Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

pedisecàu , agt: peisegadu Definitzione chi portat pei segau, chi est tzopu, nau in cobertantza e cun tzacu de unu chi campat apitzu de is àteros (su porcu peisegadu = aténdhiu in totu chentza si mòvere a logu), chi pretenet totu de is àteros Sinònimos e contràrios codialzu, ilvioladu, mandronàciu, praitzosu | ctr. marasadore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fainéant Ingresu lazybones Ispagnolu holgazán, gandul Italianu scansafatiche Tedescu Faulenzer, Müßiggänger.

peditzópu , nm Definitzione genia de brinchidedhu, fatu a unu pei Sinònimos e contràrios ancabita, peincanedhu, tzàncaru Ètimu srd.

pedíu pedídu

pedixólu , agt, nm Definitzione chi o chie acostumat a pedire, a istare a su pedi pedi Sinònimos e contràrios pedijolu, pedulianu Ètimu srd.

pedòla , nf Definitzione sa pinniga de is pantalones ue acabbat sa cambera acanta a su pei.

pedoliàre , vrb Definitzione fàere sa pedulia, andhare pedindho, istare pedi pedi Sinònimos e contràrios pedulianare Frases su zíngaru andhat pedoliendhe in terra anzena.

pedonàre , vrb: peonare Definitzione camminare meda a pei Sinònimos e contràrios ispeotare Frases fui peonandhe a cara a domo, lenu che batu ◊ a peonare mi tocat! Tradutziones Frantzesu trotter Ingresu to trek Ispagnolu trotar Italianu scarpinare Tedescu lange gehen.

pedòne, pedòni , nm Definitzione chie camminat a pei / a p. = a pei, pei pei 2. si faghiant finas tres chilómitros a pedone a pedone Sambenados e Provèrbios smb: Pedone, Pedoni.

