Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbrentài , vrb rfl Definitzione atrotogiare coment'e bogandho sa bentre, comente faet su linnàmene friscu Sinònimos e contràrios abbajonare, allachedhare, atrotiai | ctr. istirare Terminologia iscientìfica fst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plier Ingresu to bend Ispagnolu alabearse, combarse Italianu piegarsi, incurvarsi Tedescu sich biegen.

abbrovinàre , vrb Definitzione nau de linnàmene, atrotigare Sinònimos e contràrios colembrai, agionedhare, atrotiai Tradutziones Frantzesu bomber, courber Ingresu to bend Ispagnolu pandearse, combarse Italianu imbarcarsi Tedescu sich krümmen.

acancarronàe, acancarronài, acancarronàre , vrb: aconcorronai, acuncurronai, acuncurrionai, cancarronai Definitzione fàere coment’e a cancarrone, a unu lómboru, a lóriga Sinònimos e contràrios abbidhiritzai, acavurai, acoconare, aggrancare, aggurjare, ateterigare, atzancarronare, aunchinare, cancarai, ingortigai, inteterighedhare / abbibbirinai Frases e acidriadha, s'ischina, no ti abarris aconcorronau! ◊ seu acancarronau po su pesu mannu chi mi ant carriau ◊ una fémina si fut acancarronada a is peis de Gesús (Ev)◊ apu atobiau una fémina bècia totu acuncurronada ◊ su cani nc'est sartau aintru de su còfanu e si est acuncurrionau coment’e unu caboru 2. su frius dhi at acancarronau is manus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engourdir Ingresu to bend, to numb Ispagnolu encorvar, combar Italianu incurvare, aggranchire Tedescu krümmen, erstarren.

aggobbàe, aggobbài, aggobbàre , vrb Definitzione bogare sa gobba, fàere a gobba, atrotigare Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrentai, agionedhare, agopedhae, allachedhare, atrotiai, atzumborai, colembrai, corcobare, inconcobare | ctr. intennerare, istirare Frases su telaju de sa bicicleta s'est aggobbau, de comenti seu arrutu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se voûter Ingresu to bend Ispagnolu encorvarse, agobiarse Italianu ingobbire Tedescu buckelig werden.

agionedhàre , vrb Definitzione fai giumburudu che agionedha Sinònimos e contràrios abbajonare, aggopedhare, acocovedhae, allachedhare, atrotiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to bend Ispagnolu encorvar, combar Italianu incurvare, ingobbire Tedescu biegen, buckelig werden.

ancujàre , vrb Definitzione fàere a un'ancuju, a cancarrone Sinònimos e contràrios aunchinare, imbasciai, incujare, pinnicai, tròdhiri Frases li deviat ancujare s'ischina a unu gantzu, tales chi totu lu potant ischire ite ascamile che amus! ◊ a sa betzesa, cussa fémina est ancujada che unchinu ◊ ancuja sas ancas, chi no che at logu pro sos àteros! 2. sa paghe ancujat sa suferéntzia Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to bend Ispagnolu curvar Italianu curvare, piegare ad uncino Tedescu krümmen, biegen.

atripodhàre , vrb Definitzione fàere a tzirbisas, a pinnigas Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrangillonai, aggruncire, apigiare, arruntzai, artzipodhare, atavellai, atripitzare, frongire, granculai, iscrafangiai | ctr. istirai 2. fit unu betzighedhu totu pedhe e ossos, totu atripodhadu ◊ sa mama zughet sas manos atripodhadas dae s'abba manizada a totora Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plier, chiffonner Ingresu to bend, to crease Ispagnolu arrugar, chafar Italianu piegare, gualcire Tedescu falten, zerknittern.

atzumborài , vrb: atzumburai Definitzione fàere a tzúmburu, fàere giúmburos, tzurumbones Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrentai, acocovedhae, agionedhare, allachedhare, atrotiai, colembrai, corcobare, inconchedhare, inconcobare Frases at atzumburau sa valígia de cartoni ◊ sa landiredhada forti chi at fatu at atzumborau is màchinas chi at agatau foras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se voûter Ingresu to bend Ispagnolu abollar Italianu ingobbire Tedescu buckelig werden.

aúlghere , vrb: aúrghere Definitzione mòvere, pruschetotu nau de gente, in su sensu de si girare o s’incrubare, po comente unu est grassu / pps. aúlghidu Sinònimos e contràrios indugi, muciare, tròdhiri / aggafiare Frases no si podet aúrghere, mancu, de cantu est rassu ◊ dae sas concutzas e dae tratalios ti che ingrassas chi mancu ti aulghes! (Piras) Ètimu ltn. a(d) + urgere Tradutziones Frantzesu plier, bouger Ingresu to bend, to stir Ispagnolu inclinarse, moverse Italianu piegarsi, muòversi Tedescu sich bücken.

