A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

pàltza , nf: parta, partza, peatza, piata, piatza, plassa, platza, pràcia, prassa, prata, pratza Definitzione logu largu meda e in paris fatu apostadamente in bidhas e citades; logu larghitu, fintzes su tretu tra un'órdine e àteru de sa bide in bíngia (pratza de sarmentu), fintzes giuale, órdine de bide, su tretu o cortiledhu ananti de sa genna de una domo (fintzes in s'orruga), tretu ananti de unu barracu, totu su tretu asuta de una mata; dhu narant a s'argiola puru; postu / min. partzighedha, pratzita, prassigedha Sinònimos e contràrios bàlliu, cortile, cortina Maneras de nàrrere csn: fai pratza = fàghere sa piatza, ammanitzare, ordiminzare sa chistione a manera chi, candho unu dimandhat, sa zente siat pronta a nàrrere chi ei; pònnere una cosa in pratza = pònnere in craru una chistione; in pratza de Fulanu = in sa carrela inue istat Fulanu, in dainanti de domo sua; letu de piatza e mesa, a duas piatzas = letu mannu pro duus, a duus tantis de su letu po unu; pratza de letu = su tretu in dainanti de su letu; sa landhe falat a sa prata (in cobertantza)= sos benes de unu tocant a sos parentes; èssere a piata franca (nadu de chie pagat pro istare in carchi logu)= àere postu o allozu in donu; una pratza de pudhas = chedha de pudhas (tentas in cortile) Frases mesanote est tocada, onzi piata est deserta ◊ in sa pratza de bidha is piciocas e piciocus fiant giai isciampitendi ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rúndhines ◊ in donzi parta in ube si est firmadu pro totus est istadu un'iscarmentu ◊ giogao semper in partza o in caminu ◊ sa gente est in sa pratza: a chie chistionat, a chie est ciciu 2. cada massaja mundhabat sa prata sua e sos caminos abbarrabant netos ◊ ndi sutzedint de cosas in sa platza mia!…◊ depio carrare linna a prata de pinnetu ◊ apu agatau una bella pràcia de corrorinu ◊ sas pratas sunt semenadas de uliba ◊ e aundi dhu bis, tui, passendi, in pratza de letu?! ◊ una borta iant fatu su triatu in prassa de Bennardu ◊ duas pratzas ainnantis de domu de bosatrus ant bociu a Bissenti! 3. in sa prata pulida cun apentu s'isparghent sos mannugros e manadas, poi sos boes cun pedras ligadas tríulant su laore in bonu assentu (Z.Piludu) Sambenados e Provèrbios prb: bixina bona, funtana in pratza Terminologia iscientìfica bdh Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu place, esplanade, allée Ingresu square, open space, walk Ispagnolu plaza, claro, senda Italianu piazza, spiazzo, andana Tedescu Platz, offener Platz, freier Streifen zwischen zwei Baumreihen.

paltzída , nf: partzia, pratzida 1, pretzida Definitzione genia de pane modhe, longu e laditu, fintzes genia de panada Frases pani pintau a cacòis, turedhus e pretzidas ◊ cheria dare una partzida modhe a sa pisedha Terminologia iscientìfica pne Ètimu srd.

paltzimènta paltiméntu

paltzíre paltíre

pàlu , nm: pau, pàulu Definitzione truncu longu meda, deretu e tundhu (o fintzes genia de tubbu de ferru o àteru materiale forte fatu a bisura de truncu) chi ponent prantau in terra po poderare in artu mescamente filos de currente (po cust'iscopu is prus mannos dhos faent a intrajadura); orrugu de ferru grussu e tundhu fatu a punta a una parte e a bisura de pei a s'àtera, po fàere de leva, po si abbàlere movendho cosas graes (mescamente pedra) o fintzes a fàere fossos fungudos e istrintos (sa parte a punta); cerboni, arraiga, nae chi si fichit po agguantare in artu cosa prantada; fintzes orrugu de linna curtzitu, a punta, puncione po prantare prantagedha, o de ferru po giogare (si depet arrennèscere a dhu prantare in terra tirandhodhu a cropu de artu a manera de si cravare aintru de unu tretu precisu)/ furriai su palu in testu = cambiare sas cosas nadas; su pau = zenia de zogu Sinònimos e contràrios puntellu / palighedhu / puncione, rocu Frases podiat imparai cussa faina peri in bidha, chena nci acabbai in su palu de sa furca ◊ su pastori at prantau pàulus po fai un'acorru 2. su palu chin sos ferros de sa mina mi ant fatu s'ischina a unu cantzu 3. depestis centrai tirendi su pau o unu puncioni: abundi arribbàt su pau si apoxàt su diru mannu de su pei e si tiràt sempri fintzas chi non si andàt foras Ètimu ltn. palus Tradutziones Frantzesu poteau Ingresu pole Ispagnolu palo Italianu palo Tedescu Pfahl.

