Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

spussài, sputzài , vrb Definitzione apèrrere, giagarare, bogare a fora, fàere istesiare Sinònimos e contràrios bocare, caciare Frases su predi pigat su billetu e dhu spussat tentendu de lígiri su ci dhu'est iscritu Tradutziones Frantzesu expulser Ingresu to expel Ispagnolu expulsar, echar Italianu espèllere Tedescu ausschließen.

stagiài , vrb: istagiare*, stalgiai, stallai, staxae, staxai, stellai Definitzione pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu Sinònimos e contràrios irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istanzare 1, istellare / istegiare / chirrare, iscrobare, sceberai / istacare, secare | ctr. aggrustare Frases stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu 2. in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus 3. ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus! 4. s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus 5. emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti Tradutziones Frantzesu faire sortir du troupeau Ingresu to separate Ispagnolu desmanar, descarriar, identificar Italianu sbrancare, individuare Tedescu aus der Herde treiben.

stainài , vrb: istagnai*, stangiai, staniai, staniari Definitzione pònnere s'istagnu (metallu) a un'istrégiu de làuna (o de àteru a istrégiu de terra) siat ca est prus sanu e siat po tupare si dhue at istampighedhos; si narat fintzes de su sàmbene chi essit de una segada, in su sensu de si firmare cagiandho, de dhu fàere firmare d'essire; nau de s'abba, abbarrare apaulada, fàere a istagnu Sinònimos e contràrios tupai 2. tenit calincuna cosa po stangiai su sànguni? Tradutziones Frantzesu étamer, vernisser Ingresu to tin, to solder, to stanch, to stagnate, to glaze Ispagnolu estañar, restañar, estancarse Italianu stagnare, invetriare Tedescu verzinnen, sich stauen.

stampitài , vrb Definitzione fàere totu a istampighedhos Sinònimos e contràrios istampai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cribler de trous Ingresu to perforate Ispagnolu horadar Italianu foracchiare Tedescu durchlöchern.

stantissài , vrb: istantissai* Definitzione nau de cosa de papare, pèrdere sa perfetzione sua, pèrdere su sabore suo, su sabore bonu; nau de ccn., essire un'ibbambiau Sinònimos e contràrios istantiare Frases su grandu calori stantissat is ous Tradutziones Frantzesu moisir, se gâter Ingresu to stale Ispagnolu desabrir, desazonar Italianu invietire Tedescu alt werden, ranzig werden.

stasonài , vrb: istesonare* Definitzione lassare sa cosa (naturale o cundhia) a che passare tempus po chi essat bona, prus méngius, in sa méngius mota po dha pòdere impreare: candho una cosa est deosi su sardu narat chi est fata, betza, sica Tradutziones Frantzesu faire mûrir, faire vieillir Ingresu to season Ispagnolu criar, curar, madurar Italianu stagionare Tedescu lagern.

stendiài , vrb: istendiai* Definitzione pònnere istérriu, istirau, bene apertu Sinònimos e contràrios atendiai, illorigare, ispàlghere, istenniare, istèrrere, istirai, tèndhere | ctr. ammuntonae, atuturae Frases m'increscit a stendiai custu bratzu, de candu mi ant operau ◊ sa pulenta in sa mesa sténdiat mellus si no est tropu tostada 2. is acàpius fiant stendiaus, su motori de sa màchina, po s'isfortzu, si fiat imballau Tradutziones Frantzesu étendre Ingresu to stretch Ispagnolu tender, estirar Italianu stèndere, sgranchire Tedescu ausstrecken.

stentài , vrb: istentai* Definitzione tratènnere, abbarrare, istare in d-unu logu o faendho calecuna cosa unu tanti de tempus (chi prus che àteru est meda o tropu cunforma a su bisóngiu, ma podet èssere fintzes pagu nau in su sensu de istare) Sinònimos e contràrios adasiai, afilusigare, biltentare, tricare / tratèniri | ctr. coitare Frases bai, cica is pegus e no ti stentis furriotendi! ◊ seus torraus puru: no fut cosa de si stentai! 2. mi seu stentau una mes'oredha ca tenemu pressi ◊ stentadí, abarra cun mei! ◊ stentissidha ancora, gopai! ◊ su mundu istat narendi chi mi stentas debbadas ◊ no est lómpiu ancora: si depit èssiri stentau in su trabballu Tradutziones Frantzesu hésiter, s'attarder Ingresu to delay Ispagnolu tardar detenerse Italianu indugiare, trattenére, trattenersi Tedescu aufhalten, sich aufhalten.

