surbàre 1 , vrb Definizione
pigare, ingòllere a suspidura, tirandho sa cosa aintru comente si tirat s'ària chi arrespiraus
Sinonimi e contrari
aciupae,
assuspiri,
imbibbiri,
inciupai,
sultzire,
sulviare,
surbire*,
suspiare
Traduzioni
Francese
gober
Inglese
to sip
Spagnolo
sorber
Italiano
sorbire
Tedesco
saugen.
surbilàre , vrb: survilare Definizione
nàrrere, foedhare prus che àteru a murrúngiu, coment'e a surbadas, surbare che píbera, istare a ufas e afas, a súlidos po tzacu, tratare de malu crabbu
Sinonimi e contrari
suai,
sulvare,
surbuschiare
Frasi
si bi fit istau Deus, fortzis tzertas cosas no fint sutzessas! - aiat surbilau Bustianu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
soupirer d'ennui
Inglese
to pant
Spagnolo
bufar
Italiano
sbuffare
Tedesco
schnauben.
surbíre, surbíri , vrb Definizione
bufare, papare, ingòllere cosa a suspidura, comente si faet tirandho s'ària aintru
Sinonimi e contrari
aciupae,
assuspiri,
imbibbiri,
inciupai,
sultzire,
sulviare,
surbare 1,
suspiare
Frasi
fuant papendu citius: s'intendiat isceti su sonu chi fadiat su babbu surbendu sa minestra ◊ surbidiche un'ou!
Etimo
ltn.
sorbere
Traduzioni
Francese
gober
Inglese
to sip
Spagnolo
sorber
Italiano
sorbire,
aspirare
Tedesco
saugen,
absaugen.
surbuschiàre , vrb: surbuscare Definizione
fàere una genia de súlidu, de surbada; nàrrere cosa a murrúngiu, coment'e a súlidos de tzacu, de arrennegu
Sinonimi e contrari
surbilare,
suvrusare
2.
a tibe za ti nche falat su ticu, beru?! - li at surbuscau su babbu, mesu in brulla e mesu sériu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffler
Inglese
to grumble
Spagnolo
bufar
Italiano
stronfiare
Tedesco
schnauben,
murren.
surrài, surràre , vrb: assurrare Definizione
pigare a cropos, atripare
Sinonimi e contrari
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
addobbai,
apodhare,
arropai,
assupare 1,
atrempare,
atripai,
cadhai,
impodhare,
isciúdere,
magiare,
mungiai,
sussare,
zongare
Frasi
nois amus surradu a issu, sos fizos e totu sa gente sua ◊ si proo a surrare… deo surro! (Cugurra)
Etimo
ctl.
surrar
Traduzioni
Francese
battre,
frapper
Inglese
to strike
Spagnolo
golpear
Italiano
percuòtere,
picchiare
Tedesco
schlagen.
surrulài , vrb: surrullai Sinonimi e contrari
mòere,
salargiare,
trambuscare,
trumbugliai
Frasi
andu anch'est Arrosica a mi dha surrullai bèni bèni: oi dhi cantu s'alleluja! ◊ custus óminis funt surrullendi sa citadi ◊ nadendu surrullat s'àcua prus a lestru ◊ surrulit is brebeis! ◊ at agatau totu su logu infoxau e surrulau
Traduzioni
Francese
troubler,
bouleverser
Inglese
to shake
Spagnolo
agitar,
revolver
Italiano
agitare,
sconvòlgere
Tedesco
erregen,
verwirren.
surrungiài , vrb Definizione
coment'e murrungiare, ma nau in su sensu de si dispràxere, impudare
Sinonimi e contrari
dispiàchere,
morrugnare
Frasi
"Pobidhu miu mi at lassau!", surrúngiat a tretus, fadendusí su signali de sa gruxi ◊ ma dh'apu surrungiau, lah, a si ndi èssi sicada cussa mata de figu! ◊ su chi surrungiàt fiat de no ai pótziu istruncai su vítziu intragnau in cussus logus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
regretter
Inglese
to regret
Spagnolo
lamentar,
sentir
Italiano
rimpiàngere
Tedesco
beweinen,
nachtrauern.
suspàre , vrb Definizione
nàrrere is cosas in cobertantza, foedhare a suspos, fintzes in cara de chie depet intèndhere ma chentza nàrrere sa cosa tropu ladina
Sinonimi e contrari
alaviai,
baltzigare
Frasi
sa sogra istat sempre suspendhe contr'a sa nura: ma cudha puru za no est tonta, za la cumprendhet s'antífona!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
parler argot
Inglese
to use slang,
to speak allusively
Spagnolo
hablar en jerigonza
Italiano
parlare in gèrgo,
sótto metàfora
Tedesco
durch die Blume sprechen.
suspentàre , vrb Definizione
pentzare calecuna cosa innanti chi bèngiat, coment'e chi unu dh'iscat, suspetare
Frasi
sa Sibbilla suspentendhe nesit: - Deghe ancora lunas noas e benit fedu a mundhu!
