A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aciúvu , nm Definitzione su che calare o abbasciare a fundhu in mesu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios aciuvamentu, afundhamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engloutissement Ingresu sinking Ispagnolu hundimiento Italianu affondaménto Tedescu Versinken.

acíva , nf: atziva Definitzione totu is trastos de una cojuada noa Sinònimos e contràrios asciugàriu, pannamenta Frases còmpora cantu cheres note e die: arrecadas, collanas e acivas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu trousseau de jeune fille Ingresu trousseau Ispagnolu ajuar, equipo Italianu corrèdo da spòsa Tedescu Aussteuer.

acivargiàe , vrb Definitzione essire o fàere arrasposu che chivarzu Sinònimos e contràrios raspinai Ètimu srd.

aciviméntu , nm: atzivimentu Definitzione su atzivire, sa resa, sa fortza de cundhire chi tenet una cosa chi, fintzes si est paga, bastat po meda; totu is trastos de una domo, mescamente cussos de s'isposa e fintzes is prendhas Sinònimos e contràrios atzivu 2. cussa fiat s'arrobba po s'acivimentu de is giòvanas isposas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu efficacité, haut rendement Ingresu efficacy, strong return Ispagnolu alto rendimiento, eficacia Italianu fòrte résa, fòrte rendiménto, efficàcia Tedescu sehr gute Leistung, Wirksamkeit.

acivíre, acivíri , vrb: atzivire Definitzione su bastare cun pagu po fàere cosa meda, nau de cundhimentos o cosas chi si aciunghent a un'àtera po dhi giare una calidade diferente; su bastare de sa cosa a unu bisóngiu, fintzes su frunire unu logu o una domo de su chi dhi bisòngiat Sinònimos e contràrios achipire, achivire, fornire Frases custa tinta atzivit meda: cun custu pagu che apo illatadu totu cussu muru ◊ atzivit un'ira cussu piberonedhu ruju: est bastadu una puntighedha cantu s'ungra pro dare su picante a totu su mànigu ◊ cust'ozu atzivit meda ca sa cosa chi fries no ndh'atzupit nudha 2. s'ortalíscia pro totu est atzivida ◊ sendhe atzividu de totu, aite a leare s'anzenu?!◊ cosa a papare bi ndh'at pro ndhe atzivire unu ristorante! 3. a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu 4. sa domo tantu no la tenet bene atzivida!…◊ tziligherta, espu, fromiga… totus a issuciare pibione naendho chi Deus dhos at fatos pro èssere acividos (A.Barra) Ètimu itl. accivire Tradutziones Frantzesu être efficace Ingresu to be effective Ispagnolu ser eficaz Italianu èssere efficace Tedescu ergiebig sein.

acixiristàe achighiristài

aclamài, aclamàre , vrb: acramare Definitzione coment'e cramare, tzerriare, giare unu títulu o títulos a unu, foedhare a bàntidu de ccn., tzacurrare is manos Tradutziones Frantzesu acclamer Ingresu to acclaim Ispagnolu aclamar Italianu acclamare Tedescu Beifall spenden, ausrufen.

aclàmu , nm Definitzione su aclamare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu acclamation Ingresu acclamation Ispagnolu aclamación Italianu acclamazióne Tedescu Beifall, Zuruf.

aclarài , vrb: acrarai, acrarare 1, acrariai, acrariare Definitzione fàere a bíere, pònnere a craru, fàere ischire; èssere o fàere prus craru, cun prus lughe / a. una chistioni = crarire, ispiegare una chistione Sinònimos e contràrios acrarire, ispalesare / isclarai, iscrarire Frases sa luxi acrarat su scuriu ◊ dúbbiu predosu, súrbile malinna chi mi sughes su sutzu de s'aorta… acràrati: ite cheres? (G.Piga)◊ su beranu est giai acrarendusí ◊ s'aràngiu, candu su frutu si acrarat, s’iscerat si est de croxu grussu o fini ◊ po mei ita momentu tristu, chi no s’acrarit sa beridadi!(G.Pillai)◊ mi at tzirriau po acrariare sa chistione 2. sa diri est acrariendi ◊ bidia su sole acrariandhe sos paris e sos montigos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu manifester, éclaircir Ingresu to disclose, to illuminate Ispagnolu aclarar Italianu palesare, rischiarare Tedescu offenbaren, klären.

aclaríre , vrb Definitzione su pònnere in craru una cosa naendhodha Sinònimos e contràrios crarire, declarai | ctr. cuai, denegare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déclarer Ingresu to declare Ispagnolu declarar Italianu dichiarare Tedescu kundtun.

