mebèra , nf Definitzione linna chi faet a fògias largas, no tanti mannas, a cannàile longu e fintzes grussu chi betat coment'e arraighinedhas totue ue passat e po cussu che artzat a pitzu de matas e muros Sinònimos e contràrios arrampicatòglia, candhelalzu, èdola, èllera, eravera, folladedha, follaera / cdh.grédhula Terminologia iscientìfica mt, Hedera helix.
mèbi , nm: mele,
meli Definitzione
sustàntzia druche meda, cagiada, in colore de castàngia craru, chi s'abe arregollet in is frores e ponet in sa bresca (o pane de abes) chi faet in su casidhu / pl. sos meles, in cantu mele de genia diferente (de aitu, de lidone, de ocalitu, de iscrareu) o fintzes de bobbois diferentes; oxu de m. = in sa bresca, donzunu de sos tuvedhos, o búsciulu, inue s'abe ponet su mele e sa cria puru
Maneras de nàrrere
csn:
binnennai su m. = bogare su mele, illichidare su mele de sos casidhos; m. pudhadu = cun sa cria, chi portat s'abrudhu; su ortedhu de su m. = su leputzedhu addatu pro bogare mele; durche che m. = druci meda; m. marigosu = meli argu, su chi faghet su lidone, ranchitzu; m. puzoninu = de iscussua, de s'abi chi si ndi est andada de su casidhu; m. de mata, de àrbore = mele corronchinu, zenia de cosa pigulosa, in colore de mele, chi bogant tzertas àrbures (es. pruna, cariasa) in sa corzola; faedhare mele mele = a manera de pràxiri; betàresi che musca a m. = tzegos tzegos, che a cosa chi piaghet meda; pàrrere ozu e m. = pàrrere bonu meda; m. ferradu = tostu che astrau; èssere a ozu e mele = muntènneresi a cosas bonas, manigare cosas bonas; buca de meli = annaemele
Frases
dhoi tengu una breschixedha de mebi de una scussua chi apu agatau in monti ◊ pro no andhare chena nudha, afèrrali duos chilos de mele rànchidu!
2.
su coju dai fora paret ozu e mele, ma addaghi che ses in mesu essint totu sos pecos ◊ comente est durche su mele ti siat durche sa vida! ◊ si ghetat che musca a mele ◊ faedhas mele mele, ma ti essit velenu dae buca
Sambenados e Provèrbios
smb:
Mele, Meles, Meli, Melis
/
prb:
sa musca si cassat prus a mebi chi no a febi ◊ chini tocat su meli si ndi lingit is didus ◊ si ti faghes a mele, sa musca ti si mànigat
Terminologia iscientìfica
sbs
Ètimu
ltn.
mel
Tradutziones
Frantzesu
miel
Ingresu
honey
Ispagnolu
miel
Italianu
mièle
Tedescu
Honig.
mebiàna malajàna 1
mèca , nf Definitzione foedhu chi narant sèmpere in su sensu de una cantidade manna Sinònimos e contràrios meda Frases guadangiat una meca de dinai, a cuarras ◊ po fai su processu nci bolit una meca de paperi bullau ◊ mi at portau una meca de cosa.
mecànica macànica
mecànicu , agt, nm Definitzione
chi est de màchina, pertocat is màchinas, chi andhat, funtzionat o faet che màchina; chie connoschet e acònciat màchinas
Frases
su babbu, severu, fut castiandho su fígiu trabballandho a segure o cun sa sega mecànica, prontu a dhi giare una trilla
2.
apo fatu iscontzu in sa moto ma no che seo resultadu a dha leare a unu mecànicu po dh'acontzare
Tradutziones
Frantzesu
mécanique,
mécanicien
Ingresu
mechanic (al)
Ispagnolu
mecánico
Italianu
meccànico
Tedescu
mechanisch,
Mechaniker.
mecanísimu , nm Definitzione cosas cuncordadas apare a manera de funtzionare che una màchina.
mecaríu , nm Sinònimos e contràrios
dormitóriu,
indrommitóriu
Tradutziones
Frantzesu
narcotique
Ingresu
narcotic,
poppy estract
Ispagnolu
meconio
Italianu
estratto di papàvero,
narcòtico
Tedescu
Opium.
mechèdha , nf Sinònimos e contràrios carralciada, ferma, sdarràsciu.
mecherína macarína
mècia , nf: melce,
mèlcia,
mèrcia,
mertza 1,
mertze 1,
mèscia,
mícia Definitzione
fune posta a budhire cun sale nitru po pònnere fogu (allúere) a is minas; punta de su tràpanu po fàere istampos; puncione po tupare sa carrada (e mòvere po bogare binu); motivu, argumentu chi faet foedhare, ponet tréulu
Frases
su Mauchedhu trabballàt me is logus prus maraditus, in perígulu ca dhi tocàt a carriai is forredhus de is minas cun sa bruvura e cun sa mícia ◊ candho sos bucos fuint fatos, Antoni betaiat sa bruvura e poniat sas mícias
3.
una mícia, Zuncheddu, as dépiu allui, ma serenu Orrú ti rispundit!(Orrú An.)
