spussài, sputzài , vrb Definizione
apèrrere, giagarare, bogare a fora, fàere istesiare
Sinonimi e contrari
bocare,
caciare
Frasi
su predi pigat su billetu e dhu spussat tentendu de lígiri su ci dhu'est iscritu
Traduzioni
Francese
expulser
Inglese
to expel
Spagnolo
expulsar,
echar
Italiano
espèllere
Tedesco
ausschließen.
stagiài , vrb: istagiare*,
stalgiai,
stallai,
staxae,
staxai,
stellai Definizione
pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu
Sinonimi e contrari
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istanzare 1,
istellare
/
istegiare
/
chirrare,
iscrobare,
sceberai
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare
Frasi
stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu
2.
in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus
3.
ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus!
4.
s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus
5.
emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau
Inglese
to separate
Spagnolo
desmanar,
descarriar,
identificar
Italiano
sbrancare,
individuare
Tedesco
aus der Herde treiben.
stainài , vrb: istagnai*,
stangiai,
staniai,
staniari Definizione
pònnere s'istagnu (metallu) a un'istrégiu de làuna (o de àteru a istrégiu de terra) siat ca est prus sanu e siat po tupare si dhue at istampighedhos; si narat fintzes de su sàmbene chi essit de una segada, in su sensu de si firmare cagiandho, de dhu fàere firmare d'essire; nau de s'abba, abbarrare apaulada, fàere a istagnu
Sinonimi e contrari
tupai
2.
tenit calincuna cosa po stangiai su sànguni?
Traduzioni
Francese
étamer,
vernisser
Inglese
to tin,
to solder,
to stanch,
to stagnate,
to glaze
Spagnolo
estañar,
restañar,
estancarse
Italiano
stagnare,
invetriare
Tedesco
verzinnen,
sich stauen.
stampitài , vrb Definizione
fàere totu a istampighedhos
Sinonimi e contrari
istampai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cribler de trous
Inglese
to perforate
Spagnolo
horadar
Italiano
foracchiare
Tedesco
durchlöchern.
stantissài , vrb: istantissai* Definizione
nau de cosa de papare, pèrdere sa perfetzione sua, pèrdere su sabore suo, su sabore bonu; nau de ccn., essire un'ibbambiau
Sinonimi e contrari
istantiare
Frasi
su grandu calori stantissat is ous
Traduzioni
Francese
moisir,
se gâter
Inglese
to stale
Spagnolo
desabrir,
desazonar
Italiano
invietire
Tedesco
alt werden,
ranzig werden.
stasonài , vrb: istesonare* Definizione
lassare sa cosa (naturale o cundhia) a che passare tempus po chi essat bona, prus méngius, in sa méngius mota po dha pòdere impreare: candho una cosa est deosi su sardu narat chi est fata, betza, sica
Traduzioni
Francese
faire mûrir,
faire vieillir
Inglese
to season
Spagnolo
criar,
curar,
madurar
Italiano
stagionare
Tedesco
lagern.
stendiài , vrb: istendiai* Definizione
pònnere istérriu, istirau, bene apertu
Sinonimi e contrari
atendiai,
illorigare,
ispàlghere,
istenniare,
istèrrere,
istirai,
tèndhere
| ctr.
ammuntonae,
atuturae
Frasi
m'increscit a stendiai custu bratzu, de candu mi ant operau ◊ sa pulenta in sa mesa sténdiat mellus si no est tropu tostada
2.
is acàpius fiant stendiaus, su motori de sa màchina, po s'isfortzu, si fiat imballau
Traduzioni
Francese
étendre
Inglese
to stretch
Spagnolo
tender,
estirar
Italiano
stèndere,
sgranchire
Tedesco
ausstrecken.
stentài , vrb: istentai* Definizione
tratènnere, abbarrare, istare in d-unu logu o faendho calecuna cosa unu tanti de tempus (chi prus che àteru est meda o tropu cunforma a su bisóngiu, ma podet èssere fintzes pagu nau in su sensu de istare)
Sinonimi e contrari
adasiai,
afilusigare,
biltentare,
tricare
/
tratèniri
| ctr.
coitare
Frasi
bai, cica is pegus e no ti stentis furriotendi! ◊ seus torraus puru: no fut cosa de si stentai!
2.
mi seu stentau una mes'oredha ca tenemu pressi ◊ stentadí, abarra cun mei! ◊ stentissidha ancora, gopai! ◊ su mundu istat narendi chi mi stentas debbadas ◊ no est lómpiu ancora: si depit èssiri stentau in su trabballu
Traduzioni
Francese
hésiter,
s'attarder
Inglese
to delay
Spagnolo
tardar detenerse
Italiano
indugiare,
trattenére,
trattenersi
Tedesco
aufhalten,
sich aufhalten.
stenteriài , vrb: istantariare* Definizione
est su chi faet unu candho provat unu dolore tropu forte, chi agiummai perdet su sentidu; foedhare chentza ischire mancu su chi est naendho, unu
Sinonimi e contrari
desatinai,
ilbarionare,
iscassoletare,
sciolloriai,
strollicai
/
abbadherigare,
ammustèlchere,
dilmagiare,
ildimajare,
intostai,
sdemmaniai
Frasi
mi seu ingortu a s'ossu arrabiosu: cosa de mi stenteriai!
