sogàre , vrb Definizione
essire o fàere a sogas, a bisura de filu, nau mescamente de su casu modhe iscagiau orrostindho o fintzes postu in sa padedha a cundhire macarrones (casu furriadu)
Frasi
si su casu no sogat no est rassu ◊ bi aiat restadu maigantos macarrones, totu chin cudhu casu soghendhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
filer
Inglese
to spin
Spagnolo
derretirse
Italiano
filare
Tedesco
Fäden ziehen.
soíghere , vrb: subíghere,
suíchere,
suíghere,
suigi,
suvíghere Definizione
trebballare a istrecadura cun fortza sa farra impastada fintzes a candho essit de totunu andhare, a unu cumassu chentza chi dhue abbarret farinedhu perunu e siat fintzes lisa, pronta po dha segare a panes, o fintzes, una borta sueta, po dh'ammodhigare de prus intrandhodhi àtera abba segundhu ite pane si depet fàere (es. cogones ammodhigadas)/ pps. subetu, suetu, suitu; conca de soíghere = scifedha, tevania
Sinonimi e contrari
cariare,
ciuexi,
iscarasciare 1
Frasi
sa cochidora at subetu sa pasta ◊ prepàradi a fàghere farina e a suíghere! ◊ sas giòvanas fint tessendhe o suighendhe su pane ◊ tia Ainza andhaiat a suíghere sa cota ◊ candho sa pasta che fit suita la maniestaint in cantzos uguales e tundhos
Etimo
ltn.
subigere
Traduzioni
Francese
pétrir
Inglese
to knead
Spagnolo
amasar
Italiano
gramolare la pasta
Tedesco
kneten.
sòlbere , vrb: sòlvere,
sòrbere,
sòrvere,
sòvere Definizione
fàere o torrare cosa tostada a brodu, lícuida, a fortza de fogu, còere meda fintzes a s'isfàere: si narat fintzes de elementu o sustàntzia apedrada o cagiada chi si ammesturat cun abba o àteru deasi a tales d'essire, impare, unu matessi lícuidu; in cobertantza si narat de àteru de dificurtosu; nau de filu fatu a madassa, istirare pigandho su càbudu po dh'imbodhigare a lómburu o in cannedhos prontu a dh'impreare / pps. sólbiu, soltu, sórvidu, sortu / si sorbet in buca (nau de cosa de papare) = s'isfait sentza dhu matziai
Sinonimi e contrari
iscagiae,
issortighinare,
sciolli,
solivrinare,
solobrare
| ctr.
apedrare,
cagiare
Frasi
sòrbere su nie, su sale, su túcaru, s'ozu porchinu, su frommentarzu ◊ su suore chi amus lassadu in logu anzenu inoghe aiat fatu sòlvere sos granitos puru! ◊ solve su nie pro ch'in abba si aviet in sos rios! ◊ cuss'àstragu no si sorbet ◊ si no mi pagas ti solvo che seu! ◊ su basolu si che sorbet si lu coghes tropu ◊ custa pira si sorbet in buca!
2.
cherimus sòrbere cussos códules de malíssia chin sa luche bertera de s'intelletu (F.Satta)
3.
mastru Preítia no si est sórvidu in suore! ◊ non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (Raga)◊ penso chi at tota sa rejone si atitendhe si solvet in piantu
Etimo
ltn.
solvere
Traduzioni
Francese
fondre,
dissoudre,
dévider
Inglese
to melt,
to wind into a ball
Spagnolo
deshacer,
derretir,
devanar,
ovillar
Italiano
sciògliere,
disciògliere,
dilüire,
liquefare,
dipanare
Tedesco
schmelzen,
auflösen,
verflüssigen,
abhaspeln.
solbèschere , vrb: sulbèschere,
surbèschere Definizione
torrare, ischidare apustis de unu disimaju, pigare torra fortza apustis de si èssere inténdhios male; ischidare de su sonnu
Sinonimi e contrari
abbeltudare
| ctr.
dilmagiare,
disimainai,
ildimajare
/
ischidare
Frasi
apustis chi si est dilmajadu si est sulbéschidu ◊ cudha trota, canno che l'apo torrada a s'abba, a lenu a lenu si est surbéschida (N.Molinero)
2.
