ticàre , vrb Definizione
tastare, bufare unu tzicu, a tzicos (ma fintzes papare a orrughedhos); mòlere, betare trigu a su majolu e fintzes pagare su molíngiu
Sinonimi e contrari
assagiai,
atastare,
gustai,
inciuciare
/
bicai
/
mòlere
Frasi
chie est innanti ticat innanti
2.
tica, tica, pudhighina: a ti betare su ranu sa teraca de su prebanu est a dulore de ischina!
3.
su trigu in sa mola est tichendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
boire à petits coups,
picorer
Inglese
to sip,
to nibble
Spagnolo
paladear
Italiano
sorseggiare,
spilluzzicare
Tedesco
in kleinen Schlucken trinken,
picken an.
tichirriàre , vrb: sirrichiai,
tzichirriai* Definizione
su sonare chi faet su linnàmene po isfortzu; nau de gente, de animales, betare tzérrios coment'e sonu indistintu, lamentu
Sinonimi e contrari
abbochinare,
tirriare 1,
tzacarrai,
tzacazare
2.
s'isprammat tichirriendhe ◊ ite tenet cussu porcu tichirriendhe?
Traduzioni
Francese
grincer,
striduler
Inglese
to creak
Spagnolo
chirriar
Italiano
strìdere
Tedesco
kreischen.
tidhíre , vrb: tudhire,
tzudhire Definizione
nau de sèmenes, cumenciare a naschire, bogare sa tzeurra: si narat de matas puru in su sensu de ogrire, isparare, bogare linna noa; si narat fintzes in su sensu de si ndhe bocare, de foedhare, nàrrere / ger. tudhendhe, tudhindhe
Sinonimi e contrari
abbrabai,
abbrossare,
chimire,
frunzire 1,
inceurrare,
ingrilliri,
rampudhire,
sannire,
serire,
serionire,
tzirriotire,
tzirulire,
tzorulare
/
ocire
Frasi
su sèmene est totu tudhindhe ◊ su trigu no at tudhidu ◊ sa patata chi si tudhit cheret prantada ◊ sa semenaza tudhidu bi at?
2.
sa méndhula est tudhendhe e fiorida ◊ sa chibudha est tudhida
3.
a issa li fit piàghitu de non tidhire a pessamentu perunu ◊ est imbreacu e no tidhit e no sapit ◊ lis aiat natu chi nche aiat furatu erveches ma nessune tidhiat ◊ billassànnesi sa chistione, nessune aiat prus tidhitu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
taller,
germer
Inglese
to germinate
Spagnolo
entallecer,
brotar
Italiano
tallire,
germinare
Tedesco
keimen.
tígnere , vrb: tínghere,
tingi,
tíngiri Definizione
pònnere o frigare tinta, fàere de àteru colore; nau de unos cantu frutuàrios, cumenciare a cambiare colore, coendho / pps. tintu
Sinonimi e contrari
imbarjare,
intínghere
| ctr.
iscolorire
Frasi
sa robba cheret tinta torra ca s'est irbiarida ◊ de lughe si est tinghendhe sa costera e un'istella chi paret de rúere che coa de fogu traessat s'aera ◊ cant'est niedha sa mura: tinghet finas su pannu!
2.
in austu sa ua est comintzendhe a tínghere ◊ est comintzendhe a bi tínghere carchi figu
Etimo
ltn.
tingere
Traduzioni
Francese
teindre,
teinter
Inglese
to paint,
to dye
Spagnolo
teñir
Italiano
tìngere,
colorare
Tedesco
färben.
tilciulàre , vrb Definizione
istidhigare suore, abba
Sinonimi e contrari
atriciare,
tirchiare
Frasi
li at bénnidu unu dolore chi si trofijaiat che telpe e finas si est ammustélchidu tilciulendhe suore ◊ fia tota tílciula tílciula de suore che ruta in d-unu poju
Traduzioni
Francese
couler,
ruisseler
Inglese
to drip
Spagnolo
chorrear
Italiano
grondare
Tedesco
triefen.