2.
dhoi at genti stenteriada chi est a iscarada a fai tontesas ◊ no ti stentériis cun mei: mi depis nai "Sa meri"!
Traduzioni
Francese
éprouver une douleur déchirante
Inglese
to feel a very sharp pain
Spagnolo
sentir un dolor muy fuerte
Italiano
provare un dolóre fortìssimo
Tedesco
einen stechenden Schmerz empfinden.
stercorài, stercosciài , vrb: stracosciai,
strecosciai,
strecoxai Definizione
fàere de bisóngiu de is animales, imbrutare de ladamíngiu; betare o istèrrere su ladamíngiu (strecu), ingrassare sa terra a ladamíngiu (e fintzes imbrutare de ludu o àteru)/ una strecosciada de pei = falada de pè a manera de ischitzare cosa
Sinonimi e contrari
istallare 2
/
aligare,
alladamenae,
contzimare,
ladamingiare
/
illudrare,
imbrutai,
strichidhai
2.
custa fà coit a isciasciadura: non portit ladami, puru, fut una terra totu stracosciada!…◊ su logu est totu stracosciau de cumenti funt acorrendu is brebeis innòi ◊ cussus portant su coru strecosciau de sànguni malu ◊ potzu intrai? no ia a bolli strecosciai su logu de ludu!
Etimo
ltn.
stercorare
Traduzioni
Francese
engraisser,
parquer
Inglese
to pen
Spagnolo
estabular,
estercolar
Italiano
stabbiare
Tedesco
düngen.
stichíri , vrb: istichire* Definizione
pònnere aintru de calecunu istrégiu o de logu, mescamente a fortza, a istibbidura; bestire, pònnere in pitzu unu bestimentu
Sinonimi e contrari
fichire,
incracai,
intrae,
istibbire
/
bestire
| ctr.
bocare
Frasi
nci stichint in su grutoni, istuant totu su bagàgliu e nci passant unu bellu arroghedhu de tempus ◊ si tenit gana mala, stichidhi su didu a sa cannarotza, ca bis ca dhi passat!
2.
stichidinci in pressi sa bestimenta! ◊ stichiminci sa giacheta, ca dèu no ci arrennèsciu!
Traduzioni
Francese
enfoncer,
fourrer
Inglese
to drive,
to wear
Spagnolo
hincar,
clavar
Italiano
ficcare,
introdurre
Tedesco
stecken,
hineinstecken.
stochiài , vrb Definizione
apicigare o agiustare cun istocu
Sinonimi e contrari
biaronare,
imbiaronare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mastiquer
Inglese
to stucco
Spagnolo
enmasillar
Italiano
stuccare
Tedesco
verkitten.
stontonài 1 , vrb Definizione
coment'e pèrdere is atuamentos, pigare o fàere a illuinu
Sinonimi e contrari
abbalaucare,
ammadainare,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
ibbadhinare,
immaudinare,
ispantai,
isturdinare,
stolondrai
Frasi
no mi ammachis cun su dinai, no mi stontonis su ciorbedhu! ◊ no bollu a mi stontonai sa conca ◊ m'iast donau unu cropu de matzoca a conca no m'iast a èssi stontonau aici! ◊ ohi, lessimí istai, no mi stontonit!
Traduzioni
Francese
assourdir,
abasourdir
Inglese
to amaze,
to stun
Spagnolo
aturdir
Italiano
sbalordire,
stordire
Tedesco
verblüffen,
betäuben.
stòrciri , vrb: istòlchere*,
stroci,
stròciri Definizione
foedhare trochendho is murros e arrepitindho su chi narat s'àteru cambiandho sa boghe, cambiare in contràriu su significau de su chi si narat, fàere ingestos coment'e po pàrrere un'àteru po dhu pigare a befa, po erríere; si narat fintzes in su sensu de tròchere a betu contràriu una cosa atrotigada
Sinonimi e contrari
inzestrare,
istrochire,
istrochizare,
strochillai
/
isprofizare,
stortixae
Frasi
s'atori artista, strocendu óminis e animalis e adatendu is ingestus, is fais e is boxis, rendit berideru su bisu, su pensamentu de chini iscrít ma no fait
Traduzioni
Francese
singer
Inglese
to ape,
to pretend
Spagnolo
remedar,
imitar
Italiano
imitare,
scimmiottare
Tedesco
nachahmen,
nachäffen.
storrài , vrb: istorrai* Definizione
torrare o fàere torrare agoa, su si torrare a pentzare e decídere de àtera manera, cambiare idea, segare un'acórdiu, bogare de càbudu a calecuna cosa fintzes decídia / isposus storraus = fidantzados chi si sunt lassados ca no si cherent prus; storrai sa brenti = irromasire
Sinonimi e contrari
disviare,
ilfurriare,
ilviare,
ispònnere,
istòdhere
Frasi
at fatu su mòri storra storra cun sa màchina ca no podiat furriai ◊ mellus a si storrai de is àcuas bàscias chi no de is altas ◊ sa mulleri ndi at storrau su maridu tontu de messai ca su trigu fiat a mesu ingranidura ◊ storrandi is brebeis candu nci sàrtiant foras de is làcanas!