Traduzioni
Francese
prévoir
Inglese
to foretell
Spagnolo
presagiar
Italiano
presagire
Tedesco
vorhersagen,
ahnen.
suspíre, suspíri , vrb: assuspiri,
ciuspire Definizione
tirare sa cosa aintru a suciadura che a s'ària, a súlidu (e segundhu sa fortza podet èssere fintzes cosa sólida, grae), o fintzes comente faet s'orrobba asciuta, o su paperi, cun s'abba, o fintzes s'istentina cun is alimentos (unu lícuidu podet passare unu pígiu de materiale sólidu); fintzes consumare, fàere a consumidura, ispaciare / s. sos segretos = bodhire is segretos, cricare de ischire is segretos angenos
Sinonimi e contrari
aciupae,
assumire,
imbibbiri,
inciupai,
sultzire,
sulviare,
surbare 1,
surbiri,
suspiare,
sutzare
Frasi
chin s'istratzu nche at suspiu una pischina de abba ◊ dae tzíchera de oro isse che suspit su licore avelenadu…◊ su disonestu si che suspit su suore anzenu ◊ cust'orrobba servit pro si suspire sas manos ◊ su basolu postu a modhe si che at suspidu totu s'abba ◊ is cogas nci suspiant su sànguini a is pipiedhus ◊ s'autospurgo che collit sa cosa a suspidura cun d-una pompa
2.
cussu pudidore no si podet suspire: segat s'àlidu! ◊ sa giminera nci suspiat sa pampa
3.
sa passioni ti nci suspit
Traduzioni
Francese
absorber,
imbiber
Inglese
to absorb,
to soak
Spagnolo
absorber,
embeber
Italiano
imbévere,
assorbire,
risucchiare
Tedesco
durchtränken,
aufsaugen,
verschlingen.
suspregiài, susprexài , vrb: susprezai Definizione
bogare súlidos po dispraxere, impudu, disígiu
Sinonimi e contrari
suspirai
Frasi
mi firmu pagu pagu po donai studa a su coro chi annirgat e susprexat ◊ donas allegria, feti a ti mirai fais susprexai! ◊ ascurtàt a s'apràpidu is cràncius chi dhi donàt su pipiu in brenti, apustis fadiat un'arrisu lébiu, susprezendu ◊ "Non serbint a nudha!", iat susprezau
Etimo
ltn.
*suspiriare
Traduzioni
Francese
soupirer
Inglese
to sigh
Spagnolo
suspirar
Italiano
sospirare
Tedesco
seufzen.
sutrinnàre , vrb Definizione
mòvere a iscutuladura, a cropos
Sinonimi e contrari
iscossare 1,
iscotzinare,
iscutuai,
issucare,
sachedhare,
sutronare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
secouer
Inglese
to shake
Spagnolo
sacudir,
zarandear
Italiano
scrollare,
scuòtere
Tedesco
rütteln,
schütteln.
tabbacài, tabbacàre , vrb: atabbacai,
tebbacare Definizione
pònnere tebbacu in nàrigas; rfl. calare a tebbacu, a popoine, fàere a pruine; firmare a tempus meda, istare chentza fàere, ammandronaos, asseliare
Sinonimi e contrari
innastalare
Frasi
mi at dadu a tabbacare ◊ cola a tabbacare, già l'ischint totu chi ne ses vile!
2.
si non fit istatu ca no atzapo àteru travàgliu, galu in custu cuile priucosu mi fipo tabbacatu!…
Etimo
itl.
tabaccare
Traduzioni
Francese
priser du tabac
Inglese
to take snuff
Spagnolo
aspirar tabaco
Italiano
annusare tabacco
Tedesco
Tabak schnupfen.
tacài 1 , vrb: tacare Definizione
pònnere taca, imbrutare faendho tacas; nòghere a sa salude
Sinonimi e contrari
ammaciae,
macrare,
maculai 1,
punciai
| ctr.
