Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ladhériga, ladhérighe , nf, nm Definitzione su frutu de s'orruo cràbinu e fintzes s'orruo cràbinu etotu (chi narant puru rú pudhérigos)/ rosa de ladhérighe = rosa canina Sinònimos e contràrios balladore, cacalodha, pibirillò, pimpirillodhi, rullari Ètimu srd.

ladheròne ladhagiòne

ladhía , nf: lidhia Definitzione genia de pedra iscàbula, no tanti manna, tundhita, comente si ndhe agatat in is errios e in oros de mare Sinònimos e contràrios biscacu, caróngiu, codisca, códua, cogólidu, craltu, dhidhia, ladhiera, lecucu, lódhuru, tridhia 2. límpidu e sanu che pedra ladhia samunada (Z.Zazzu) Ètimu its, srdn? Tradutziones Frantzesu caillou Ingresu stone Ispagnolu guijarro Italianu ciòttolo Tedescu Kieselstein.

ladhièra , nf Sinònimos e contràrios ladhia, cogólidu Ètimu srd.

làdhu , iscl Definitzione millu inoghe, allodhu! Sinònimos e contràrios achelu, acodhu, addeallu, ajallu, allodhu, edheà, lalu, midhu Frases ladha sa cadena totu atrogolada! (P.G.Mura)◊ ladhu, ladhu, est innoje su molente! Ètimu srd.

ladícra , nf Definitzione arraighina de sa bide; nae de linna po puntedhu chi si ponet a bide, a pisu, a tamatas e cosas deasi po chi abbarrent in artu de terra Sinònimos e contràrios arradicra, cerboni, fitura, paboni 1, ràdica* 1 2. frade meu che fut lanzu e istrízile cument'e ladicra.

ladína , nf Definitzione orroca, pedra lada Sinònimos e contràrios làdera, razile Frases corcabat a costas a ladina, a cara a tramuntana ◊ sas frusiadas de su bentu iscudiant airadas a costas de sa ladina ube fit dogau Ètimu srd.

ladína 1 , nf Sinònimos e contràrios beladina* Frases est treme treme che ladina in s'ierru.

làdini làdaru

ladínu, làdinu , agt: làtinu Definitzione chi si paret bene meda, chi est craru, si cumprendhet chentza mancu bisóngiu de dh'ispiegare; nau de fémina allatandho, chi su late dhi essit bene meda Sinònimos e contràrios ciaru, francu, nódinu, pàdriu / sbucaciau, lendharzu Maneras de nàrrere csn: a sa ladina = in manera crara; préssiu l. = isperraghe, chi sa purpa ispítzigat bene de s'ossu; oghi làtinu = chi zughet sos ogros de colore craru Frases como est làtina a totus sa veritate ◊ fit ladinu dae deris chi teniat de frocare ◊ los bidimos in giaru e in ladinu chi tantu ndhe restamos persuasos (G.Masala)◊ sient sas peràulas ladinas chentza pònnere in mesu un'imperò! ◊ sunt ladinos a cara chi ant bufadu ◊ cust'istifinzu est ladinu ◊ est ladinu chi est comente ses nendhe 2. cantamus a boghe ladina pro rebudhire in fizos nostros sa limba sarda 3. concruo nendhe a sa ladina: leges, cumandhamentos no sunt piús in usu! Sambenados e Provèrbios prb: s'àinu est ladinu a s'órriu, su macu a su faedhu Ètimu ltn. ladinus Tradutziones Frantzesu clair, évident, logique Ingresu clear, obvious, logical Ispagnolu claro, evidente, lógico Italianu chiaro, evidènte, lògico Tedescu klar, sichtlich, logisch.

ladiòri , nm: larioi Sinònimos e contràrios amplària, lalgura, largària | ctr. artúria, astrintesa Frases su mòri tenit dus metrus de larioi e cun custu mezu no fait a passai Ètimu srd.

ladiràju, ladiràrgiu , nm Definitzione maistu chi trebballat sa terra lugiana e faet su làdiri Sinònimos e contràrios ladrineri Ètimu srd.

ladíre , vrb: latire Definitzione èssere ladinu, bíere o pàrrere in manera crara, ladina Sinònimos e contràrios bídere, làdere*, pàrrere Frases de cantu fit brusiada in cara no si li ladiant sos ojos ◊ fint incuntzanne de prus e si lis latiat dae su portafógliu! ◊ su versu de Tucone si ladiat! ◊ sont sos prus ricos e si lis latit! ◊ ti lu ladis puru chi no ses nàschiu in domo! Tradutziones Frantzesu être évident Ingresu to be plain Ispagnolu ser evidente Italianu èsser evidènte Tedescu klar sein.

làdiri làdaru

laditèdha , nf Definitzione genia de civraxu, lada minore, pitica.

ladítu , agt Definitzione chi est unu pagu ladu, chi est ladu (nau de cosa pitica) Sinònimos e contràrios ladutzu Ètimu srd.

ladixèssa , nf Definitzione genia de pane grussu ma ladu Terminologia iscientìfica pne Ètimu srd.

làdos , nm: ladu 1, ladus, lau 2, laus Definitzione su mesu, una metade, nau pruschetotu de un'animale bochitu po sa petza: est foedhu chi no càmbiat de su sing. a su pl. Sinònimos e contràrios costazu, mesu Maneras de nàrrere csn: segare, fàghere a lados = segare in duos mesos zustos un'animale mortu; faisí a ladus po unu = fàgheresi a cantos pro unu; ladu mancu, ladu drestu = costazu de manca, costazu de dresta; passai a ladu de una cosa = a un'ala, a largu; pastore a ladus de frutu = pastore a part'e frutu, dividindhe su frutu a mesapare; sorres, frades de unu lados = concóinus, fillus de su própiu babbu e diferenti mama, o de sa própiu mama e diferenti babbu; frasca per lados = genia de frastimu malu (iat a bolli nàrriri "anchi ti ndi portint a bidha mortu"), ma nau in cobertantza po nàrriri fintzas "no mi nd'importat própiu nudha", = su pisci a sodhu mi ponis!… Frases iant orrostiu unu lados de su magiolu ◊ cussu crabitu seghidedhu in duus, e unu laus mandincedhu a cussa fémina ◊ si ant garrigau unu ladus de su porcu perómine ◊ tronos e lampos pariat chi cheriant isperrare sa terra in duos lados ◊ sa paràlisi li at leadu su lados mancu ◊ cussu si chenat unu lados intreu de noedhu! ◊ apu comporau unu ladus de boe ◊ de su bochisorzu nd'amus infertu unu lados in donz'ispidu pro l'arrustire 2. li pendhet sa bértula a unu ladus ◊ prammizendhe dae sa sedha si sebestaiat su campusantu betzu a bàtoro lados 3. at pigau brobeis e crabas a lau de frutu Ètimu ltn. latus Tradutziones Frantzesu côté, moitié Ingresu side, half Ispagnolu lado, mitad Italianu lato, metà, mezzèna Tedescu Hälfte.

làdos 1 , nm Definitzione genia de mesura de unos duos o tres litros, a base cuadrada e duas asas pitichedhas, fata de linna Frases non bi essit su pane pro te solu ca chie at bidu e bi connoschet trigu nanchi bi essit tres lados e azigu (N.Tarquini)◊ a su zàganu pro su purgadóriu li dao unu lados de basolu Terminologia iscientìfica mds.

ladràju , nm Definitzione maistu chi trebballat su ludu po fàere su làdiri Sinònimos e contràrios ladrineri Ètimu srd.