pàlu 1 , nm Definitzione prémiu chi si giaet in drapu a is cuadhos curridores Sinònimos e contràrios pàdhiu, pannu Frases chin su cadhu est arribbadu primu a sa ralla de su palu ◊ sa baca l'ant posta a su palu de sos cadhos ◊ cadhu de palu, est torradu a runtzinu! Sambenados e Provèrbios prb: àinu chi cheret isprone no balanzat palu Ètimu itl. palio.

palúmba , nf, nm: palumbu Definitzione culumbu areste / palumbone de tzitade = s'arratza chi faet in citades e bidhas; palumbinu = àtera arratza pitica Sinònimos e contràrios caombu, tidone, tidu Frases a palumbas chin rammos de ulia abberzo sas fentanas ◊ palumbas, turulias e astores nidaiant inoghe Sambenados e Provèrbios smb: Palumba Terminologia iscientìfica pzn, columba palumbus Ètimu ltn. palumbus.

palumbàru , nm Definitzione chie faet trebballos in s'abba, in fundhu.

palumbòne , nm Definitzione palumba, culumbu areste Sinònimos e contràrios caombu, tidone, tidu Frases su palumbone est istúrbidu (F.Cocco).

palumbrína , nf Definitzione logu a cara a tramuntana, a nord, logu de palassole Sinònimos e contràrios umbrinu | ctr. solianu Frases cussu est logu de palumbrina.

palumbrínu , agt Definitzione chi est a palas a sole, chi istat meda in umbra, nau de logu Sinònimos e contràrios umbrinu | ctr. solianu Frases at sa Sardigna tèremas, rocalzos, logos redossos, sitos palumbrinos (P.Casu)◊ comente su logu fit palumbrinu, sos truncos fint cucuvados de lanedha Ètimu srd.

palúmbu palúmba

palúmbu 1 palómbu

palúsca , nf Definitzione foedhandho de petza de animale pangau, orrugu de sa pala, fintzes sa pala intrea de su porcu cunfetada.

pamènta , nf Definitzione istérria d'erba, fintzes de cosa semenada a ferràina po su bestiàmene Sinònimos e contràrios farràghine Frases sas bamas sunt istruntzendhe pamentas de trovozu, in sas tancas ◊ sunt pagos sos zassos chi si podent impitare pro pamentas de proendha.

pamentàre , vrb: apamentai* Definitzione pònnere o fàere su pomentu in logu de istare Sinònimos e contràrios arrazolare, impamentare Frases sunt ispijos de abba giara, làgrimas, perlas chi ti pamentant de prata sa terra!

pamentíle , nm, agt Definitzione su primu pígiu de laore chi s'isterret in s'argiola, in terra, po dhu treulare / trigu p. Ètimu srd.

paméntu , nm: apomentu, pomentu Definitzione tretu in terra, mescamente aintru de is domos, fatu bene in paris e tostau, prus che àteru a cimentu o arregiolas (o fintzes a tàulas)/ pomentu a sa mosàica = iscacadu; pamentu a terra mazada = de terra impastada e abbatigada a mazu; bogari pisci in p. = cosa chi própriu no faet, cricare iscusas de malu pagadore, chircare resone chentza ndh'àere pro no dare resone a s'àteru Sinònimos e contràrios fomentu, pabimentu, pisu 4 Frases sos Israelitas, candho ant vistu falandhe su focu e sa glória de su Segnore, si sunt acucados chin sa cara a terra in su pamentu e ant adoradu ◊ est fatu a matoni su pamentu ◊ poita su pamentu est isciustu? ◊ sa pinneta noa fit una domo deghile, manna che a sa de sas bidhas, chin su pamentu a tauladu ◊ funt intradas is pudhas e ant imbrutau totu su pomentu! Terminologia iscientìfica dmo Ètimu ltn. paumentum Tradutziones Frantzesu sol, plancher, carrelage, dallage Ingresu floor Ispagnolu pavimento, suelo Italianu paviménto Tedescu Fußboden.

pamída , nf Definitzione tretu in paris Sinònimos e contràrios pàdima* Frases a cumpridura de messonzu, che carrucaiant su laore a giuros de bidha, in sas pamidas de codina ue totu triulaiant (G.Addis).

pàmpa , nf Definitzione fogu tenendho, sa fràmmula chi faet su fogu allutu; in cobertantza, genia de sentidu forte chi si provat / iscapai p. = tènnere (nau de su fogu) Sinònimos e contràrios fiaca 1, fiamarida, fiamma, fiara, gliama, vampa Frases truncus e àstuas boghint pampas de fogu biu! ◊ unu chi est intregau a is tiaus bogat de buca pampas de fogu ◊ a candu s’est inténdiu unu frúsiu de bentu e una pampixedha de fogu ndi est calada asuba de ognunu ◊ cussus cambus funt tenendi a pampa manna ◊ comente bient sas pampas de su fogu fuiu, ndhe iscossant duas naes e current po azuare sos massajos a dh'istudare 2. in coro cun s'issoro finivini bi at pampas dolorosas (A.Serra) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu flamme, ardeur Ingresu flush Ispagnolu llamarada Italianu vampa Tedescu Lohe, Glut, Hitze.