su bagamunneri fut crocadu in sa panchina e comente dh'ant tocadu si fuit solbéschidu e aiat apertu sos ogos
Traduzioni
Francese
reprendre connaissence,
réanimer
Inglese
to recover one’s senses,
to reanimate
Spagnolo
reanimar
Italiano
rinvenire,
rianimare
Tedesco
wieder zu sich kommen.
soldíre , vrb: sordire Definizione
pònnere su sorde, su greme
Sinonimi e contrari
bermire,
imbremigai,
insodrigai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to verminate
Spagnolo
agusanarse
Italiano
verminare
Tedesco
von Würmern befallen,
Würmer haben.
solingài, solingàre , vrb Definizione
pigare a frandhigos
Sinonimi e contrari
allosingai*
Frasi
su preitzosu bollit puntu e no solingau ◊ sa lumera amica mi solingat in sos seros (P.Boy)◊ sos batulinos si acúrtziant ca cherent a los solingare
Traduzioni
Francese
caresser
Inglese
to caress
Spagnolo
acariciar
Italiano
accarezzare
Tedesco
streicheln.
solivrinàre , vrb: assolovrinare,
solovrinare,
soluvrinare Definizione
fàere o torrare cosa tostada a brodu, a lícuida, a fortza de fogu o, segundhu, fintzes solu cun su caente (es. nie, butiru, chera); fàere a orrugos, guastare, pistare, pònnere a tréulu
Sinonimi e contrari
ifàghere,
iscagiae,
sciolli,
sòlbere,
solobrare
/
arrogai,
chimentare,
fragassare
2.
si càpitat un'àtera bia chi faghes cussa ti solóvrino sos ossos! ◊ su rú li at solovrinadu sa cara e iscorrioladu sos bestires
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dissoudre,
se désintégrer
Inglese
to dissolve,
to disintegrate
Spagnolo
disolver,
desintegrar
Italiano
dissòlvere,
disintegrarsi
Tedesco
auflösen,
sich zersetzen.
solobràre , vrb: assolobriare,
solovrare Definizione
fàere o torrare cosa tostada a brodu, a lícuida, a fortza de fogu o, segundhu, fintzes solu cun su caente (es. nie, butiru, chera); fàere a orrugos, guastare, pistare; fàere isperdítziu de sa cosa, ispaciare
Sinonimi e contrari
iscagiae,
sciolli,
sòlbere,
solivrinare
/
arrogai,
chimentare,
fragassare,
lainai
/
conciumire,
distrúere,
ispeldisciare,
sparafiai
Modi di dire
csn:
solobrau siat! = za zustíssia l'iscazet!; abbarra solobrau! = ista sériu!
Frasi
su sole solovret sa bidhia de custos ojos! ◊ sa cepa pigosa de s'ànima si tiat solovrare? ◊ sa manera de bívere chi s'aiat sestatu si li fit solovrata che nive acurtzu a su focu
2.
in s'incúdine de su tempus, su martedhu ti cheret solovrare s'ammentu ◊ in s'idea de difèndhere sa criadura de un'abe, s'ingalenada chi apo fatu mi l'at solovradu! (M.Bua)◊ sos lampos lu diant solovrare a manera chi mancu a furchita ndhe lu diant acabidare! ◊ sos massajos solovraiant sas chérvias cun su frascarzu trazendhe
3.
est solovrendhe sa pena a ticu ticu fin'a s'últimu butiu de sa vida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fondre,
déchiqueter,
dissoudre
Inglese
to melt,
to dissolve,
to rend
Spagnolo
derretir,
machacar,
disolver
Italiano
sciògliere,
dilaniare,
dissòlvere
Tedesco
schmelzen,
zerreißen,
auflösen.
solovàre , vrb prnl Definizione
su si pigare pensamentu meda, arreolu, pinnicu mannu
Traduzioni
Francese
trembler
Inglese
to be anxious
Spagnolo
preocuparse
Italiano
trepidare
Tedesco
bangen.
