A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

pallósu , agt Definitzione chi portat o dhue at pàgia meda; nau de unu, chi acostumat a si giare bàntidos Sinònimos e contràrios pageri 2. ses unu pallosu bonu isceti a ti vantai (Lai).

pàlma , nf: parma, prama 1, pramma Definitzione genia de linna (una calidade est fémina, una mascu) chi faet a sola in Sardigna, mescamente in logos acanta a mare: creschet a tupighedha bàscia e bogat una fògia a cambu grussu unu tretu e poi totinduna si ispartzit a tiras chi s'ispraghent a fentàgliu (dh’imperànt po fàere iscovas, crinu), su frutu chi faet (indàtili) assimbígiat a un'olia (e si faet in colore de castàngia candho est lómpiu) Sinònimos e contràrios buata 1, palmitu, pràmmina Maneras de nàrrere csn: su muedhu de sa p. = cefaglioni; iscóbulu de pramma = fatu cun foza de pramma bogada a tizas fines; pintai sa p. = intèssere sa foza (o tizighedhas) comente si ndhe faghet pro sa domíniga de pramma Frases funes de pramma filadas a dópia manu ◊ cantu follas portat una prama tantu bènis at fatu in custu mundu Sambenados e Provèrbios smb: (De)palmas, Palma, Palmas, Parma Terminologia iscientìfica mt, Chamaerops humilis Ètimu ltn. palma Tradutziones Frantzesu palmier Ingresu palm (tree) Ispagnolu palmito Italianu palma Tedescu Zwergpalme.

palmaèra , nf Definitzione nada fintzes pramma chentz'àtera distintzione, est una genia de linna chi benit de s'Àfrica e de s'Àsia e faet a mata manna meda: faet unu truncu modhe, paret feurra, e no si distinghent is diferentes pígios de sa linna, no faet naes ma solu fògias chi essint de su truncu etotu a bisura de corona (una a fiancu de s'àtera in su matessi paris), longas meda e in totu sa longària a tiras ispartzias (puntudas che ispinas is primas) fintzes a sa nerviadura principale chi est grussa e forte, e in pràtiga funt totus in sa punta de sa mata (ca is prus bàscias si sicant e ndhe orruent o che dhas segant), su frutu (indàtili) dhu faet cussu puru in s'oru de sa punta, ue bogat una genia de iscova manna isprata cun is pertiedhas totu càrrigas de una genia de frutu a bisura de olia chi candho est lómpiu cotu portat sa prupa druche meda e in colore de castàngia; títulu de onore chi si giaet a una/unu chi s'istimat meda, est fintzes símbulu de vitória apitzu de su male e de prémiu a is santos màrtires, est fintzes paragone po bellesa / domíniga de p. = sa domíniga innanti de Pascamanna, chi arregordat candho Cristos est intrau a Gerusalemme cun sa gente chi dhu portàt in panteos Sinònimos e contràrios indàtili 2. vido s'ànima tua, parma vera, chi mi ndhe vocat donzi male! ◊ candu acabbat de curri, issu puru at a pigai sa prama ◊ fígiu 'e mamma, ses bellu che una pramma! Terminologia iscientìfica mtm, Phoenix dactylifera Tradutziones Frantzesu dattier Ingresu date-palm Ispagnolu palma datilera Italianu palma da dàttero Tedescu Dattelpalme.

palmajólu , nm Definitzione chie arregolle o trebballat sa pramma de iscovas po fàere su crinu Ètimu srd.

palmèta , nf Definitzione orrugu de linna chi is maistos de iscola portànt po iscúdere a manos a is iscolanos Sinònimos e contràrios biltzedha, isprammeta Ètimu ctl., spn. palmeta.

palmetàda , nf Definitzione cropu de isprammeta giau a sa pranta de sa manu Sinònimos e contràrios isprammetada Ètimu ctl. palmetada.

palmítu, palmítzu , nm: parmitzu, pramitzu, prammitu Definitzione su coro modhe de sa pramma de iscovas; custa calidade de pramma etotu Sinònimos e contràrios cefaglioni / buata 1, palma, parmixedha, pràmmina 2. babbu fit palmajolu e su palmitzu chi segaiat issu fit su menzus de totu Terminologia iscientìfica rbr, mt, Chamaerops humilis Ètimu ltn. palmicius.

palmizàre , vrb: aprammizare, parmitzare, prammizare Definitzione castiare bene a dónnia parte, pruschetotu atesu e de logu artu e agiummai coment'e misurandho a prammu a prammu su logu chi si biet; fintzes cunsiderare a fine una cosa o chistione Sinònimos e contràrios adhiare, allutzare, annotare, apompiai, avistare, chilcare, ciarizare, crasteare, iscumpassare, isperare 1, setiare Frases gireit sos ojos coment'e a si chèrrere prammizare sas pessones ◊ est prammizendhe s'aera a bídere ite tempus faghet ◊ no ti fides, columba, ca s'astore est prammizendhe sa roca inue soles abbitare! ◊ si at parmitzatu su cassetone e si est abbitzatu de sos istampos ◊ prammizendhe dae sa sedha prus subra si sebestat su campusantu 2. ti prammizant sa cuscénscia cun su giudísciu de posca: zuighes malésigos, ite ndhe ischint de su proite de anzenas peleas? ◊ crè o no crè, in su pessamentu mi prammizaia totu sas naravellas intesas dai sos mannos (G.Ruju) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu scruter, dévisager Ingresu to scan, to look up and down (s.o.) Ispagnolu escudriñar, otear Italianu scrutare, avvistare, squadrare Tedescu beobachten, mustern.

