frantzesu
donner une volée de coups de bâton
Ingresu
to beat
Ispagnolu
apalear,
aporrear
Italianu
bastonare
Tedescu
verprügeln,
prügeln.
maulài, maulàre , vrb: meolare,
meolari,
meulai,
miaulai,
miaulare,
miulai,
miulare Definitzione
fàere miau, fàere sa boghe, nau de is gatos
Sinònimos e contràrios
ilmiaulare
Frases
su gatu màulat a boghes mannas peus de unu póveru pedendhe ◊ est unu gatu masedu chi si fait frandigai, fintzas e chi a bortas méulat ◊ abbàida proite est maulendhe su batulinu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
miauler
Ingresu
to mew
Ispagnolu
maullar
Italianu
miagolare
Tedescu
miauen.