Terminologia iscientìfica
ans
Tradutziones
Frantzesu
mèche,
cordeau détonant
Ingresu
fuse,
drill
Ispagnolu
mecha,
barrena
Italianu
mìccia,
punta da tràpano
Tedescu
Zündschnur,
Bohrer.
meciànu , agt, nm: metzanu Definitzione
chi (o chie) est de calidades pagu bonas, antzis antzis malas, nau de cosas e de gente
Sinònimos e contràrios
iscadentonzu,
matagnu,
tratu 1
| ctr.
bonu
Frases
de annadas ndhe faghet bonas e metzanas ◊ aia in manu unu nodosu càmbaru e metzanu cun totu gherraia ◊ no timet ne fritu e ne calura, ne tempus bonu e ne tempus metzanu
2.
sos metzanos abbratzant sa vindita e lis paret balanzu e granzeu ◊ su piús mandrone e piús visciadu, su piús metzanu e faularzu fit isse ◊ cantat sa glória e martíriu de sos Santos, sas vilesas de sos metzanos
Sambenados e Provèrbios
smb:
Mezzanu
Ètimu
itl.
mezzano
Tradutziones
Frantzesu
de mauvaise qualité,
médiocre
Ingresu
poor
Ispagnolu
medianillo
Italianu
scadènte,
mediòcre
Tedescu
minderwertig,
mittelmäßig,
Mittelmäßige.
mècra , nf Definitzione su fundhurúgiu de su binu Sinònimos e contràrios feche.
mécuda , nf Definitzione genia d'erbas fragosas meda, unas cantu bonas fintzes a cundhire (menta de farre, de ortu o de papai = mécuda bona) Sinònimos e contràrios amenta Frases po fai orrubiolus serbit casu durci, farra, ous, mécuda e sali Terminologia iscientìfica cndh.
mécus , prn: megus Definitzione
prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu)
Frases
tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus!
2.
ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus?
Ètimu
ltn.
mecum
Tradutziones
Frantzesu
avec moi
Ingresu
with me
Ispagnolu
conmigo
Italianu
insième a me,
in mia compagnìa
Tedescu
mit mir.
mèda , avb, nm, prn, agt: mera,
meta Definitzione
avb.: in manera airada, craca, càdria, forte; prn. e nm. de gente o de cosa: in cantidade manna o númeru mannu (no càmbiat de m. a f.: sos medas, sas medas); agt.: chi est in cantidade manna, in númeru mannu, no càmbiat de m. a f. e candho est postu apustis de su nm. po su prus no càmbiat mancu de su sing. a su pl.: si ponet agiummai sèmpere apustis de su nm. e candho est avb. sèmpere apustis / min. = meditu, meditzu
Sinònimos e contràrios
abbedhu,
abbotu
| ctr.
pacu
Maneras de nàrrere
csn:
pagu meda = paghitzedhu, paghitzedhedhu; mera famíglia tenit? = famíllia manna, fizos meda; dae meda = de diora, de tempus meda; mera 'e cosa!… = est tropu su chi cheres!, bastat gai!, àteru nono!
Frases
mi piaghes meda ◊ custa cosa fata aici bandat bèni meda ◊ onzi canale de sa cobertura falat a butarolu, de cantu est proindhe meda ◊ sos Sardos perdent, ca sunt meda pagos e ant mínimas fortzas in parada (S.Lay Deidda)◊ sunt ómines chin s'ojada marfusa e bia, buglistas meda ◊ cussu est prus meda de custu ◊ sa craba inoghe rendhet prus meda de sa erveghe
2.
medas pagus faint unu meda ◊ medas iscialant in sa pedhe anzena ◊ de totu cussu brutore, su meda za ch'est andhadu ◊ de cantas medas fint…, sas berbeghes, ndhe as cambadu una puru! ◊ de su pagu paghedhu: de su meda nudha ◊ metas sont mortos ◊ si semus in medas bi la faghimus ◊ amus pagu ma cherimus meda ◊ de custu cundhimentu bi ndhe cheret meda
3.
a su mundhu tia chèrrere abboghinare cosas medas (A.M.Leone)◊ su ferenu meda dhi est zai passau ◊ un'annu ch'est passadu e cosas meda no sunt piús che tandho ◊ ganas de si cojai no ndi tenit mera ◊ custas peràulas sunt medas ◊ zente meda faghet goi ◊ bi aiat zente meda ◊ cussa cosa praxit a genti mera
4.
sos fizos che sunt emigrados dae meda
Sambenados e Provèrbios
smb:
Medas
Ètimu
ltn.
meta
Tradutziones
Frantzesu
assez,
beaucoup
Ingresu
much (very),
hard
Ispagnolu
mucho,
muy
Italianu
mólto,
tanto,
assài,
parécchio,
numeróso,
intensaménte
Tedescu
sehr (intensità),
viel (quantità),
zahlreich,
intensiv.
medaéschi , avb Definitzione meda est chi… Sinònimos e contràrios assumancu, assunessi, aterunono, medennessi, nensi Frases nàrali chi at binsu a su giogu de su loto, medaeschi lu faghes cuntentu! (G.Ruju)◊ medaeschi nessi cun custa fàula li tupo sa buca, sinono ndhe linit sa bidha!
medàglia , nf: medàlia,
medalla,
medàllia Definitzione
dischedhu, tira tundha prus che àteru de metallu a bisura de moneda, marcada a una parte e àtera cun figuras, de apicare in dossu po bellesa o fintzes po singiale, a bortas coment'e prémiu po calecunu méritu mannu
Sinònimos e contràrios
mialla
/
cdh. midadha
Frases
tengu medàglias e gruxi, mancai no mi fatzant luxi! ◊ e ite si ndhe faghet de cussas medàllias chi li ant dadu pro sa gherra chi li ant fatu fàghere?!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
médaille
Ingresu
medal
Ispagnolu
medalla
Italianu
medàglia
Tedescu
Medaille.
medagliài, medagliàre matagliàre
medàlia, medàlla, medàllia medàglia