pàlmu , nm: parmu, prammu Definitzione genia de misura de longària (prammu de ossu) de sa punta de su podhighedhu a sa de su pódhighe mannu a manu bene istirada, prus su primu annoigadórgiu de su pódhighe mannu: unos binti chimbe centímetros / mesu prammu = prammita Maneras de nàrrere csn: robba de prammu = sa chi si medit a la segare segundhu su tantu chi unu cheret; butega de prammu = chi bendhet robba ’e prammu, a medidura; tirai is contus de prammu = fàghere contos pertzisos Frases de unu palmu de tela centu berritas ◊ povinas de prammu su contu est tirau! Sambenados e Provèrbios prb: s'ómine no si misurat a palmos ◊ donniunu misurat cun su palmu suu Terminologia iscientìfica mds Ètimu palmu(m) Tradutziones Frantzesu empan Ingresu span Ispagnolu palmo, cuarta Italianu palmo Tedescu Spanne.

palmútza , nf: parmúgia, parmutza, prammutza Definitzione genias de erba a fògias ladas largas tundhatzas, bonas fintzes po cura, faent una genia de butonedhu bonu a papare chi narant panemundhu, paneoro, panedha / abba de p. = decotu de prammutza Sinònimos e contràrios mafra, màrmara, marmarutza, nabredha, narbutza, narba, parmaredha / cdh. palmúcia Terminologia iscientìfica rbc, Malva parviflora, M. sylvestris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mauve sauvage Ingresu mallow Ispagnolu malvilla, malva Italianu malvina, malva selvàtica Tedescu wilde Malve.

palómbu , nm: palumbu 1 Definitzione genia de pische Sinònimos e contràrios musciola Terminologia iscientìfica psc Ètimu itl. palombo.

palonàdu , agt: apalonau* Definitzione chi est postu a palu, a piantone, prantau Sinònimos e contràrios ficadu, istantàrgiu, reu, ritzu Frases fizis bois in cue, palonadu, e boche azis lassadu leare su dinari dae pes! ◊ cudha fémina abbarreit a nos abbaidare palonada.

palòne , nm Definitzione logu in calada meda, chi faet a pala, a costa, ma no tanti mannu coment'e tretu Sinònimos e contràrios iscrapa, tele, tèrema Frases sa piatza, a manu de subra de s'istrada, unu tempus fit a palone e como bi ant fatu su murallone Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu talus, escarpement Ingresu scarp Ispagnolu escarpa Italianu scarpata Tedescu Böschung.

palòne 1, palòni pabòni 1

palòpo , nm Definitzione calidade àghina bianca de papare, aghedhosa, a prupa tostada, bona po pabassa Sinònimos e contràrios barofu, gabopu*, talopu.

palostrèra , nf Definitzione genia de ferrada (ma podet èssere de linna o de àteru materiale) chi serbit po badrare unu passadórgiu, a usu de barandíglia Sinònimos e contràrios barandíglia.

palpabàlpa , avb Definitzione andhare p. = a s'apràpidu, a praponis.

palpàre , vrb: parpare, prapai, prapare Definitzione fàere s'ala, is partesas, a unu, arresparmiandhodhi cosas trebballosas o difíciles; fintzes menguare, abbrandhare Sinònimos e contràrios casilare Frases sezis solos e ndh'azis culpa, ca bos sezis palpados sendhe in sa cria! ◊ sos bandhidos unu tempus furaiant a sos tropu ricos: como no palpant a niunu ◊ a isse ca est malaidonzu tocat a lu parpare ◊ parpades a issa e ponides sempre a mie a fàghere sa cosa! ◊ fit su terrore de sa famíglia, de bighinos e amigos: no palpaiat a niunu ◊ sorri mia est sempri lastimendisí, ca tenit genti chi dha prapat 2. poetare e cantare serbit a prapare istrachidúdine e disaura (G.A.Mura) Tradutziones Frantzesu ménager, préserver, épargner Ingresu to spare Ispagnolu ahorrar Italianu risparmiare, aver riguardo Tedescu verschonen, Rücksicht nehmen auf.

palpàre 1 , vrb: apalpare, prapai 1, prapare 1 Definitzione tocare cun is manos, cun is pódhighes, andhare o cricare a s'apràpidu, a su toca toca Sinònimos e contràrios apalpidare, aplopodhare Frases sunt palpendhe in fundhu de sa pischina, chirchendhe a bortas chi che siat faladu a fundhu Ètimu ltn. palpare Tradutziones Frantzesu palper, toucher, tâtonner Ingresu to touch Ispagnolu palpar Italianu palpare, brancicare Tedescu betasten.

palpassàre , vrb Definitzione carculare a mente su "pesu", s'importu de unu, a bíere ite persona est.