tilpiàre , vrb: tirpiare,
tripiare,
tropiare,
trupiare Definizione
istrínghere cosa a istrecadura, a murghidura, a atrotigadura, po che dhi bogare su súciu, s'abba; fintzes isfrutuare s'àteru
Sinonimi e contrari
afíere,
isciuciai,
isprèmere,
profizare
/
acacigai,
atipriare,
irfrutuare
Frasi
su pastore trúpiat sas titas de sas arveghes murghíndhelas ◊ l'ant tilpiada che istratzu ◊ si trúpiant sos budrones in su lachedhu ◊ tropiendhe sa raba… faghent brou! ◊ l'at trupiadu a tenatzas ◊ su suore che l'azis tripiadu debbadas
2.
su coro oprimidu restat che limone tripiadu (S.Macis)◊ adiu vida de gherra chi tripiadu mi as pro chimbant'annos! (M.Dore)◊ a su pensionadu lu fúliant tripiadu che limone ◊ no ti fóscighes su coro e ne ti trúpies sos chervedhos! ◊ a sa pianta ti atacas a tilpiare ca sa vida cheres ◊ ant tripiadu sa famíglia de su secuestradu ◊ pro nos fàghere mannos as tirpiadu sas fortzas chi aias
3.
trípio pro su chi at fàmine e fritu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser,
essorer
Inglese
to squeeze
Spagnolo
estrujar,
exprimir
Italiano
strizzare,
sprèmere
Tedesco
auswringen,
auspressen.
timbrài, timbràre , vrb: trimbare Definizione
pònnere, betare su timbru, fàere marcare coment'e a timbru
Sinonimi e contrari
punciai
Frasi
intrendhe a triballu, nois no amus de timbrare che àteros ch'intrant a ufíssiu o a fràbbica ◊ a un'a una sas chi canto trimba, ti servant de collana o de cadena! (Pirastru)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
timbrer
Inglese
to stamp
Spagnolo
sellar,
timbrar
Italiano
bollare
Tedesco
abstempeln.
tímere , vrb: tímede,
timi,
tímiri,
tímmere,
timmi Definizione
sentire pauria po cosa chi no si bolet, èssere giagaraos po calecunu dannu, dolore, perígulu, male chi podet capitare; àere calecunu pentzamentu, pentzare una dificurtade coment'e tropu manna, pentzare in su malu o chi podet capitare calecuna cosa chi no est aggradéssia, pentzare chi potzat acontèssere calecuna cosa de malu / pps. tímiu, tímidu; tímere chi…, chi no…; tímiri a istrillu, tímere a bentu = a meda, chei sa frea
Sinonimi e contrari
timire
/
dudai
| ctr.
arriscai
Frasi
sa guàrdia nos ispramàt candho fimis minores e la timmiant totus ◊ la moris a isprammu, ca at sa debbilesa de tímmere! ◊ pro su giustu no ndhe timas zente! (A.Casula)◊ asegus de su muru, su pitzinnu faet s'incora incora, timindhosidha a intrae ◊ timia a istare solu in montes ◊ bidu sa cosa male parada, is discèpolos ant tímmiu
2.
no timas chi za ndhe ant fatu, de benefíssiu, cussos bentos!…◊ no timas za no mi che so andhendhe a logu, apo pagu gana de essire! ◊ e it'est, ti dha timis a ti ghetai a trabballai?! ◊ so timindhe a essire a fora, cun custu fritu! ◊ est giai dexi dis sempri proendi de sighiu e timu meda chi dha sigat ancora ◊ tocat a bufai s'àcua a istídhiu a istídhiu, timendi po no ispaciai ◊ timo chi a cust'ora no apent agabbadu sa faina ◊ cussu pisedhu no timet a faedhare male a unu mannu
Cognomi e Proverbi
prb:
chini timit, cosa depit ◊ mellus a timi chi no a provai
Etimo
ltn.
timere
Traduzioni
Francese
craindre
Inglese
to fear
Spagnolo
temer
Italiano
temére
Tedesco
fürchten.
timongiài , vrb Definizione
in is funtziones de crésia, fàere s'afumentu cun sa timòngia betandhodhu cun sa turredha a cara a su santu, a s'artare, a sa gente
Sinonimi e contrari
afumentai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encenser
Inglese
to incense
Spagnolo
incensar
Italiano
incensare
Tedesco
beräuchern.
tinníre , vrb: tzennire Definizione
sonare comente faet su ferru o àteru metallu, s'imbidru, ma fintzes coment'e is campanas
Sinonimi e contrari
sinniai,
sonai,
tinnidare
Frasi
intendhiamos sas ischíglias tinnindhe che campanas
2.
candho benit Maloccu a Macumere, Murenu tinnit chei sa campana!
