sudhíre , vrb: assudhire Definizione
su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi
Sinonimi e contrari
arrepentire,
impudare,
penètere
/
consigiai,
indetare
Frasi
sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu
2.
mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere!
Traduzioni
Francese
se troubler,
avoir des remords
Inglese
to get upset,
to feel remorse
Spagnolo
turbarse,
tener remordimientos
Italiano
turbarsi,
impensierirsi,
aver rimòrso
Tedesco
sich beunruhigen,
Gewissensbisse haben.
súere , vrb: súghere,
sui,
súiri Definizione
suciare su late de sa tita, comente faet su fedu piticu / pps. sutu, súghitu, ger. suendho, suendi, suendu, sughendhe, suindhe
Sinonimi e contrari
sulli
Frasi
candho su pipiu pranghet, sa mama dhi giàt sa tita o su suidore, deasi su pipiu s'istentat suendho ◊ candho su crapitu no sughiat deretu, su pastore che l'ispremiat late a buca ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ s'ebba si firmat ca su pudhéricu depet súghere ◊ fit a criadura minore ancora suindhe ◊ sos porchedhos ant súghitu ◊ sa mamma de late fit cudha chi daiat a súghere a unu fizu anzenu
Etimo
ltn.
sugere
Traduzioni
Francese
téter
Inglese
to suck
Spagnolo
mamar
Italiano
poppare
Tedesco
saugen.
sufragài, sufragàre , vrb Sinonimi e contrari
agiadai,
giuai,
proicare
Frasi
sa tanta iltimassione mi sufragas in azios? (P.Cherchi)◊ si su chi at no lu sufragat, ite at a pòdere fàghere?
Traduzioni
Francese
être utile,
faire du bien
Inglese
to support,
to be useful
Spagnolo
favorecer
Italiano
suffragare,
giovare
Tedesco
nützen.
sufratàre , vrb: assufratare* Definizione
èssere a súlidu crutzu, torrare àlidu a pelea, de tunconidura a bruncos, a prumones
Sinonimi e contrari
abbatimare,
afandhare,
afauciae,
allacanae,
ammatanai,
assupai,
irfodhiare
Traduzioni
Francese
haleter
Inglese
to pant
Spagnolo
jadear
Italiano
ansimare
Tedesco
keuchen.
sufríre, sufríri , vrb: sunfrire,
sunfriri Definizione
patire calecunu male, àere dispraxere: cun sa nega bolet nàrrere baliare, padire / pps. sufridu, sufertu
Sinonimi e contrari
addannare,
pascionare,
patèsciri,
patire,
penai,
sufritare
/
abbabiai
| ctr.
bodire,
gosai
Frasi
in mesu a cantu as sufertu t'istas ancora dormida!
2.
no podint sunfriri ca Pepinedha est artziendi in gradu!
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer
Spagnolo
sufrir
Italiano
soffrire
Tedesco
leiden.
sufrissàre , vrb Definizione
còere is friduras o erbas de cundhire, fríere su cundhimentu de is papares, còere unu pagu in s'ógiu (cun ógiu pagu)
Sinonimi e contrari
cufúgere,
fríere,
fritedhai
Traduzioni
Francese
frire
Inglese
to fry slightly
Spagnolo
sofreír
Italiano
soffrìggere
Tedesco
braten.
sulassài , vrb Definizione
fàere ispassiare, giare acunnortu
Sinonimi e contrari
desogai,
diveltire,
ispassare
Traduzioni
Francese
réjouir,
amuser
Inglese
to cheer
Spagnolo
alegrar
Italiano
consolare,
divertire
Tedesco
trösten,
ergötzen.
sulietài , vrb Definizione
sonare a sulietu, ma fintzes surbiare a buca, bogandho súlidu a lavras istrintas po fàere coment'e un'istampu tundhu; fintzes iscúdere a tzirónia, a pertighedha fine
Sinonimi e contrari
afruschiare,
ammuinai 1,
frusitai,
moidare,
múere,
muizare,
suai,
sulvare,
surbiai,
surbietai,
zumiai
2.
non faciais burdellu, piciochedhus, sinuncas oi si sulietu, lah!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
siffloter
Inglese
to whistle
Spagnolo
silbar alegremente
Italiano
fischiettare
Tedesco
pfeifen.