smanciai
/
aciacai,
atzacorare,
inciacai,
nòcere,
tachignare,
tunconire
Frasi
no bortes s'imbustu a s'infache, si no cheres a lu tacare ◊ su sutzu de sa melaeranu tacat e no ndhe andhat prus ◊ e za no tacat, mih, su mústiu!…◊ si no ti pones guantes a tirare erba ti tacat sas manos
2.
su bentu fritu no ti at mai tacadu e ne fatu male ◊ su bene sou za est seguru: no siat chi bi lu tachent sos fritos de bennarzu, puru!…
Etimo
ctl.
tacar
Traduzioni
Francese
tacher,
nuire
Inglese
to stain,
to injure
Spagnolo
manchar,
perjudicar la salud
Italiano
macchiare,
chiazzare,
nuòcere
Tedesco
beflecken,
schaden.
tachedhài , vrb: atachedhai Definizione
fàere intacos, trebballare a intacadura, segandho e lassandho una genia de incàsciu, faendho linna froria po bellesa; fintzes segare a piticu / tachedhai s'olia = fàghere segadas, trapadas, tzacadas a gurtedhu po dha pònnere a indrucare in abba; t. sa petza = segare a cantighedhos; t. sa síndria = provare a bíere si est cota segandhondhe un'orrugu (tassidhu, tesidhu) a punghidura
Sinonimi e contrari
intacugliare,
intatzare,
tacai,
trapare
Frasi
tocat a tachedhai sa castàngia po no isciopai coendi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
graver
Inglese
to carve
Spagnolo
tallar
Italiano
intagliare
Tedesco
schnitzen.
taladràre , vrb Definizione
púnghere, passare de parte a parte
Sinonimi e contrari
ifertzire,
istampai,
patungi,
pertuntare,
pertusai
Frasi
toco coment'e ispinas chi mi lantant ruendhe candho taladrat sa dólima in sa carre ◊ unu gridu puntziudu mi taladrat donzi pizu de carre (G.Orgolesu)◊ sos giaos ant taladradu a Gesús sos pes e sas manos
Etimo
spn.
taladrar
Traduzioni
Francese
transpercer
Inglese
to transfix
Spagnolo
traspasar
Italiano
trapassare
Tedesco
durchbohren.
tambài , vrb: tambare Definizione
mòvere, mòvere de una parte a s'àtera, tròchere o incrubare a una parte, ma mescamente nau po serrare un'apertura lassandhodha pagu pagu aperta, acostia
Sinonimi e contrari
afacai,
aggalenare,
imbasare,
irganzare,
iscadangiai,
iscanzire,
sucunzare,
suzire
/
tambulare
Frasi
tambachela, sa zanna, ca est intrendhe fritu!
2.
rughiant malàdios e moriant chentza mancu los tambare ◊ deghi recuo a domo tamba tamba mi frundho in colcadolzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entrouvrir
Inglese
to half-close
Spagnolo
entornar,
entrecerrar
Italiano
socchiùdere
Tedesco
halbschliessen.
tambedhàre , vrb Definizione
fàere moida, istare foedhandho, giare ifadu / tambedhadu = infadadu
Sinonimi e contrari
ifadare,
ifastizire,
impeltinare,
intrigliare
Frasi
si fis pro marasu a ossos pistos e tambedhadu in mesu a su trambustu semper su cantu ti det dare gustu ◊ istant tota sa die tambedhendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chahuter,
agacer
Inglese
to make a noise
Spagnolo
hacer ruido,
molestar
Italiano
rumoreggiare,
molestare
Tedesco
lärmen,
belästigen.
tambulàre , vrb: tumbulare 1 Definizione
incrubare a una parte fintzes a orrúere o fàere orrúere a terra, furriare o crocare a terra
Sinonimi e contrari
boltulare,
corcare,
furriai,
irbersulare,
parangai,
rúchere
Frasi
l'ispinghesit a folte e che tumbulesit in sas iscalinas trodhulenne ◊ a caragolu a caragolu tambulamus a sa marina ◊ a su tàmbula tàmbula, a su rue rue, faghiat unu trechetu de totu sos diàulos
2.
bae a su letu a ti tambulare un'iscuta!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
renverser
Inglese
to overturn
Spagnolo
volcar
Italiano
rovesciare
Tedesco
umwerfen.
tamburinài , vrb Definizione
nàrrere o giare a ischire a totugantos, totue, a gente meda
Sinonimi e contrari
isprubbicare,
trumbitai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
claironner
Inglese
to trumpet
Spagnolo
pregonar,
airear
Italiano
strombazzare
Tedesco
ausposaunen.