arraxonài arragionàre
arraxòni , nf: arregione,
arregioni,
arrejone,
arresone,
arressone,
arrexone,
arrexoni,
erresone,
rajone Definizione
capacidade de sa mente de cumprèndhere is cosas, mescamente su giustu, sa beridade, su chi andhat bene o méngius; su èssere in su giustu (e antigamente fintzes sa lei, su ’e sa lei, sa giustítzia); su motivu, su poite si faet calecuna cosa e fintzes argumentu, chistionu
Sinonimi e contrari
iscúgia,
motivu
/
alleca,
chistionu
Modi di dire
csn:
is arrexonis = sos chistionos; arraxoni at a èssiri! = tenzo, tenes, tenet própiu resone!; no bòlliri a dh'atrotiai s'arrexoni = si narat de chie no bàliat crítigas, arguai a l'iscontroriare, arguai a li rispòndhere a su chi narat; dàresi resones = àere sa pretesa de tènnere resone
Frasi
custu gherru po su pani a bortas annéulat s'arrexoni ◊ tenes arrexone: tocat a fàere deasi!
2.
Bachis Sulis at criticadu cun arrejone su modu malu de amministrare ◊ abbarrae in s'arressone! ◊ issa furiat una mamma e teniat sempri arregioni (T.Piredda)
3.
pighendi arrexonis gei fait a ndi arregordai, de fuedhus!
4.
arrexoni de tzerriai: fiant istrechendidhu su pei! ◊ bidíndhela gasie trista dimandhadu ndhe dh'apo s'arresone (A.Atzori)
Cognomi e Proverbi
prb:
a su cadhu s'isprone, a sa fémina s'arresone
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
raison
Inglese
reason
Spagnolo
razón
Italiano
ragióne
Tedesco
Vernunft.
arraxulídu arragiolídu
arrazolàre , vrb: arregiolai,
arregiolare,
regiolare Definizione
pònnere is arregiolas, is pianellas a su pomentu (o fintzes in is muros)
Sinonimi e contrari
allosai,
apamentae,
impianellare,
pianellare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
carreler,
briqueter,
plaquer
Inglese
to pave,
to plate
Spagnolo
pavimentar,
chapar
Italiano
pavimentare
Tedesco
den Fußboden belegen,
plattieren.
arrazolíre arragiolíre
arrazonàre , vrb: arrazonare Definizione
dhu narant de is cuadhos: impurdedhiri, insuai, èssere in calore
Sinonimi e contrari
arrazonire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
échauffer
Inglese
to excite
Spagnolo
estar en celo
Italiano
incalorire (andare in amóre)
Tedesco
brünstig sein.
arrazoníre , vrb Definizione si narat de is cuadhos: bènnere in more, èssere in calore Sinonimi e contrari arrazonare Etimo srd.
arrè! , iscl Definizione bvrb. de arrèghere: arrea!, frimma!, ispeta!, m'abbàida!…
arrèa 1 , nf Definizione mancamentu de iscolu mensuale, in sa fémina.
arrèa! , iscl Definizione bvrb. de arreare: arrè!, frimma!, ispeta!, abarra!, m'abbàida!…, nau fintzes unu pagu coment'e brigandho a unu candho faet cosa chi no andhat bene (a/c.: su vrb. chi serbit a nàrrere sa cosa chi no andhat bene si ponet de 3ˆ pers.) Frasi arrea, proite ti che ses andhendhe?! 2. arrea!… ca como che li pigant sos becos a conca! ◊ arrea!… ca faghet a sa maconatza! ◊ arrea!… ca como che frundhit totu, becosu!…
arreàdu , pps: arreau Definizione de arreare Sinonimi e contrari abarrau Frasi proite no ses arreadu a manigare cun nois? ti fia cramendhe!