stenteriài , vrb: istantariare* Definitzione est su chi faet unu candho provat unu dolore tropu forte, chi agiummai perdet su sentidu; foedhare chentza ischire mancu su chi est naendho, unu Sinònimos e contràrios desatinai, ilbarionare, iscassoletare, sciolloriai, strollicai / abbadherigare, ammustèlchere, dilmagiare, ildimajare, intostai, sdemmaniai Frases mi seu ingortu a s'ossu arrabiosu: cosa de mi stenteriai! 2. dhoi at genti stenteriada chi est a iscarada a fai tontesas ◊ no ti stentériis cun mei: mi depis nai "Sa meri"! Tradutziones Frantzesu éprouver une douleur déchirante Ingresu to feel a very sharp pain Ispagnolu sentir un dolor muy fuerte Italianu provare un dolóre fortìssimo Tedescu einen stechenden Schmerz empfinden.

stercorài, stercosciài , vrb: stracosciai, strecosciai, strecoxai Definitzione fàere de bisóngiu de is animales, imbrutare de ladamíngiu; betare o istèrrere su ladamíngiu (strecu), ingrassare sa terra a ladamíngiu (e fintzes imbrutare de ludu o àteru)/ una strecosciada de pei = falada de pè a manera de ischitzare cosa Sinònimos e contràrios istallare 2 / aligare, alladamenae, contzimare, ladamingiare / illudrare, imbrutai, strichidhai 2. custa fà coit a isciasciadura: non portit ladami, puru, fut una terra totu stracosciada!…◊ su logu est totu stracosciau de cumenti funt acorrendu is brebeis innòi ◊ cussus portant su coru strecosciau de sànguni malu ◊ potzu intrai? no ia a bolli strecosciai su logu de ludu! Ètimu ltn. stercorare Tradutziones Frantzesu engraisser, parquer Ingresu to pen Ispagnolu estabular, estercolar Italianu stabbiare Tedescu düngen.

stichíri , vrb: istichire* Definitzione pònnere aintru de calecunu istrégiu o de logu, mescamente a fortza, a istibbidura; bestire, pònnere in pitzu unu bestimentu Sinònimos e contràrios fichire, incracai, intrae, istibbire / bestire | ctr. bocare Frases nci stichint in su grutoni, istuant totu su bagàgliu e nci passant unu bellu arroghedhu de tempus ◊ si tenit gana mala, stichidhi su didu a sa cannarotza, ca bis ca dhi passat! 2. stichidinci in pressi sa bestimenta! ◊ stichiminci sa giacheta, ca dèu no ci arrennèsciu! Tradutziones Frantzesu enfoncer, fourrer Ingresu to drive, to wear Ispagnolu hincar, clavar Italianu ficcare, introdurre Tedescu stecken, hineinstecken.

stochiài , vrb Definitzione apicigare o agiustare cun istocu Sinònimos e contràrios biaronare, imbiaronare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mastiquer Ingresu to stucco Ispagnolu enmasillar Italianu stuccare Tedescu verkitten.

stontonài 1 , vrb Definitzione coment'e pèrdere is atuamentos, pigare o fàere a illuinu Sinònimos e contràrios abbalaucare, ammadainare, asturdire, atolondrai, atontonare, ibbadhinare, immaudinare, ispantai, isturdinare, stolondrai Frases no mi ammachis cun su dinai, no mi stontonis su ciorbedhu! ◊ no bollu a mi stontonai sa conca ◊ m'iast donau unu cropu de matzoca a conca no m'iast a èssi stontonau aici! ◊ ohi, lessimí istai, no mi stontonit! Tradutziones Frantzesu assourdir, abasourdir Ingresu to amaze, to stun Ispagnolu aturdir Italianu sbalordire, stordire Tedescu verblüffen, betäuben.

stòrciri , vrb: istòlchere*, stroci, stròciri Definitzione foedhare trochendho is murros e arrepitindho su chi narat s'àteru cambiandho sa boghe, cambiare in contràriu su significau de su chi si narat, fàere ingestos coment'e po pàrrere un'àteru po dhu pigare a befa, po erríere; si narat fintzes in su sensu de tròchere a betu contràriu una cosa atrotigada Sinònimos e contràrios inzestrare, istrochire, istrochizare, strochillai / isprofizare, stortixae Frases s'atori artista, strocendu óminis e animalis e adatendu is ingestus, is fais e is boxis, rendit berideru su bisu, su pensamentu de chini iscrít ma no fait Tradutziones Frantzesu singer Ingresu to ape, to pretend Ispagnolu remedar, imitar Italianu imitare, scimmiottare Tedescu nachahmen, nachäffen.