aclavàre , vrb: clavai Definitzione craitare, pònnere púncias, craos, po firmare calecuna cosa Sinònimos e contràrios apunciae.

aclisàre , vrb: eclisai* Definitzione su cuare, nau prus che àteru de sa Luna, de su Sole candho Luna e Terra si ponent una ananti de s'àtera faendhosi umbra impedendho deosi de bíere su Sole (o s’efetu suo, in totu o in parte) Sinònimos e contràrios acuae, apaltare, frànghere, grisai 1, incrissiri, tudai.

aclísu , nm: eclissi* Definitzione su si pònnere ananti s'una de s'àtera sa Terra e sa Luna e s’umbra chi si faent Sinònimos e contràrios incrissidura.

acloài , vrb: acroae, acroai, acroiai Definitzione arregòllere e aguantare is oos asuta in caente po fàere naschire is pudhighinos, comente faent is pudhas e pigiones chi si cicint in pitzu; (in cobertantza) istare o pònneresi abbasciau coment’e pudha frochindho, pigare a frandhigos; fàere sa boghe de sa pudha candho est cicia in pitzu de is oos o portat is pudhighinos piticos, o fintzes candho est in mota de frochire (in cobertantza, istare a chistionu, foedhandho chentza cabu) Sinònimos e contràrios chiochire, clocire, crochidare, forcire, tzotzare, tzotzire Frases sa pudha est sétzia acroendi, frucendi is ous 2. filla tua est acroendi cun cussu macu ◊ aici seis acroendi, in pontis de fai su trabballu chi depeis fai?! Ètimu srd.

aclúdere , vrb Definitzione pònnere impare (prus che àteru nau de paperi, documentu, in sa matessi busta chi si mandhat po àteru).

acò , iscl Definitzione foedhu chi atzitzat s'atentzione de unu po abbaidare una cosa chi acontesset Sinònimos e contràrios lah!, mih! Frases acò sos castanzeris! ◊ acò s'animale! ◊ acò su mare de Sardigna biaitu e su chelu sou sempre giaru! ◊ acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue, acò sa luna! 2. e acò chi sa mama si est detzisa de presentare su fizu sou a s'isposa ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama, leat filu a s'ala de sos anzones e ndhe sèberat unu Ètimu ltn. eccu(m) hoc Tradutziones Frantzesu voici!, voilà! Ingresu here it is! Ispagnolu he aquíahí Italianu ècco! Tedescu hier, da ist.

acò! , iscl Definitzione acosta!, acostai!, acúrtzia!, beni!

acòa , avb, prep: agò, agoa, agou Definitzione a coa, tempus apustis, pustis de…; in daesegus, apalas / torrare agoa = itl. indietreggiare; torrare agoa sa lughe = itl. riflettere Sinònimos e contràrios addaesegus, aissegus, apabas, afatu / abosca, addaboi, apoi, apusti | ctr. innantis Maneras de nàrrere csn: acoa meu, tuo, suo = apustis meu, tou, sou; a s'acoa = assassegus; su martis de agoa = martis de carrasegare; su prat'e agoa = in isposonzu, zenia de brulla chi si faghet a su cojadu nou (piatu cun corza, ossos e àteru de frundhire chi li presentant cuguzadu che a… sa menzus cosa) Frases a arrí agoa, a sa scuada de is ballus! ◊ chiscellu, a su cane: miret chi acoa murrunzamus nois! ◊ immou papai e agou andais! ◊ issu abbarrat agoa ca depit èssi s'úrtimu ◊ su de agou pigadhu in cou! ◊ a s'acoa at pentzau in su malu 2. recuint acoa de s'iscurigada ◊ sa maista dhu poniat agò de sa lavagna candu fadiat a mau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu après Ingresu after Ispagnolu atrás, trás Italianu indiètro, addiètro, dópo Tedescu zurück, nachher, dann.

acoacò , avb: agoagoa Definitzione própiu a coa, apalas, tempus apustis de ccn. o de calecuna cosa o fatu Sinònimos e contràrios addaesegus, aissegus, incuadas, insegus Ètimu srd.

acoài, acoàre , vrb Definitzione pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa Sinònimos e contràrios acodiai / aisetare Frases cussas pòberas terra sunt acoatas 2. sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mettre derrière Ingresu to put in line Ispagnolu poner en hilera Italianu accodare Tedescu hintereinanderreihen.