bòrta 1 , nf Definitzione acabbu o furriadura de una sumana de tempus, de unu fatu, de unu caminu (vida, die, caminu) Sinònimos e contràrios furriada, masciada Maneras de nàrrere csn: èssere in bolta de dies = èssere antzianu; dare borta = girai, furriai, cumentzai a isparèssiri, abblandai; èssere, istare a borta códia = coment'e oretendhe pro fàghere male a ccn.; andhare, torrare a borta códia = torrare in àteru mamentu a unu logu, a s'acua, pro bi fàghere dannu, a ndhe furare cosa, e gai; dàresi bolta in d-una cosa = impitzaresindhe Frases in sas istradas si agatant bucos, ribbas e bortas ◊ su carru si est acadhighinadu in d-una pigada totu bortas ◊ est arreadu firmu finas chi no nche l'at bidu isgheladu in s'úrtima borta de su caminu 2. passadu mesudie daet borta su sole ◊ cun sa cura chi so faghindhe su male at dadu borta ◊ ndhe so dadu bolta in custas alas (Còntene)◊ su sole che at dadu bolta a cudh'ala de monte ◊ sa ferida est dendhe bolta in cancrena ◊ cue su caminu daet borta a manu manca 3. in cosa chi no t'importat mancu ti bi dies bolta! Ètimu ltn. *volta Tradutziones Frantzesu tournant, virage Ingresu bend, turning Ispagnolu viraje Italianu svòlta, curva Tedescu Wendepunkt, Biegung, Kurve.

cannujàre , vrb: carnugare, crannugare, cranucare Definitzione tròchere e segare comente si segat e si aperit a isperradura una canna atrotigandhodha; si narat fintzes de persona, comente si trochet po cropu, dolore Frases furriamus a s'imbesse sas ideas cranucàndhelas e mascheràndhelas de fiacas ◊ petzi s'imberta de su tempus, chene piedu, est reséssia a lu cranucare ◊ su bentu crannugat su trigu candho est ifustu meda 2. a su colpu mi so carnugadu e so rutu a terra (G.Chessa) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tordre Ingresu to bend, to twist Ispagnolu doblar, romper Italianu piegare, tòrcere, spezzare Tedescu biegen.

colembrài , vrb: acolembrare, collembrari, colombrai Definitzione nau mescamente de su linnàmene segau a tàulas, essire trotu, allacau, atrotigau, colembru; fintzes pònnere o mantènnere una cosa betada a una parte, coment'e orruendho Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrovinare, acocovedhae, agionedhare, atrotiai, atzumborai, corcobare, imbartzonare, inconcobare, ingiolvinare / aliverrare Frases is portas si colombrant ◊ custa fentana est totu colembrara: linnàmini mau! 2. dh'iscudit dus pinnigosus, dhi betat una manu a is gangas e nce dhu colombrat palas a su muru! Tradutziones Frantzesu gondoler, fléchir Ingresu to bend, to twist Ispagnolu torcerse Italianu incurvarsi, contòrcersi (détto del legname) Tedescu sich beugen, sich krümmen.

corcobàre , vrb: corcovare Definitzione fàere dortu Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrentai, acocovedhae, agionedhare, allachedhare, atrotiai, colembrai, inconchedhare, inconcobare, indortigare Frases sa lantza s'est corcovada pariat de pasta crua Ètimu spn. corcovar Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to bend Ispagnolu torcer Italianu curvare, incurvare Tedescu biegen.

corcobàu , pps, agt: corcovadu, corcovatu, corcovau, crocovau Definitzione de corcobare; chi est a gobba, aggobbedhau, incrubau, atrotigau Sinònimos e contràrios abbajonadu, aggobbedhau, bàdulu, còrcobe, garropu, giumburudu, gobbu, incorcovedhau, paligrobedhatzu, rumbosu, tzumbosu 2. recuit corcovadu e a sa lena irbautidu dae sa fadiga pro pasare sa pòvera carena! ◊ li ruet dae manos s'ispada, corcovada e priva de lampore Tradutziones Frantzesu voûté, courbé Ingresu bend Ispagnolu corcovado Italianu curvo, gòbbo Tedescu krumm, gebückt.