storrài , vrb: istorrai* Definitzione torrare o fàere torrare agoa, su si torrare a pentzare e decídere de àtera manera, cambiare idea, segare un'acórdiu, bogare de càbudu a calecuna cosa fintzes decídia / isposus storraus = fidantzados chi si sunt lassados ca no si cherent prus; storrai sa brenti = irromasire Sinònimos e contràrios disviare, ilfurriare, ilviare, ispònnere, istòdhere Frases at fatu su mòri storra storra cun sa màchina ca no podiat furriai ◊ mellus a si storrai de is àcuas bàscias chi no de is altas ◊ sa mulleri ndi at storrau su maridu tontu de messai ca su trigu fiat a mesu ingranidura ◊ storrandi is brebeis candu nci sàrtiant foras de is làcanas! 2. no mi storru de su fuedhu ◊ àcua de fragus no mi ndi ghetu: no mi storrit sa fémina, puru!…◊ dh'emu posta a menti timendi chi s'incràs no si storressit ◊ gravellu miu, timu chi no ti storris! ◊ custus fiant tant'annus isposus epuru si funt storraus ◊ Perdu s'est storrau de Gesús candu una serbidora dh'at connotu Tradutziones Frantzesu dissuader, changer d'avis, rétracter Ingresu to dissuade, to change one's mind, to take back Ispagnolu disuadir, cambiar de idea Italianu dissuadére, distògliere, ripensare, cambiare idèa, ritrattare Tedescu abraten, abbringen, seine Meinung ändern, widerrufen.

stracài , vrb: istracare*, stragai Definitzione fàere a immarritzone, fàere sentire sa pelea de si pàrrere de no pòdere sighire a fàere cosa, de si dèpere pausare; fintzes orròschere, passare sa gana de fàere cosa / stragai una cosa = cossumire, imbetzare Sinònimos e contràrios afadiai, cansai, fadiae, strachedhai | ctr. pasai Frases su trabballu chi fait cussu stragat ◊ seus aici de nant'e orbesci, sempri insissiligandu e stragandusí 3. sa tzerga chi stragàt su tzeracu in s'annada dha pagàt su meri Tradutziones Frantzesu épuiser Ingresu to tire (out) Ispagnolu cansar, agotar Italianu spossare Tedescu erschöpfen.

strafudhài , vrb: strufudhai Definitzione importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu Sinònimos e contràrios afutire, impipai 1, strufudhire Frases si ndh'est strufudhau Tradutziones Frantzesu se ficher de Ingresu not to care Ispagnolu pasar, tener sin cuidado Italianu infischiarsi Tedescu pfeifen auf.

stragài 1 , vrb Definitzione passare su stragu a is laores po dhis fàere una genia de marradura, candho funt ancora piticos Frases candu su trigu tenit cuíndixi centímetrus dhu stragaus e concimaus Tradutziones Frantzesu herser Ingresu to harrow Ispagnolu gradar Italianu erpicare Tedescu eggen.

stragamullài , vrb: istragamuzare, stragamuxai Definitzione betare o pònnere apare, ammesturare chentza régula coment’efetu de movimentu, de agiàgaru; bogare o fàere fuire a unu o un’animale de mala manera, brigare, pesare (o fintzes ischidare) de botu po assíchidu Sinònimos e contràrios agiolotare, atrepillai, isordulare, studugai, trumbugliai / certai, salargiare, zagarare 2. mi timu chi su sciarrocu siat mannu ca at lassau imbròglius e pagamentas: est un'eredadi bèni stragamullada! ◊ is bòis funt totu stragamullaus: no dh'as inténdiu cussu sonu? 3. po ndi dha istolli de Antoni, sa piciochedha, dh'apu bèni stragamullara! ◊ dh'apu stragamullau ca mi at segau unu pratu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brouiller, mettre en désordre Ingresu to upset Ispagnolu desordenar Italianu scompigliare Tedescu durcheinanderbringen.

stramancài , vrb: istramancai*, stremancai Definitzione fàere andhare male, fàere mancare, mancare de no ischire inue est unu o una cosa, pèrdere, fintzes andhare cun pagu seguresa a s'istòntona istòntona / stramancaisí de pari = nau de duos, èssere o istare tempus chentza si torrare a bíere; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su camminu Sinònimos e contràrios malograi, pèldere | ctr. acatare Frases cussu bòi depit èssi corrinendi su cumpàngiu, ca faint aici candu si stramancant de pari ◊ at lassau is brebeis po andai a circai sa chi s'est stramancada ◊ allà, una cosa ti nau: is congixedhus no mi stramanchist! (A.Garau)◊ apu stramancau sa lítera chi portamu, depit èssi chi mi nc'est lissinada ◊ de candu tenit a mimi a serbidori, nerit candu dh'apu stramancau una brebei! ◊ totu su chi si stramancat in su boscu si torrat a agatai ◊ candu ti biu, de cantu mi praxis stramancu sa bia! 2. at pediu agiudu ma ant circau de dhu fai stramancai ◊ issu si fiat stramancau de is cumpàngius e fiat torrau a Castedhu po ndi pigai is launedhas Tradutziones Frantzesu perdre, s'égarer Ingresu to lose (one's way) Ispagnolu perder, extraviarse Italianu smarrire, smarrirsi Tedescu verlieren, sich verirren.

«« Torra a chircare