Etimo
ltn.
tinnire
Traduzioni
Francese
tinter,
retentir
Inglese
to tinckle,
to ring
Spagnolo
tintinear,
resonar
Italiano
tintinnare,
squillare
Tedesco
klingeln,
läuten.
tinnulàre , vrb Definizione
su sonare chi faent is cosas, mescamente de metallu, imbidru
Sinonimi e contrari
drinnire,
drínniri,
intinnire,
sonai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tinter
Inglese
to tinkle
Spagnolo
tintinear
Italiano
tintinnare
Tedesco
klingeln.
tipilíre , vrb Definizione
atripare s'unu cun s'àteru, brigandho
Sinonimi e contrari
acanciofai,
aciufai 1,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
trifiare
Frasi
si ponzant de acordu o chi si torrent a tipilire o a s'atzutzudhare che pudhas ◊ como no ant botza, sa partia est frimma: si sunt tipilindhe ca nemos cheret andhare a nche batire sa botza
Traduzioni
Francese
en venir aux mains
Inglese
to come to blows
Spagnolo
pelear,
venir a las manos
Italiano
azzuffarsi
Tedesco
sich raufen.
tirài , vrb: tirare Definizione
fàere fortza pigandho calecuna cosa a tragu po dh'acostire o dha portare a sa matessi bandha inue est su chi dha tirat, o fintzes po dha poderare chentza che dha lassare istesiare, po abbarrare istirada, isprata; tènnere o bogare profetu de calecuna cosa, pigare fintzes in su sensu de istagiare, illimpiare, trantzire; iscúdere o acropare cun calecuna cosa, mescamente a isparadura; andhare a una filada, assimbigiare, àere assimbígiu, agatare prus a géniu; fintzes magiare su ferru abbrigau po dh'istirare; fàere sa vísita po sordau (t. in leva)
Sinonimi e contrari
tostare,
tragai
/
bocare,
leare,
picare
/
andai,
impunnai,
istrizire,
tocai 1
/
istirai
| ctr.
abbambiai 1
Modi di dire
csn:
tiraisí a una banda = fràngheresi a un'ala; tirai faci a… = tocare o andhare a cara a…; tirai de réxinis = bogare dae fundhu; tirai a frunda, a passígia, a pedra = iscúdere a frundha, tragare a pedra; tirai costeri = fai tiru costeri, costa costa; tirare in leva, a leva = fàghere sa vísita pro andhare a sordadare; tiràresi de lesorja = gherrendhe o brighendhe, bogare sa lepa a púnghere (o fintzas solu a minetare); istare a tira istratza, a tírami tosta, a su tira tira (tiradira), a tira allena = sempri tirendi, a bortas tirendi, a bortas lassendi andai in su sensu de bolli cosa a iscórriu cun is àterus; tirare a longas, a longu = istare tempus meda, fàghere colare su tempus, istentare; tirai su prétziu = circai de fai pagai de prus su chi si bendit (o de dhu pagai prus baratu); tirai unu tanti (mesura) = èssere unu tantu (mesura) mannu, artu, longu e gai; tirai a sorti = fàghere a billetes, a chie tocat tocat; tirai dinais, sa paga, sa pensioni = leare unu tantu de dinari a paga, a pensione; tirai a su bonu, a su malu = pessare a fàghere bene, a fàghere male; tirai bentu = andhare bentu; in galera tirit! = ancu mai!, no mi ndhe importat!, no est nudha! (pro cosa chi si lassat a pèrdere), andai in galera, in sa furca, innoromala (nadu a frastimu); tirare potografias = leare o fàghere fotografias; tiràrendhe unu dépidu = arrennèsciri a si dhu fai pagai; tirai cun… = andhare de acordu, tiraresila de acordu; tirare sos contos = serrare, assardare, fàghere sos contos
Frasi
sos pitzinnos li curriant ifatu tirànneli s'issalledhu dae codhos ◊ illàscali su camu a su poledhu, non bi lu tires meta! ◊ si apiligaiat a sos cànnaos de sas campanas tiranne como custu e como cudhu ◊ non potzu tirai is cambas, de s'istrachímini! ◊ lassa: chi nc'est arrutu ingunis ndi dhu tiru dèu! ◊ si tiras a forte segas sa fune ◊ ant postu su tratore a tirare ◊ est nudha su traballu chi ses fadendu… lah chi depiast andai a tirai fà o cíxiri! ◊ tira a tie, su lentolu, ca ndh'est totu inoghe!