corruàda , nf: corrunada Definitzione dadaolta, furriada, girada chi faet unu camminu, un'istrada, un'orruga Sinònimos e contràrios borta 1, cuidada, dadaolta, furriada, ghirada, mobinada Frases fortzis fiat su viàgiu chi mi faiat dannu, ca fiat prenu de corruadas ◊ su bentu mi at acumpangiau de Castedhu fintzas a is corrunadas de Serri, in màchina ◊ tocat a donai atentzioni ca in sa corrunada nd'istupat sempri calincuna màchina, ca no bollu istumbamentus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu virage Ingresu bend Ispagnolu curva Italianu curva Tedescu Kurve.

dadaòlta, dadaòrta , nf Definitzione tretu inue un’orruga, unu camminu, un'istrada leat a un'àtera bandha, càmbiat filada; cambiamentu mannu mescamente in malu Sinònimos e contràrios cabulada, cadraolta, furriada, masciada Frases peri sos tzilleris, in donzi dadaolta, bi at zente meda a manos in giae…◊ ti cheria èssere amigu finas a ti ojare in onzi dadaolta de carrera 2. custa est sa dadaolta de sa família Ètimu itl. dare volta Tradutziones Frantzesu virage Ingresu bend Ispagnolu viraje Italianu svòlta, curva Tedescu Kurve, Biegung, Wende.

incruài , vrb: incrubai, incrubare, incuare, inculbare, incurbare, incurbiai, incurbiare, incurvare Definitzione abbasciare a un'ala, pònnere a un'imboe, culembru; abbasciare sa conca, indrúchere s'ischina a cara a denanti; su si indrúchere a ccn., a su chi bolet s'àteru Sinònimos e contràrios ancrucare, cruai, incrunai, inconchinare, incrinire, incrubedhare, incrunai, indortinare, ingruxare, palangai | ctr. arritzare, istantargiai, ficare Frases m'incurvavo in sa funtana bufandhe a fruncu ◊ si est incrubau a ndi bodhí cosa de terra ◊ fit timendhe a s'incurbiare a cullire crocas ◊ su bentu est tirendi aici e sa mata s'incrubat a cussa parti ◊ zuchet s'ischina a unu cantzu a fortza de istare incurbiau ◊ incrua s'istrexu po pigai prus àcua a tassoni! ◊ totu sas matas s'incrubant ◊ apo incurbadu sa conca e mi so cagliadu 2. su soli si nci fiat incrubendu 3. no est de atzetare goi a conca incurbiada su chi nos benit o chi nos fachent! Sambenados e Provèrbios prb: chie meda s'incúrviat su culu si li biet Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu incliner, pencher, s'incliner, s'humilier Ingresu to incline, to bow, to bend down Ispagnolu inclinar, agachar, humillarse Italianu inclinare, chinare, inchinarsi, umiliarsi Tedescu neigen, sich neigen, sich erniedrigen.

incujàre , vrb Definitzione fàere calecuna cosa a un'ancuju, a unu gànciu Sinònimos e contràrios ancujare*, aunchinare, incruai, indrúchere, tròdhiri | ctr. istirare Frases sa zente isulana no incujat s’ischina a s'ocupatzione romana Tradutziones Frantzesu baisser, courber Ingresu to bend Ispagnolu doblar en forma de gancho Italianu piegare ad uncino, curvare Tedescu biegen.

ingobbedhàre , vrb Definitzione essire o fàere a gobba Sinònimos e contràrios acocovedhae, agionedhare, agopedhae, atzumburai, inconcobare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se voûter Ingresu to bend Ispagnolu corcovar Italianu incurvire, ingobbire Tedescu beugen, buckelig werden.

ingruxàre , vrb Definitzione abbasciare ccn. cosa a una parte (es. sa conca o àteru); fàere totu trotu Sinònimos e contràrios ancrucare, dòrchere, grunare, grusare, imbasciai, incruai, incrunai*, ingrussiare / atuturae, indortigare Frases s'ingruxant piús de su normale chi azummai si truncant s'ischina ◊ sos chercos los at ingruxados su bentu ◊ che teracos ingruxant sa conca a donzi móvida de su padronu ◊ si ti paret bàscia sa terra pro ti pòdere ingruxare… ◊ a sa losa m'ingruxo cun devotu riguardu ◊ si devet ingruxare de fronte a sos meres Tradutziones Frantzesu s'incliner, baisser, se courber Ingresu to bend down Ispagnolu inclinarse Italianu inchinarsi, piegarsi Tedescu sich neigen.