pèdra , nf: pelda, perda, petra, preda, preta Definitzione ammesturu de minerales, grae e po su prus tostau meda, chi format is orrocas, sa parte prus a pígiu de sa Terra, frida, nau pruschetotu in su sensu de orrugu (upm), parte pitica, deasi comente si ndhe agatat e comente si bogat de is perderas po fàere muros, incodaos, imprènnere, fàere a giarra po istradas o ammesturare cun ciumentu: si pentzat coment'e cosa chi no tenet sentidu perunu e po cussu fai a prangi o arriri is perdas serbit po nàrrere cantu ccn. cosa movet bene bene su sentidu de su cristianu / genias de pedra: p. de benimindhe (calamida); p. de calchina (carcària o tàchina); p. crobina = pedra de vulcanos, genia de imbidru niedhu, itl. ossidiana; p. ferrina (pedra tostada meda chi bogat orruina); p. fúmiga o spòngia (p. tosca, agghespada, totu tuvuda, pertunta, percolatza, sa chi faent a mola, fintzes bona po arrasigare pedhes conciadas); p. bàina (pedrabbàina)= pedra niedha chi essit a tellas; pedra pretziada = calidade de pedra bella e bona meda po fràigos (o partes) e fintzes po isculturas e trebballos de bellesa (es. màrmuri, granitu, trachite, basaltu); p. elighina (pedrellinna, truncos de matas fossilizadas); p. bianca (lumen de roca); p. de dentes (immartu); p. niedha (basaltu); p. biaita (predabbrava, sorfatu de arràmene); p. foghera, catzavogu, p. bianca, p. de atzàrgiu, p. arba, p. sitzia (pedra po allúere fogu); p. bia, p. morta (pedra tostada meda, pedra modhe coment'e cosa irfata); p. de acutare, acutadolza (genia de pedra chi faent a orrodas po acutzare, a granighedhos minudedhedhos, fines e paríviles); p. modhe (sinnadorza, tarcu); pedra tziporra = genia de pedra chi essit a pígios piticos; àtera calidade modhe: pedrasealza, cantone (prus che àteru bianca, itl. tufo), iscarratzana; perda burda = foedhandho de pedra metallífera, chi no portat metallu, itl stèrile; p. de arzola, de alzolare o treulare (orrugu mannu de pedra, longu de dhu pòdere acapiare e pigare a tragu in pitzu de su laore àrridu); p. de sassu (de erriu, po fàere incodaos); p. calaminària (intinghet s'arràmene a grogo); p. siporra (genia de pedra chi essit a orrugos lados, tostada meda); p. de budhu, de bullu (tundha, de erriu, sa chi poniant in su late imbudhidada po dhu fàere budhire in istrégiu de ortigu) Sinònimos e contràrios códua, crastu Maneras de nàrrere csn: perd'e sali, de túcaru = rena de sale, túcaru a cantu mannitu tostu (ranza) fatu apostadamente; p. patilla = de bullu, pedra de riu lísia, de imbudhighinare a betare a su late pro lu còghere; p. de arrodu = pro arrodare ainas; perda matzagani o conca de cane = perda chi no tenit sétiu, de malu sétiu; p. razonina = chi essit a cantighedhos, chi si segat a bículos; perdas de ogus malus = zenia de predighina de zúghere in dossu a zisa de breve; tostau che perda = tostu che balla, tostu meda; èssere cotu che preta = imbriagu pérdiu; solu chei sa preta secata, sou coment'e sa perda = solu solu; èssere pedra sulda = betàresi a surdu, èssere de mal'intesa, chi no cheret iscurtare; bogare pedra = segare, fàghere pedra in sa cava; manigàresi sas pedras de su caminu (irrocu) = no lassai nudha, papai birdi e sicau; no lassare pedras in su caminu = furai cantu si agatat, de totu; fàghere a ríere sas pedras = fai arriri meda; fàghere a prànghere sas pedras = secare su coro a sa pedra, fai prangi a totus; b'at de ndh'àere dolu sas predas = zente de lastimare abberu (sa pedra no zughet coro modhe!); su male de sas pedras = pedra chi si bi faghet in su fele, in sos runzones, itl. calcolòsi; nàrrere de sa pedra pane = fai passai una cosa po un’àtera, fai a crèiri su malu po bonu; coru de perda = de coro malu, chi no tenet dolu; circai a perdas pesadas, a p. furriada, istovecada = chircare totue, meda, a pilighísciu; pedra de assentu = pedra de contonada; perdas fitas = pedras de s’antigóriu, unu pagu a zisa de figura de carchi cosa e postas ficadas ritzas; èssere sas pedras in abba = in logu de rocas, essire s'abba in sas pedras de cantu at próidu meda; abbarrare a pedra de cadhigare, de sètzere = abbarrai po pedra de fundamentu, po sempri; grai che perda = pesosu meda; dare pedra ’e pistare a unu = pònnereli dificurtades, dàreli it'e fàghere meda a inzotu, a cadha (mescamente andhèndheli in contràriu); iscúdere a preda moindhe = frusiendi, de cantu o pro comenti benit iscuta Frases triballu malu est a bogare pedra! ◊ beneico sas pretas chi at secatu babbu meu pro pesare a mie (P.Dui)◊ no iscudas a pedra, ca est chei sa balla! ◊ su muru fràigu a pedra est forte ◊ sa preda in s'aronzu si collit a muntonedhos ◊ s'impedrau in bidha fut fatu a pedra lisa de frummi 2. un'amigu bonu no dh'agatas mancu a perda furriada ◊ est sempri currendu infatu de su sodhu a perdas pesadas ◊ as incontradu una pedra de tocu chi no la movent sisias ne bentos! ◊ fit fitzu únicu, éniu, solu chei sa preta secata ◊ si no ses pedra sulda già as intesu! ◊ no castis cussas piciocas: lah ca ti tocu de perda! ◊ ma cale mascatzu, cussu, si no betat pedra a pudha?! ◊ cuss'àcua furiat bona po su mali de is perdas ◊ at a mòrrere isse puru, no at a abbarrare a preda de cadhigare! ◊ mi at postu in sa perda de sa bregúngia, ca mi parit ca portu unu facili in faci! (A.Murru)◊ "Su Para e Sa Mòngia" funt duas perdas fitas intermesu de Santuanni e Santantiogu 3. sa pipia si est posta a suncuai e a prangi de fai piedadi a is pedras Sambenados e Provèrbios smb: Perda Terminologia iscientìfica mnr Ètimu ltn. petra Tradutziones Frantzesu pierre Ingresu stone Ispagnolu piedra Italianu piètra Tedescu Stein.

