A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

arraxonài arragionàre

arraxòni , nf: arregione, arregioni, arrejone, arresone, arressone, arrexone, arrexoni, erresone, rajone Definitzione capacidade de sa mente de cumprèndhere is cosas, mescamente su giustu, sa beridade, su chi andhat bene o méngius; su èssere in su giustu (e antigamente fintzes sa lei, su ’e sa lei, sa giustítzia); su motivu, su poite si faet calecuna cosa e fintzes argumentu, chistionu Sinònimos e contràrios iscúgia, motivu / alleca, chistionu Maneras de nàrrere csn: is arrexonis = sos chistionos; arraxoni at a èssiri! = tenzo, tenes, tenet própiu resone!; no bòlliri a dh'atrotiai s'arrexoni = si narat de chie no bàliat crítigas, arguai a l'iscontroriare, arguai a li rispòndhere a su chi narat; dàresi resones = àere sa pretesa de tènnere resone Frases custu gherru po su pani a bortas annéulat s'arrexoni ◊ tenes arrexone: tocat a fàere deasi! 2. Bachis Sulis at criticadu cun arrejone su modu malu de amministrare ◊ abbarrae in s'arressone! ◊ issa furiat una mamma e teniat sempri arregioni (T.Piredda) 3. pighendi arrexonis gei fait a ndi arregordai, de fuedhus! 4. arrexoni de tzerriai: fiant istrechendidhu su pei! ◊ bidíndhela gasie trista dimandhadu ndhe dh'apo s'arresone (A.Atzori) Sambenados e Provèrbios prb: a su cadhu s'isprone, a sa fémina s'arresone Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu raison Ingresu reason Ispagnolu razón Italianu ragióne Tedescu Vernunft.

arraxulídu arragiolídu

arrazolàre , vrb: arregiolai, arregiolare, regiolare Definitzione pònnere is arregiolas, is pianellas a su pomentu (o fintzes in is muros) Sinònimos e contràrios allosai, apamentae, impianellare, pianellare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu carreler, briqueter, plaquer Ingresu to pave, to plate Ispagnolu pavimentar, chapar Italianu pavimentare Tedescu den Fußboden belegen, plattieren.

arrazolíre arragiolíre

arrazonàre , vrb: arrazonare Definitzione dhu narant de is cuadhos: impurdedhiri, insuai, èssere in calore Sinònimos e contràrios arrazonire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu échauffer Ingresu to excite Ispagnolu estar en celo Italianu incalorire (andare in amóre) Tedescu brünstig sein.

arrazoníre , vrb Definitzione si narat de is cuadhos: bènnere in more, èssere in calore Sinònimos e contràrios arrazonare Ètimu srd.

arrè! , iscl Definitzione bvrb. de arrèghere: arrea!, frimma!, ispeta!, m'abbàida!…

arrèa 1 , nf Definitzione mancamentu de iscolu mensuale, in sa fémina.

arrèa! , iscl Definitzione bvrb. de arreare: arrè!, frimma!, ispeta!, abarra!, m'abbàida!…, nau fintzes unu pagu coment'e brigandho a unu candho faet cosa chi no andhat bene (a/c.: su vrb. chi serbit a nàrrere sa cosa chi no andhat bene si ponet de 3ˆ pers.) Frases arrea, proite ti che ses andhendhe?! 2. arrea!… ca como che li pigant sos becos a conca! ◊ arrea!… ca faghet a sa maconatza! ◊ arrea!… ca como che frundhit totu, becosu!…

arreàdu , pps: arreau Definitzione de arreare Sinònimos e contràrios abarrau Frases proite no ses arreadu a manigare cun nois? ti fia cramendhe!

arreàle , nm: arriabi, arriali, reale Definitzione moneda antiga de prata: si narat prus che àteru in su sensu de unu valore de pagu contu; a logos dhu narant a su sèmene de s'úmbulu ca dhu assimbígiant a custa moneda Maneras de nàrrere csn: comprai tres arrialis ispartzius = mesu in túcaru e mesu in gafè; pedire su "s'arreale" = in is batiares, pedire a dhis betare dinare in minudos a is piciochedhos chi atóbiant a bíere Frases nèngiat is atrus tres arriabis! ◊ angiamò, chilissò, chifanè, un'anguli a su piciocu, tres arrialis a sa carcida! ◊ pro tres arreales si bendhent totu a meres istranzos 2. serra, aghinò imbucant is arriabis de s'umbu de tzia Luisica! Sambenados e Provèrbios prb: po tres arrialis de píbiri ci perdit sa cassola Ètimu spn. real.

arrealía , nf: arrialia, realia Definitzione a realia: su èssere contràriu, su dha tènnere contr'a calecuna cosa o cun ccn. Sinònimos e contràrios aburia / prima / disamistade, inimigànscia 2. de cudhu poveritu n’aia prus làstima chi non arrealia Ètimu itl. rivale Tradutziones Frantzesu contrariété Ingresu strong dislike, peevishness Ispagnolu desavenencia Italianu contrarietà, inimicìzia, corrùccio Tedescu Widerstreit, Feindschaft, Ärger.

arrealiàre , vrb Sinònimos e contràrios airai, arrabbiai, arrannegai, atediare, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se fâcher Ingresu to be peeved, to become vexed Ispagnolu picarse Italianu corrucciarsi, indispettirsi Tedescu sich ärgern.

arreàre , vrb Definitzione abbarrare in su logu chi unu est, istare firmu; abbarrare ibertandho Sinònimos e contràrios abarrai, firmai, tratèniri / abertai, aisetare | ctr. andai Frases arrea inoghe fintzas a torrare mamma tua! ◊ ello no mi arreo a intèndhere sos machines tuos! ◊ triballendhe tota die, si arreiant solu a si leare unu mossu ◊ su trenu arreiat in donzi contonera pro irbarriare s'ispesa a sos contoneris 2. mama ti at arreatu chin su mànicu cotu ◊ Matzeu li at natu de no l'arreare antes de mesudie ◊ si nch'est andhatu chene arreare resposta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rester Ingresu to stay Ispagnolu quedar Italianu restare Tedescu bleiben.

arreàu arreàdu

arrebài , vrb: rebai Definitzione pigare sonnu, firmare coment'e po pausare, istare in asséliu; pònnere e lassare istare Sinònimos e contràrios arremai 1, drommire, ingalenare Frases si no dh'istrobbànt is piciochedhus, prus chi no iscidu fiat arrebau ◊ a meigama in iscola si arrebat mellus chi no in domu ◊ custas funt umbras aundi su poeta si arrebat po pasiai s'ànima istraca ◊ s'ànima si arrebat in is alas de su bisu 2. arrebai is istrexus in terra!

arrebaméntu , nm Definitzione su arrebai Sinònimos e contràrios pàsiu 2. cussu pagu de arrebamentu mi at torrau s'alientu Ètimu srd.

arrebarrèba , avb Definitzione andai a. = a su pasa pasa, a su frimma frimma Frases is bècius chi carrapant is passus andant a s'arrebarreba Ètimu srd.

arrebàtu , nm: rebatu* Definitzione atacu de una maladia (es. de callentura); arrebbentu, múngia, pelea po calecuna cosa Sinònimos e contràrios afogu, cària, cumbata, impodha, inzotu, istimpida, matana, mugna, pista, pistapone, podha Tradutziones Frantzesu prodrome, anxiété, agitation Ingresu warning sign, labour, anxiety, disease attack Ispagnolu arrebato Italianu attacco di male, pròdromo, affanno, agitazióne Tedescu Anfall, Prodrom, Angst, Aufregung.