2.
cantu tirat, de pensioni, babbu tuu? ◊ tirandi cuss'isbàlliu chi as fatu! ◊ s'autonomia bera incumentzat difendendi cussu chi est nostu de sa dí chi nasceus e chi nemus si ndi podit tirai de pitzus ◊ sa maista portat is temas e Gesuinu si ndi dhus tirat de is manus ◊ si ndi tirat su berretu ◊ dhoi est s'àliga a tirai a marra ◊ su chi ti dat, su póveru che lu tirat dae sa brente
3.
tira addainanti, tue: deo za sigo! ◊ tira de innòi! ◊ faci aundi est tirau? ◊ tiradiche a intro ca ti cómbido! ◊ cussu est tirandu própiu a innòi ◊ funt partius sena de isciri a cali parti si tirai
4.
aferratu su fusile e picata sa méria, si fit aprontatu a tirare a su cane
5.
est unu colori chi tirat a su biancu, a s'asulu ◊ cussu piciocu tirat a sa ratza de su babbu ◊ fizu màsciu tirat a sa mama, fiza fémina a su babbu ◊ sa muzere tirat prus a sa famíllia de su maridu chi no a sa sua etotu
6.
certas dificurtadis indullint is pipius a tirai mali cun s'iscola ◊ sos connados si la tirant meda de acordu ◊ chin issa fint semper a contu apertu: sos contos los tirabant a fine ◊ amminuja sa preda e lassatila in sa corte fintzas chi ti la chircant, e gai che tiras carchi cosa ◊ in custu tir'istratza de passiones, tortos e resones, fint colaos sos annos ◊ custa cosa tirat dexi palmus ◊ mancu mali ca non nci dh'at tirada a longu meda, sa riunioni!
7.
sos de sa leva noa che sunt in Tàtari, oe, tirendhe
Cognomi e Proverbi
prb:
dónnia àcua tirat a mari
Traduzioni
Francese
tirer,
pencher,
incliner
Inglese
to pull,
to be inclined
Spagnolo
tirar,
sacar,
inclinarse,
tender
Italiano
tirare,
trarre,
propèndere
Tedesco
ziehen,
herausziehen,
neigen.
tirchiàre , vrb: trichiare,
tzirchiare Definizione
istidhigare, calare suore, abba a coras, èssere isciustu colagola: s'impreat cun d-una repitida (tírchia tírchia) o cun su gerúndiu coment'e avb.
Sinonimi e contrari
tilciulare,
triciare
Frasi
l'at agatadu s'abba in caminu, no zughiat cuguzu e l'at fatu tírchia tírchia ◊ che ruo in d-unu corovozu prenu de abba e ndh'esso trichiandhe! ◊ so tirchiendhe de suore ca fia tzapendhe ◊ est lómpidu trichiandhe ca l'at àpidu unu bírridu cun abbas a traconaza
Traduzioni
Francese
couler,
ruisseler
Inglese
to drip
Spagnolo
chorrear
Italiano
grondare
Tedesco
triefen.
tirriài, tirriàre , vrb: atirriai Definizione
pigare a ódiu, a tírria a unu, portare ódiu; fàere su tostorrudu, abbetiare
Sinonimi e contrari
odiai
| ctr.