sonài , vrb: sonare Definizione
fàere sonu, sonos, pruschetotu cun ccn. aina fata apostadamente e segundu sa música imparada, iscrita o fintzes imbentandho sonandho etotu
Sinonimi e contrari
sonizare
Modi di dire
csn:
s. un'istrumentu ciaputzamenti = male, chentza ndhe ischire; sonai sa campana a iscàviu = a forti, fendidha andai de una parti a s'àtera; sonare a grória = allegrias, sonu de campana allegru; sonare a tristura = tocu de campana pro unu mortu, bonamorti; sonare una cosa in s'origra a ccn. = narririsidha, fuedhai coment'e a iscóviu
Frasi
sa campana at sonau is oras ◊ língua sarda, ses sa boxi de arroca de Sardus chi est sonendi ancora in is intrànnias de is nuraxis (G.Schirru)◊ is fadas dhi ant nau de sonai is benas
Etimo
ltn.
sonare
Traduzioni
Francese
jouer (de),
sonner (de)
Inglese
to play
Spagnolo
tocar
Italiano
suonare
Tedesco
spielen.
sonnài , vrb: sonniare,
sunniare Definizione
bíere o fàere sonnos, bisos; fintzes immaginare, pentzare ccn. cosa chi si disígiat meda, chi s'iat a bòllere fàere o tènnere
Sinonimi e contrari
bisae,
bisionai,
imbisionare
Frasi
sonniei de ti àere in cumpagnia pro tota sa vida ◊ s'àtara noti mi seu sonnau (oh ita giogus de sa fantasia!) chi femu innòi cun Amàlia…◊ creiat de si sonnai ◊ mi apo sonniatu chi fimus fachendhe su pane
2.
sa frunzita de su tempus mi at domau sa carena, ma dego sónnio galu ◊ si sonnant de porri binci e de si arrichiri
Traduzioni
Francese
rêver
Inglese
to dream
Spagnolo
soñar
Italiano
sognare
Tedesco
träumen.
spadatzài , vrb Definizione
fàere spadatzus, isciala, fàere festa manna cun papares e bufóngiu a meda, mescamente comente si faet po un'isposóngiu
Sinonimi e contrari
iscialai
Frasi
s'arangiolu tessit sa tela e est prontu a spadatzai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
banqueter
Inglese
to banquet
Spagnolo
banquetear
Italiano
banchettare
Tedesco
bankettieren.
spadatzài 1 , vrb: ispagatzai,
spagatzai,
spedatzai Definizione
fàere a orrugos sa carena, segare orrobba a orrugos, a pedatzos, fintzes perdimentare o ispèrdere sa cosa, ispèndhere male, in cosighedhas de pagu contu
Sinonimi e contrari
atzimare chimentare,
immelmare,
iscualtare,
ispetatzare,
loriai,
steressai
/
isbaire,
ispeldisciare,
ispèldere,
istravuciare,
sparafiai
Frasi
inchi dha spagatzit su buginu, dha spagatzit! ◊ apu a biri sa vengàntzia de si spagatzai a totus ◊ no eis a crei ca divideus sa propriedadi po si dha spagatzai bosàteras, no?!◊ bolit andai isceti a si spagatzai su dinai me is ristorantis!
Traduzioni
Francese
dévorer,
mettre en pièces,
démembrer
Inglese
to dismember,
to tear in pieces
Spagnolo
devorar,
despedazar
Italiano
sbranare,
smembrare
Tedesco
zerfleischen,
zergliedern.
spagnài , vrb: ispaghinare*,
spainai,
spainari,
spaniai Definizione
portare, betare o pònnere ispratu peri su logu
Sinonimi e contrari
illaizare,
ispadhiciare,
ispàlghere,
isparcinare,
isparminare,
ispartighinare,
isprabinare
Frasi
sa fama sua si fut spainada in totu su logu ◊ s'àcua si spàinat me in sa basciura ◊ at cumentzau a nci spaniai su trigu, seminendi
Traduzioni
Francese
répandre
Inglese
to scatter
Spagnolo
esparcir
Italiano
diffóndere,
spàrgere
Tedesco
verbreiten,
ausstreuen.
spallerài , vrb: ispallerai* Definizione
fàere su pageri, su si giare bàntidos
Sinonimi e contrari
abantai,
bragai,
lantarinare,
spamparrai,
sproboxai
Frasi
at arrespúndiu spallerendusí ◊ si fiat castiau in d-una scivedha de àcua e spallerendusí iat nau: Pàrgiu própriu unu signori!