pedrabbàina , nf Definitzione genia de pedra niedha chi essit a pígios, adata po fàere lavagnas, po téula de caberturas, a leminàrgios Sinònimos e contràrios bitzarra Frases est essida sa mere e si est posta in sa pedrabbàina de su giannile ◊ su pamentu de sa crésia fit fatu a pedrabbàina Tradutziones Frantzesu ardoise Ingresu slate Ispagnolu pizarra Italianu ardèsia Tedescu Schiefer.

pedràciu , agt Definitzione nau de ccn., chi est metzanu, malu Frases cussu nanca est itzurpu, surdu e pedràciu puru!

pedràda , nf Definitzione pedra pitica iscuta atesu, cropu de pedra / leare a pedradas, giogàresi a sa p. = iscúdere a pedra Frases si sunt giogados a sa pedrada e a isse li at essidu unu biaconcu in chizos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de pierre Ingresu blow with a stone Ispagnolu pedrada Italianu sassata Tedescu Steinwurf.

pedràghe , nm, nf: pedriaghe, perdaghe, predache, predaghe Definitzione logu totu pedra; pràdiche o pedra lada po cassare animales (margianes, pigiones, lèperes)/ parare unu p. pro tènnere puzones Sinònimos e contràrios crastarzu, pedrera, pedriaxu, praicàrgiu, razile, talloraxu / altana, peàdiga 1, pradera Frases dogni ómine o fera, mavele o marraghe, dae dogni pedraghe, gridat sa protesta ◊ ruent che puzone in sa predache Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrain pierreux, traquenard en pierre Ingresu stony ground, stone trap Ispagnolu pedrisco, losa Italianu pietràia, schiàccia, tràppola di piètra Tedescu steiniges Gelände, Falle aus Steinen.

pedràja , nf: perdaja Definitzione logu ue si bogat pedra, cava de pedra Sinònimos e contràrios pedrera Ètimu itl. pietraia Tradutziones Frantzesu carrière de pierres Ingresu stone quarry Ispagnolu pedrera Italianu cava di piètre Tedescu Steinbruch.

pedrajóu , agt Definitzione nau de sa gióbia de carrasegare Sinònimos e contràrios laldagiolu.

pedràju , nm: pedralzu, pedràrgiu, pedrarju, pedrarzu, predarju, prediàrgiu, pretàgliu, pretarju Definitzione logu totu pedra Sinònimos e contràrios crastarzu, mogolàrgiu, pedraghe, pedriaxu, praicàrgiu, predàili, razile, talloraxu Frases in cussos pedrajos bi at mudeju, ozastros, figumorisca ◊ in sos pedrarjos bi creschet sa tiria ◊ si l'ant àpita dae sa sicagna, ma sont paschenne in sos pretàglios Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrain rocheux, terrain pierreux Ingresu stony ground Ispagnolu pedregal Italianu terréno roccióso, pietràia Tedescu steiniges Gelände.

pedralàna , nf Definitzione lanedha de pedra, genia de erba chi creschet in pitzu de is pedras Ètimu srd.

pedràle , agt, nm: perdali, petrale, predale, pretale Definitzione chi est de pedra, tostau che pedra; pedra de fundhamentu (mescamente su pl.), fintzes pedra de argiola po treulare; su tretu in mesu in mesu de s'argiola Sinònimos e contràrios perrai Maneras de nàrrere csn: béciu p. = betzu meda, a pes in sa fossa; surdu p. = chi no intendhet nudha nudha; birde p. = birde meda, cherfu, nadu de frutuàriu Frases est béciu perdali ◊ fit una nue niedha pedrale ◊ s'ustinu est surdu predale e mudu che tumba ◊ germanu miu est surdu perdali ◊ est istatu in prejonia fintzas a si torrare vetzu petrale 2. e cale coro pedrale no sentit custas penosas boghes suas amorosas? (Grolle) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de pierre Ingresu stony Ispagnolu de piedra Italianu di piètra Tedescu steinern.

pedràlla , nf Definitzione logu de pedra iscàbula, iscapa, sa pedra etotu Sinònimos e contràrios pedraghe, pedredu, pedrera, pedriaxu Frases una borta isceti mi apu a èssi iscanciofau su diru mannu de is peis in cussa pedralla!… Ètimu srd.

pedràlzu pedràju