arreàle , nm: arriabi, arriali, reale Definizione moneda antiga de prata: si narat prus che àteru in su sensu de unu valore de pagu contu; a logos dhu narant a su sèmene de s'úmbulu ca dhu assimbígiant a custa moneda Modi di dire csn: comprai tres arrialis ispartzius = mesu in túcaru e mesu in gafè; pedire su "s'arreale" = in is batiares, pedire a dhis betare dinare in minudos a is piciochedhos chi atóbiant a bíere Frasi nèngiat is atrus tres arriabis! ◊ angiamò, chilissò, chifanè, un'anguli a su piciocu, tres arrialis a sa carcida! ◊ pro tres arreales si bendhent totu a meres istranzos 2. serra, aghinò imbucant is arriabis de s'umbu de tzia Luisica! Cognomi e Proverbi prb: po tres arrialis de píbiri ci perdit sa cassola Etimo spn. real.
arrealía , nf: arrialia,
realia Definizione
a realia: su èssere contràriu, su dha tènnere contr'a calecuna cosa o cun ccn.
Sinonimi e contrari
aburia
/
prima
/
disamistade,
inimigànscia
2.
de cudhu poveritu n’aia prus làstima chi non arrealia
Etimo
itl.
rivale
Traduzioni
Francese
contrariété
Inglese
strong dislike,
peevishness
Spagnolo
desavenencia
Italiano
contrarietà,
inimicìzia,
corrùccio
Tedesco
Widerstreit,
Feindschaft,
Ärger.
arrealiàre , vrb Sinonimi e contrari
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
atediare,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
renignai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se fâcher
Inglese
to be peeved,
to become vexed
Spagnolo
picarse
Italiano
corrucciarsi,
indispettirsi
Tedesco
sich ärgern.
arreàre , vrb Definizione
abbarrare in su logu chi unu est, istare firmu; abbarrare ibertandho
Sinonimi e contrari
abarrai,
firmai,
tratèniri
/
abertai,
aisetare
| ctr.
andai
Frasi
arrea inoghe fintzas a torrare mamma tua! ◊ ello no mi arreo a intèndhere sos machines tuos! ◊ triballendhe tota die, si arreiant solu a si leare unu mossu ◊ su trenu arreiat in donzi contonera pro irbarriare s'ispesa a sos contoneris
2.
mama ti at arreatu chin su mànicu cotu ◊ Matzeu li at natu de no l'arreare antes de mesudie ◊ si nch'est andhatu chene arreare resposta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rester
Inglese
to stay
Spagnolo
quedar
Italiano
restare
Tedesco
bleiben.
arreàu arreàdu
arrebài , vrb: rebai Definizione pigare sonnu, firmare coment'e po pausare, istare in asséliu; pònnere e lassare istare Sinonimi e contrari arremai 1, drommire, ingalenare Frasi si no dh'istrobbànt is piciochedhus, prus chi no iscidu fiat arrebau ◊ a meigama in iscola si arrebat mellus chi no in domu ◊ custas funt umbras aundi su poeta si arrebat po pasiai s'ànima istraca ◊ s'ànima si arrebat in is alas de su bisu 2. arrebai is istrexus in terra!
arrebaméntu , nm Definizione su arrebai Sinonimi e contrari pàsiu 2. cussu pagu de arrebamentu mi at torrau s'alientu Etimo srd.
arrebarrèba , avb Definizione andai a. = a su pasa pasa, a su frimma frimma Frasi is bècius chi carrapant is passus andant a s'arrebarreba Etimo srd.
arrebàtu , nm: rebatu* Definizione
atacu de una maladia (es. de callentura); arrebbentu, múngia, pelea po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
afogu,
cària,
cumbata,
impodha,
inzotu,
istimpida,
matana,
mugna,
pista,
pistapone,
podha
Traduzioni
Francese
prodrome,
anxiété,
agitation
Inglese
warning sign,
labour,
anxiety,
disease attack
Spagnolo
arrebato
Italiano
attacco di male,
pròdromo,
affanno,
agitazióne
Tedesco
Anfall,
Prodrom,
Angst,
Aufregung.