sulitài , vrb Definizione
sonare su sulitu; istare a surbiedhu
Sinonimi e contrari
afruschiare,
ammuinai 1,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
múere,
sulietai,
sulvare,
surbiai,
zumiai
Frasi
ndi fiat lómpiu un'ómini basciotu, sulitendi: fiat s'uscieri ◊ no serbit chi suliti po cuaranta po cantu su burricu est tanti acanta! (C.Saragat)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jouer du pipeau
Inglese
to pipe
Spagnolo
tocar el caramillo,
silbar
Italiano
zufolare
Tedesco
die Hirtenflöte blasen.
sultzíre , vrb: sulzire,
surtzire,
surzire Definizione
arregòllere prus che àteru abba o cosas deasi a suspidura, pigare a suciadura impare cun s'ària, o fintzes suspire cun istràciu
Sinonimi e contrari
aciupae,
assuspiri,
imbibbiri,
inciupai,
sulviare,
surbare 1,
surbiri,
suspiare
Frasi
su terrinu asciutu si sultzit s'abba ◊ che li at sulzidu su sàmbene ◊ sezis torrados, che prima inganados de nos surzire meudhos e brios (T.Rubattu)◊ sas súrviles sas venas de su coro ti ant surzidu ◊ píberas che custas belenosas li surzint su coro e s'arguena
Traduzioni
Francese
absorber
Inglese
to drain,
to absorb
Spagnolo
absorber
Italiano
emúngere,
assorbire
Tedesco
absaugen,
aufsaugen.
suluvertàre , vrb Definizione
betare totu apare, iscorrovedhare, pònnere totu a tréulu
Sinonimi e contrari
iscordulare,
isordulare,
suliertare,
trauai
Traduzioni
Francese
mettre sens dessus dessous
Inglese
to turn upside down
Spagnolo
revolver
Italiano
méttere sottosópra
Tedesco
durcheinanderbringen.
sulvàre , vrb: surbare,
surbiai,
surbiare,
survare,
surviare Definizione
bogare súlidu, fintzes súrbiu; arrespòndhere a súlidas, a ufas, cun ifadu; fintzes nàrrere cosa a ccn., unu pagu coment'e cossigiandho, osservandho, abbetiandho
Sinonimi e contrari
suai
/
ammuinai 1,
fruscidare,
frusiai,
frusitai,
moidare,
múere,
sulietai,
surbiai,
zumiai
Frasi
sos minores s'incrunant, ufrant sos cavanedhos e surbant supra de sa bràsia ◊ candho uchidiant su mannale a sos pitzinnos lis davant s'ambesuca a la survare ◊ su focu est tenendhe ca su ajaju cada tantu l'est surbandhe ◊ si survavat sos pódhiches cancaratos dae su fritu
2.
"Priucosos irrichitos!" - mi aiat survatu in s'oricra mutzere mea ◊ "No est neche nostra si su binu fit tropu forte!" surbant sos cumpanzos
Etimo
ltn.
*subilare
Traduzioni
Francese
souffler
Inglese
to puff
Spagnolo
soplar
Italiano
soffiare
Tedesco
blasen.
sulviàre , vrb: surbiare 1 Definizione
ingurtire coment'e a surbidura
Sinonimi e contrari
aciupae,
assuspiri,
imbibbiri,
inciupai,
sultzire,
surbare 1,
surbiri*,
suspiare
Frasi
sulviendhe s'alenu a intro che ingulleit su púpulu che un'ou de pudha
Traduzioni
Francese
engloutir
Inglese
to gulp down
Spagnolo
tragar
Italiano
ingollare,
inghiottire
Tedesco
verschlingen,
schlucken.
sumíre , vrb: sumiri 1,
summire,
tzumire Definizione
bogare, pèrdere, nau de un'istrégiu chi calat, istampau o no bene sidhiu, o fintzes de s'abba chi essit a umidore meda in muros, in terrenu o àteru / sa cuba est sumindhe = sa carrada isfait
Sinonimi e contrari
gessai,
sfai,
sarcie,
súmere
Frasi
s'abba chi curret in sa pianura sumit dae su monte ◊ carchi tubbu est perdindhe e sumit s'abba in su muru ◊ su brochiolu fatu de terra ruja sumit, fatu de terra niedha muntenet s'abba ◊ sa vena mia sumit a butiu ◊ sa broca de terra fita meda no sumit nudha, ma s'àcua si callentat
Etimo
ltn.