istimare
Frasi
is malafatoris ponendi fogu creint de fai dannu isceti a is personas chi tírriant! ◊ issu dh'at tirriau a biu e dh'est tirriendi a mortu ◊ infellonaus, tírriant de prus ◊ cussu totu a una borta si est arrichiu e dhu tírriat totu sa bidha
Etimo
spn.
tirriar
Traduzioni
Francese
haïr
Inglese
to hate
Spagnolo
odiar
Italiano
odiare
Tedesco
haßen.
titirigósu , agt Definizione
chi est ateterau de su fritu, chi sufrit su fritu; si narat de custu puru, chi est forte de fàere ateterare
Sinonimi e contrari
fridorosu,
fritulàntzigu,
titicu
| ctr.
imbaschidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frileux
Inglese
sensitive to cold
Spagnolo
friolero
Italiano
freddolóso
Tedesco
gegen Kälte empfindlich.
tocàe , vrb: tocai,
tocare,
togare Definizione
acostire deunudotu a lébiu (mescamente is manos), batire apare duas cosas a manera de no abbarrare logu tra una e àtera; frigare a forte una cosa in àtera a manera de dh'arrasigare (o iscardire, si est pedhe bia), guastare, istrobbare; betare sa manu po pigare, a pigadura o a furadura, o fintzes po fàere faina; acropare, iscúdere o manigiare cosa a manera de fàere tzàcurru, sonu, ma fintzes pònnere manu a unu po dh'atripare, fintzes foedhare de ccn. o de calecuna cosa (prus che àteru naendhondhe male, ofendhendho); lòmpere, fèrrere, arribbare a unu tretu o logu; tènnere su dovere, s'óbbrigu, su deretu de fàere calecuna cosa, su dhue èssere su bisóngiu, orrúere in sorte o in aréntzia, pertocare, riguardare
Sinonimi e contrari
acostai
/
furai,
leai,
picare
/
colpare,
fèrrere,
isciúdere
/
comentzari,
inghitzai
/
sonai,
tochedhare
/
abbisongiai,
bòlliri,
chèrrere
/
pertocai
Modi di dire
csn:
tocare in terra, a terra (nadu de cosa apicada) = lòmpiri a terra; tocai, tocare de…(ccn. aina, àteru) = tocare, fèrrere, iscúdere, púnghere e gai a…, cun…; tocare a ogu = pònnere ogru; tocai de fumu = afumare; tocai de ungas = furare; tocai, tocare fémina = assazare fémina, cobèrrere; tocare cun ferru = operare; tocare su sàmbene = sangrai; tocare su binu = comintzare a bufare su binu nou; tocare su brutzu = abbrutzai; tocare su coro a unu (nadu de carchi cosa, de ccn.) = sentire meda, forte, itl. commuòvere; tocare su cherbedhu = fai ammachiai; tocaisí de conca, a conca = furriare sos cherbedhos, irbariare; comente si tocat = comente cheret, comente andhat bene, comente est zustu; tocare sa manu a unu = aporrire sa manu a leare sa de s'àteru pro lu saludare; tocai su portanti = andharesindhe; tocai su cóciu = sighire a caminare; tocai a crú (nadu de frutuàriu) = èssere cherfu, pagu cotu; tocai a duru = èssere tostighinu, unu pagu tostu; tocai a preitzosu = èssere unu pagu mandrone, pecare a mandronia; tocai a tundu = èssere unu pagu tundhu; tocare una chistione, un'argumentu = chircare una chistione, faedhare de carchi cosa, reguardare, pertocare carchi argumentu; mi tochet male! = zenia de zuramentu
Frasi
duas melighedhas d'oro las bido e no las toco…◊ custos trastes sunt tochendhe: no acúrtziant de prus ◊ ita dannu… lassamí tocai ferru!…◊ duas màchinas colendhe si sunt tocadas ◊ de cantu est matimannu no si tocat in pes ◊ si tocas abba ti ifundhes ◊ as a bídere e togare tue etotu su chi ti apo narau
2.
mi tocat s'iscarpa, no poto mancu caminare ◊ sa sedha cheret apraniada e cun modhita, ca sinono li tocat a costas, a s'animale ◊ mi ant tocau sa màchina: càstia tui comenti si bit, est calincuna púncia o perda punciuda chi dh'ant passau!