Traduzioni
Francese
se vanter
Inglese
to boast
Spagnolo
jactarse
Italiano
vanagloriarsi
Tedesco
prahlen.
spamparinài , vrb: spimpirinai Definizione
fàere a pimpirinas, a farinos
Sinonimi e contrari
apimpirinai,
irfarfaruzare,
ispimpirallai,
scirfinai,
sciscirinai,
spimpiridai
Frasi
su pani arridau si spamparinat totu ◊ s'at a spimpirinai cument'e frégula cussu muru artziau cun ludu e bregúngia! ◊ is centu cincidhas de ferru bolant spimpirinadas candu su ferreri iscudit sa masseta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
broyer
Inglese
to crush
Spagnolo
triturar,
machacar
Italiano
frantumare
Tedesco
zertrümmern.
spantài , vrb: ispantai* Definizione
istare o fàere coment'e chentza crèdere a su chi s'intendhet o si biet po calecuna cosa chi no paret abberu, istraordinària, diferente meda de su chi s'ibertat o chi s'ischit; tímere, fàere a tímere
Sinonimi e contrari
atolondrai,
ispabajare,
scilibriri
/
ammaraizare,
transire,
trassicare
/
abbalaucare,
abbanghelare,
asturdire,
isturdinare
/
ispantamare,
ispramai
Frasi
Pinóchiu si fiat agatau cun is origas longas prus de unu palmu e fiat aturau meravigliau meda e no pagu, spantau comenti fiat
Traduzioni
Francese
effarer
Inglese
to dismay
Spagnolo
asombrar,
espantar
Italiano
sgomentare
Tedesco
bestürzen.
spapài , vrb Definizione
bogare su granu o papu de sa tega de is laores chi ndhe faent, bogare su chiu o papu de su corgiolu de àteru frutu
Sinonimi e contrari
irgranare,
irranare,
ischiare
Frasi
si spapat fà, fasolu, pisurci ◊ si spapat sa méndula
2.
apu comprau sa méndula giai spapada po fai is drucis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
écosser
Inglese
to shell
Spagnolo
desenvainar
Italiano
sgusciare
Tedesco
enthülsen.
spaparotài , vrb: isbarabotare*,
spaperotai Definizione
foedhare meda e chentza abbisóngiu, abbarrare a chistionu, foedhare a tzérrios, a boghes
Sinonimi e contrari
argiolae,
arrallai,
ciaciarrai,
ciaramedhare,
paraletare,
trepedhare
Frasi
e cantu spaparotat, tzia Giuanna, spinnichendi is pannus a sa genti: língua maladita! ◊ cun gopai potacàriu, ita totu eis spaparotau? ◊ is féminas iant spaperotau totu, pani pani binu binu (F.Pilloni)
Traduzioni
Francese
jaser
Inglese
to yak
Spagnolo
estar de cháchara
Italiano
cianciare
Tedesco
schwätzen.
sparafundài , vrb: isperevundai*,
sparavundai,
sperefundai,
sperevundai Definizione
betare o calare a s'isprefundhu, fuliare atesu; fintzes essire, andhare de no si bíere prus, atesu, a logu chi no s'ischit
Sinonimi e contrari
apussiare
Frasi
po sa timoria de sa scumíniga, s'allochiamentu nci dhus sparafundat in su disisperu ◊ tocat a nci sparavundai sa genti mala! ◊ anchi dhu sperevundit sa giustítzia! ◊ tremila passus sperevundau siat su tiau fora de mei! ◊ sperefundau siat in su mari sentz'e fundu!
Traduzioni
Francese
engouffrer,
sombrer
Inglese
to sink
Spagnolo
arrojar,
hundir
Italiano
sprofondare,
inabissare
Tedesco
in die Tiefe stürzen,
versenken,
versinken.