Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àta àssa 1

atabarradòre , nm Definitzione chini atabarrat sa cosa Ètimu srd.

atabarràre , vrb: atavarrare Definitzione su si aposentare, su si fàere meres a prepoténtzia, pigare a s’aferra aferra, a fura fura Sinònimos e contràrios abbrancai, acafai, acabarrare, aciapai, afarrancae Frases fint donnos propietàrios de tancas atavarradas chin lezes fatas aposta pro issos.

atabàzu , nm: atamàzidu, atamazu Definitzione avolotu e moida, sonos a meda Sinònimos e contràrios atacazu, carralzu, chimentu, mamudinu, tifitanu Frases sa bama est in atamazu, recuindhe ◊ s'atamazu de su bentu indrughet sos ozastros muilanne ◊ candho si pesaiat s'atamazu fint órulos, colpos, tichírrios e piantos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tapage Ingresu uproar Ispagnolu estrépito, jaleo Italianu strèpito, chiasso Tedescu Lärm.

atabbacài, atabbacàre , vrb: tabbacai* Definitzione pònnere tebbacu in nares Frases su babbu iat atabbacau e luegu iat incumentzau a isturrusciai ◊ candho atabbacàt issa ndhe cumbidàt a totus.

atabbellàre , vrb Definitzione pònnere is tabbellas in su logu po sinnalare un'órdine (es. chi no si podet cassare) Frases ant atabbelladu sa cussorza pro no bi colare neunu Ètimu srd.

atàbbia afàbbia

atàbbida , nf, nm: atàpida, atàpidu Definitzione atapamentu de calecuna cosa, atumbada; bàtida de su coro forte, lestra Sinònimos e contràrios addóbbida, atapada, bàtima, batimentu, irdóbbita, istrampada Frases atàbbida de zannas, de balcones 2. sero s'atàbbida de su coro tou ◊ s'ómini tenit un'ispédhiu mannu de lompi a dogna istella, a s'atàpidu eternu e a is bias de is celus (S.A.Spano) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu palpitation Ingresu palpitation Ispagnolu palpitación Italianu palpitazióne Tedescu Herzklopfen.

atabidàre , vrb Sinònimos e contràrios aciapuai, atapai 1, atumbae Ètimu srd.

atacadítu , agt Definitzione chi si atacat, chi atacat cun facilidade Sinònimos e contràrios apicigosu, apitzigaditu, apodhosu, atacadore, piculosu, pigaditu, pitziculatu Frases una musca est abbarrada ingaitzada in su belu atacaditu de su ranzolu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gluant Ingresu sticky Ispagnolu pegajoso Italianu vischióso Tedescu klebrig.

atacadòlza, atacadólzu , nf, nm: atacadorza, atocadolza, atocadorza, tacadoza Definitzione genia de pigione bellu, froriu, mannu, chi a bicadas istampat is truncos tuvudos e dhue faet su niu: in Sardigna nidat e faet abbitu in dónnia tempus; un’arratza (dryobates minor buturlini) est prus pitica Sinònimos e contràrios bicalinna, bicamata, pertunghemuru, pertungheustes, picabica, picuaméndula, pítau, pitigone, pitulatrunca, tocafuste, tochedhadòrgia Frases s'atacadorza pertunghet su chercu (G.Fiori)◊ s'intendhiat unu fracassu pariat chi bi aiat milli atocadorzas ◊ s'intendhet isbicadas de atacadorzas e muizos de tudones Terminologia iscientìfica pzn, dryobates major harterti Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pic Ingresu woodpecker Ispagnolu picamaderos Italianu pìcchio Tedescu Specht.

atacadòre , agt: atacadori Definitzione chi atacat, chi serbit po atacare, po aciúnghere duas cosas Ètimu srd.

atacadórgiu , nm: atacadorju Definitzione tretu inue una cosa atacat a un'àtera Sinònimos e contràrios atacadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu attache Ingresu junction Ispagnolu enganche, acometida Italianu attacco Tedescu Verbindungsstelle.

atacadòri atacadòre

atacadòri 1 , nm Sinònimos e contràrios cuscusoni Terminologia iscientìfica rba, Xanthium spinosum Ètimu srd.

atacadórju atacadórgiu

atacadòrza atacadòlza

atacadúra , nf Definitzione su atacare; su tretu inue una cosa si atacat o est atacada a un'àtera Sinònimos e contràrios aciuntura, annodricadorju, atacadórgiu 2. s'atacadura de is cambas ◊ dh'iat atacau is peis aici bèni chi no si bidiat mancu sinna de atacadura Ètimu srd.

atacài , vrb: atacare, atzacare Definitzione pònnere duas cosas impare a manera de pàrrere totuna, de andhare o abbarrare impare s'una cun s'àtera (e fintzes abbarrare, istare che apicigau, nau de ccn.); giare a pitzu, betare manu a ccn. o a una cosa; cumenciare o pigare a fàere una faina Sinònimos e contràrios acollegai, afisciai, afraighinare, apicigai, apodhai, arbiare / acometare, assaltizare, atracae, colpire / apilicare / comentzari, temperare | ctr. ispitzigare / sessare Maneras de nàrrere csn: atacai certus, pletu = atacare a brigare, andhare in lite; atacàresi (nadu de ccn.) = imbucai a chistionai sentza de si ndi pòdiri iscabbulli Frases cussa colla atacat fintzas bidru ◊ si atacat bene no ispítzigat prus ◊ sa edra si ch'est atacada a su muru ◊ su fillu si fut atacau in domu fintzas e chi no fut arribbau su para (F.Marcialis)◊ como mi ataco innoje: cummente passat mi nce tzaco apitzu e mi dha papo! 2. sos atacaos abbarrant chimbe e ses dies chin su tússiu ◊ a cussa fémina dh'enta atacara e furara ndi dh'enta s'oraria ◊ custas dies so atacadu a bula 3. e atacat a pròere, a frocare, a brigare, a cantare!… no sessaiat prus ◊ apustis de sa cursa de sos molentes atzacaiaus sos ballos ◊ atachiant a cúmeros, cussos molentes!…◊ candho si atacat a chistionare cussu no faghet prus a si l'ispitzigare! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu accrocher, coller, commencer, attaquer Ingresu to assail Ispagnolu pegar, atacar Italianu attaccare, investire Tedescu befestigen, überschütten.

atacài 1 , vrb rfl: atacare 1, atacari Definitzione pònnere a manera de no si bíere, istare apartaos / giogai a ataca ataca = a cuare, a su cua cua; annare a s'ataca ataca = a s’atrega atrega, cua cua Sinònimos e contràrios abbuare, aclisare, acuae, apatai, atrabentare, atrapare, atupare, cuerrai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, intuzare, istichire, istugiai, tudai Frases bi at tantos logos de atacare ◊ dhui fut unu iscusórgiu atacau in d-unu cungiau: un'ómini dh'agatat e dh'atacat un'atra borta ◊ su caboni at biu unu margiani atacau, prontu po dh'aciapai ◊ po no dhus biri si funt atacaus apalas de una mata Tradutziones Frantzesu se cacher Ingresu to hide (oneself) Ispagnolu esconderse Italianu nascóndersi Tedescu sich verstecken.