2.
no mi storru de su fuedhu ◊ àcua de fragus no mi ndi ghetu: no mi storrit sa fémina, puru!…◊ dh'emu posta a menti timendi chi s'incràs no si storressit ◊ gravellu miu, timu chi no ti storris! ◊ custus fiant tant'annus isposus epuru si funt storraus ◊ Perdu s'est storrau de Gesús candu una serbidora dh'at connotu
Traduzioni
Francese
dissuader,
changer d'avis,
rétracter
Inglese
to dissuade,
to change one's mind,
to take back
Spagnolo
disuadir,
cambiar de idea
Italiano
dissuadére,
distògliere,
ripensare,
cambiare idèa,
ritrattare
Tedesco
abraten,
abbringen,
seine Meinung ändern,
widerrufen.
stracài , vrb: istracare*,
stragai Definizione
fàere a immarritzone, fàere sentire sa pelea de si pàrrere de no pòdere sighire a fàere cosa, de si dèpere pausare; fintzes orròschere, passare sa gana de fàere cosa / stragai una cosa = cossumire, imbetzare
Sinonimi e contrari
afadiai,
cansai,
fadiae,
strachedhai
| ctr.
pasai
Frasi
su trabballu chi fait cussu stragat ◊ seus aici de nant'e orbesci, sempri insissiligandu e stragandusí
3.
sa tzerga chi stragàt su tzeracu in s'annada dha pagàt su meri
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to tire (out)
Spagnolo
cansar,
agotar
Italiano
spossare
Tedesco
erschöpfen.
strafudhài , vrb: strufudhai Definizione
importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu
Sinonimi e contrari
afutire,
impipai 1,
strufudhire
Frasi
si ndh'est strufudhau
Traduzioni
Francese
se ficher de
Inglese
not to care
Spagnolo
pasar,
tener sin cuidado
Italiano
infischiarsi
Tedesco
pfeifen auf.
stragài 1 , vrb Definizione
passare su stragu a is laores po dhis fàere una genia de marradura, candho funt ancora piticos
Frasi
candu su trigu tenit cuíndixi centímetrus dhu stragaus e concimaus
Traduzioni
Francese
herser
Inglese
to harrow
Spagnolo
gradar
Italiano
erpicare
Tedesco
eggen.
stragamullài , vrb: istragamuzare,
stragamuxai Definizione
betare o pònnere apare, ammesturare chentza régula coment’efetu de movimentu, de agiàgaru; bogare o fàere fuire a unu o un’animale de mala manera, brigare, pesare (o fintzes ischidare) de botu po assíchidu
Sinonimi e contrari
agiolotare,
atrepillai,
isordulare,
studugai,
trumbugliai
/
certai,
salargiare,
zagarare
2.
mi timu chi su sciarrocu siat mannu ca at lassau imbròglius e pagamentas: est un'eredadi bèni stragamullada! ◊ is bòis funt totu stragamullaus: no dh'as inténdiu cussu sonu?
3.
po ndi dha istolli de Antoni, sa piciochedha, dh'apu bèni stragamullara! ◊ dh'apu stragamullau ca mi at segau unu pratu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brouiller,
mettre en désordre
Inglese
to upset
Spagnolo
desordenar
Italiano
scompigliare
Tedesco
durcheinanderbringen.
stramancài , vrb: istramancai*,
stremancai Definizione
fàere andhare male, fàere mancare, mancare de no ischire inue est unu o una cosa, pèrdere, fintzes andhare cun pagu seguresa a s'istòntona istòntona / stramancaisí de pari = nau de duos, èssere o istare tempus chentza si torrare a bíere; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su camminu
Sinonimi e contrari
malograi,
pèldere
| ctr.
acatare
Frasi
cussu bòi depit èssi corrinendi su cumpàngiu, ca faint aici candu si stramancant de pari ◊ at lassau is brebeis po andai a circai sa chi s'est stramancada ◊ allà, una cosa ti nau: is congixedhus no mi stramanchist! (A.Garau)◊ apu stramancau sa lítera chi portamu, depit èssi chi mi nc'est lissinada ◊ de candu tenit a mimi a serbidori, nerit candu dh'apu stramancau una brebei! ◊ totu su chi si stramancat in su boscu si torrat a agatai ◊ candu ti biu, de cantu mi praxis stramancu sa bia!
2.
at pediu agiudu ma ant circau de dhu fai stramancai ◊ issu si fiat stramancau de is cumpàngius e fiat torrau a Castedhu po ndi pigai is launedhas
Traduzioni
Francese
perdre,
s'égarer
Inglese
to lose (one's way)
Spagnolo
perder,
extraviarse
Italiano
smarrire,
smarrirsi
Tedesco
verlieren,
sich verirren.