sumere
Traduzioni
Francese
suinter
Inglese
to transude,
to filter
Spagnolo
rezumar
Italiano
trasudare,
filtrare,
colare
Tedesco
schwitzen,
filtern,
durchseihen.
summài, summàre , vrb: assumai* Definizione
fàere sa suma, pònnere impare totu a unu cantidades diferentes
Sinonimi e contrari
aciúgnere,
acucae,
additzionare,
agiànghere,
annatare
| ctr.
bocare,
leai,
picare
Traduzioni
Francese
additionner
Inglese
to sum
Spagnolo
sumar
Italiano
sommare
Tedesco
summieren.
summuscràre , vrb: sumuscrare Definizione
abbruxare unu pagu
Sinonimi e contrari
abbruscare,
afiamusciare,
aflachilai,
afogogliare,
aframatzare,
aframucionare,
aframiare,
auscare,
ulciare
Frasi
si sumuscrat su porcu apustis mortu ◊ comente fia acontzendhe su fogu mi apo sumuscradu su pilu de su bratzu ◊ sa luchedha de s'istupinzu intro de su botedhu prenu de ozu ghermanu aiat atacau a sumuscrare su letzolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brûler légèrement
Inglese
to scorch
Spagnolo
chamuscar
Italiano
abbruciacchiare
Tedesco
leicht anbrennen.
supentíre , vrb Definizione
pentzare o èssere presente cun is sensos a su chi si biet o chi s'intendhet
Sinonimi e contrari
atinai,
atoare,
penciai
Frasi
no supentit prus ◊ s'ómine, su piús no supentiat ilgadaradu a un'oru che mortu (P.Casu)◊ inoraona, ajó, ischida: apen'apena a sa boghe supentis! ◊ supenti e pesadindhe! ◊ supentit de tantu in tantu e si li movet su bultzu
Traduzioni
Francese
avoir conscience
Inglese
to be conscious
Spagnolo
ser consciente
Italiano
èssere cosciènte
Tedesco
sich bewusst sein.
supesàre , vrb Definizione
artzare, pesare de terra; cunsiderare, nàrrere cantu o ite balet ccn. cosa, cunsiderare bene
Sinonimi e contrari
alciare,
pesai
/
cunfígiri,
pesai 2
/
calculai
| ctr.
abasciai
Frasi
mira chi sa madrighe est supesendhe! ◊ ndhe supesat s'imbóligu dae terra e si lu ponet in coa ◊ un'undha dae palas alta e forte lu supesat ◊ supesados a bolu dae terra, milliones de ojos incantados bos ant acumpagnadu
2.
sas poesias cherent bene supesadas pro ndhe seberare sa menzus ◊ eo supeso sas cosas, abbàido ite ndhe podet capitare
3.
sos pes muntenent sa càssia supesada dae terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
soulever
Inglese
to lift
Spagnolo
levantar,
sopesar
Italiano
sollevare,
soppesare
Tedesco
heben.
supòniri, supònnere , vrb Definizione
pentzare chi…, nàrrere o fàere a pentzamentu, fàere un'ipótesi
Sinonimi e contrari
crèdere,
immaginai,
penciai
Frasi
si nos aiat intesu nendhe mandra a s'iscola, suponindhe chi cumprendhat sa limba de sos pastores, aiat nadu chi no fimus “pedagogisti”◊ suponia chi cussa fit cussa calentura ◊ si suponit chi nemus dh'at biu ◊ si suponit chi de trigu dhoi ndi siat meda, ma nemus iscít cantu ◊ deo puru suponzo chi siat gai su chi mi ses nendhe tue ◊ si suponiat chi dhue fut dinare carragiau bene chistiu de su tiàulu…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
supposer
Inglese
to suppose
Spagnolo
suponer
Italiano
suppórre
Tedesco
vermuten.
supressài, supressàre , vrb Definizione
incracare a supressa, incracare a forte
Sinonimi e contrari
imprentzai,
prenciai
Frasi
prantat, marrat, binnennat, issarmentat, càticat e supressat, iscuponat e ponet su mustu in cantina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser
Inglese
to press
Spagnolo
prensar
Italiano
torchiare
Tedesco
pressen.