3.
tui de innòi no tocas nudha: custa est totu cosa nosta! ◊ a domo bi at intradu zente ma no ant tocadu nudha ◊ chie mi l'at tocada sa forramenta chi fit inoghe? ◊ tue mi l'as tocadu su líbberu chi zughia lezindhe? ◊ de cussu ti podes fidare: candho intrat fintzas a su logu solu no tocat nudha ◊ oe no as tocadu líbberu! ◊ mandronatza, no tocat unu nudha candho est in domo! ◊ a babbu tou lu rispetaiant totugantos: mai nudha li ant tocadu
4.
si tocas cussa criadura ti denúntzio! ◊ faedha de su chi cheres, ma no mi toches s'amigu ◊ si mi tocas lu naro a babbu ◊ si andhamus in grefa no nos tocat nessunu ◊ no tocheis fígiu angenu ne in domo ne in sartu! ◊◊ su rellozu de chéjia fit tochendhe sas deghe ◊ ia adítziu tocau cun duus corpus e luegu ant abertu po mi fai intrai ◊ candho ant tocau sa missa sa crésia si est prenada de zente ◊ sa campana est toghendhe a mortu ◊ ischiat intas a tocare s'orgonitu ◊ no bient s'ora de tocare sas campanas nobas ◊ no as a dèpere tocare a sas zannas anzenas! ◊ apo inténniu tocanno: cine s'est mortu?
5.
dogni umbrinu diventat solianu, su sole faghes tocare in totue ◊ benidindhe a inoghe ca che tocat sole! ◊ in cue subra, ca est una sedha, bi tocat calesisiat bentu ◊ candu tocat terra sa navi, ndi calaus
6.
immoi est tempus de tocai su binu nou ◊ cussa carrada no est tocada
7.
fai is cosas acomenti tocat! ◊ nos est tocadu de andhare lestros ca fit iscurighendhe ◊ est tocadu de fàghere goi ◊ unu tocat agiudau candu arruit! ◊ li tocat de pulire sa domo ◊ tochesit de cambiare una vàlvola brujada ◊ in bidha o in domo, a combidare tocat a mie ◊ semus chentza linna a su fogu: tocat a pònnere s'istufa a elétricu ◊ su sardu meressit s'arrispetu chi tocat a dogna língua ◊ sa prima manu in custu ziru a cartas tocat a mie ◊ a isse li est tocada sa domo de sa mama ◊◊ cussa est chistioni chi tocat su programma de un'amministratzioni ◊ custu mi est togadu in sa vida! ◊ cussu cuadru de valore li est tocadu dae sa mama ◊ li est tocada una domo dae su babbu ◊ de parte sua no nos at tocadu nudha
8.
no ca seis tocandusí de conca: ita seis narandu?! ◊ in custu cumunu seis tocandusí de cerbedhera! ◊ apàxia a pobidhu miu, sinuncas dèu mi ndi tocu a conca! ◊ gei no mi apu mancu a tocai a conca si no tengu cussu! ◊◊ iscapat a prànghere sa mama chi tocavat su coro!
9.
no castis cussas piciocas, tui: lah ca ti tocu de perda! ◊ at torrau a tocae de fuste a su molente terriosu ◊ in su bocidroxu tocant de gortedhu…◊ su tempus mi benit avatu tochendumí de ispina che meri malu ◊ su cantu de su rusignolu mi tocat su coro ◊ pariat chi sa carena mi la fint tocanne a puntógliu ◊ mi tochet male, berus est comente ti so nendhe! ◊◊ toca, canta tui Antiogu, aici nci acabbaus de passai s’ora! ◊ toca, toca, làssami sa conca in pasu!
Cognomi e Proverbi
prb:
a bochire tocat a Deus
Etimo
itl., spn.
Traduzioni
Francese
toucher,
lécher,
être du ressort
Inglese
to touch,
to be due
Spagnolo
tocar
Italiano
toccare,
lambire,
spettare,
compètere
Tedesco
berühren,
zufallen.
tocài 1 , vrb: tocare 1,
tucare,
tugare,
tzucae Definizione
cumenciare a andhare, a fàere viàgiu, fintzes a fàere css. cosa (a/c.: sa /t/ de cuménciu in custu foedhu fintzes si arresurtat in mesu de duas vocales no càmbiat sonu: chie tucat = nr. "chietúcada")
Sinonimi e contrari
abbiare 1,
andai,
dirghiare,
infusilare,
insucai,
mòere,
tzochiare
Modi di dire
csn:
tucat a rídere, a prànghere = inghitzat a arriri, a pràngiri; e toca!… = ma bai!…, no bi creo!; e tocat e… = pigat e …, leat e… (nadu mescamente in chistionu pro inditare una pasia de su contu, unu fatu nou)
Frasi
abui tocas? ◊ tocai, besseinci! ◊ tocadiche a bidha ca ti sunt ispetendhe! ◊ sa protzessione tucheit dae sa chéjia ◊ bisonzat de tucare luego ◊ est tocadu a si apostare inue depiant colare sos porcos furados ◊ sos cadhos a s'achicada de sos isprones sunt tucados a bolu ◊ ant tocau a intro, aiat tucadu a unu logu ◊ tue tocadiche addainanti, za sighimus ◊ mi tugo che coete po sa proa
2.
- Est arribbau Franciscu… - E toca!… - Sissi, berus est! ◊ e toca, lah ca dèu non seu macu: ita mi ses narendi?! ◊ e tocat, una borta, unu e nci essit a fai una passillada ◊ e tocat, una borta, duus giornaderis fiant marrendu fà in saltu de Samassi…◊ e tocat chi una dí si presentat unu bagadiu mannu…◊ toca, toca: bessimiche dae mesu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'acheminer
Inglese
to set out
Spagnolo
encaminarse
Italiano
avviarsi,
partire
Tedesco
sich auf den Weg begeben.
tochedhàre , vrb: tzochedhai Definizione
fàere tzàcurru acropandho, tocandho a iscudidura: si narat meda de su coro candho trebballat cun isfortzu e lestresa, e fintzes de unu dolore candho si sentit coment'e a puntas
Sinonimi e contrari
ammartedhai
/
dubbussare,
dumbulare,
picare 2,
sacai,
tochitae,
trochedhare,
tzacarrai,
tzocai
Frasi
s'intendhet unu tochedhendhe a bistrale, seghendhe linna
2.
mi est tochedhendhe custu pódhighe segadu: signale chi mi devet martzire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battre,
taper
Inglese
to hammer,
to throb
Spagnolo
latir
Italiano
bàttere,
pulsare
Tedesco
schlagen.
tòdhere , vrb Definizione
pigare cun is manos siat in su sensu de arregòllere (de terra, de sa mata) po chistire, pònnere in s'istrégiu, e siat in su sensu de istesiare / pps. tódhiu
Sinonimi e contrari
acabidae,
acoglire,
arragolli,
bòdhere,
bodhire,
leai,
todhire
| ctr.
lassai
Modi di dire
csn:
po si tòdhere su fàmene = pro si catzare sa gana, su fàmine; tòdhere s’obbrigassione = catzàresi un'óbbrigu, torrare unu piaghere
Frasi
dae ogros tódhiche s'iscuru! ◊ pro si tòdhere sa nechidade cust'ómine si la cantat de gosi ◊ so cudhu de sos frutos de mal'oltu e todho inoghe indàtile pro figu ◊ chie ti los todhet sos pessamentos dae conca? ◊ custu mi nche todhet su sonnu ◊ si che at tódhiu sas ulleras dae cara ◊ carchi cosa che l'ant tódhia ca fit tropu
Etimo
ltn.
tollere
Traduzioni
Francese
enlever
Inglese
to take away
Spagnolo
quitar
Italiano
tògliere
Tedesco
abnehmen.