almàre , vrb Definition apicare unu pegus mortu po dhu pòdere aconciare e fàere a petza, po dhu manuire Synonyms e antonyms armai Sentences at moltu unu chelvu e che l'at giutu pro lu almare a una gruta: inie che l'at almadu e ndhe l'at bogadu su matímine Etymon ltn. armare.
almàriu , nm: ammàgliu,
ammàrgiu,
ammàriu,
ammarzu,
armàgliu,
armàrgiu,
armàriu,
armarzu,
arrammàdiu Definition
trastu o logu po apartare o chistire cosa, cun sa base a retàngulu (fintzes candho si faet a ischeadura in is muros lassandho coment'e un'apertura tupada, a pígiu de muru)/ armàrgiu de su porcu = bóidedhu, acotu pro su mannale
Synonyms e antonyms
immàriu,
romàriu
/
colomberi
Sentences
su fusile che l'at apicadu in s'armàriu ◊ sa divisa nche l'at in s'armarzu ◊ colliat sas meichinas in s'armagliedhu ◊ s'isterzu est in s'ammarzu ◊ ite bi as postu in s'armàgliu tuo? ◊ si est cuau aintru de s'arrammàdiu po s'assíchidu ◊ annat a s'almàriu e ne torrat cun d-un'ampulla de granatza
Translations
French
armoire
English
wardrobe
Spanish
armario
Italian
armàdio
German
Schrank.
alminzòne , nm: amingione,
amingioni,
aminzone,
ammingione,
arminzone Definition
erba de conillus, genia de erba (una calidade de latuca areste), bona a papare, unu pagu marigosa po su latighedhu chi bogat ue si segat
Synonyms e antonyms
acamingioni,
ardubinzone,
carraminzone,
incamingioni,
latosa 1,
limpora,
simingioni 1
Scientific Terminology
rbz, Sonchus arvensis, S. oleraceus, S. tenerrimus
Etymon
srd.
Translations
French
laiteron
English
milk thistle
Spanish
cerraja
Italian
allattalèpre,
cicérbita
German
Gänsedistel.
àlmu , nm: armu Definition
su tretu de is primas costas de un'animale, in grughes, comente si benint apare is palas in punta; s'ossu de sa pala e fintzes s'ossu tra su bruncu de su codhu e su cuidu
Synonyms e antonyms
rughes
/
alabare 2
/
cardaliscu,
paba
/
malandra
Sentences
in s'armu, in sa gropera su pilu betzu li diat s'adiu! ◊ mi ant istropiadu su cadhu: zughet unu mossu in s'almu!
Scientific Terminology
crn
Etymon
ltn.
armus
Translations
French
garrot,
omoplate,
humérus
English
whiters,
shoulder,
blade
Spanish
cruz,
omóplato,
húmero
Italian
garrése,
scàpola,
òmero
German
Widerrist,
Schulterblatt,
Oberarmknochen.
almugódhu , nm, avb: armicodhu,
armigodhu,
armucodhu,
armugodhu Definition
tira de cosa chi, passada una in cada codhu, serbit po aguantare is pantalones / zúghere, leare, pigai a a. (nadu de fune, soga e gai, fatu a incropada)= intrau a manera chi passet a una parte in pitzu de unu codhu e a s'àtera asuta de su suircu
Synonyms e antonyms
bretella
/
ambucodhos,
framucodhu,
murucodhu
/
cdh. almicodhu
Sentences
mi armeit de armugodhos de vitellu e de corrias pro sa cunzadura
2.
acapiadidha a armucodhu cussa cosa! ◊ est tucau a linna chin sa soca a armucodhu
Etymon
itl.
armacollo
Translations
French
bandoulière
English
baldric
Spanish
bandolera
Italian
tracòlla
German
Traggurt.
almultàlzu , nm: armutarzu Definition logu de abrutzu meda, de armutu Synonyms e antonyms almutedu Etymon srd.
almurànta , nf: armuranta,
armurata Definition
ebrúgiu de ortu de sabore forte: s’arraighina si ponet a cundhimentu cun petza e alegúmenes
Scientific Terminology
rbzc, Armoracia rusticana
Translations
French
moutarde des capucins,
raifort
English
horseradish
Spanish
rábano rusticano
Italian
barbafòrte
German
Meerrettich.
almúta, almútu, almútzu abrúciu
almutédu , nm Definition logu de abrutzu meda, de armutu Synonyms e antonyms almultalzu Etymon srd.
aló! , iscl Synonyms e antonyms ajó!
alòre , nm Definition
caentu lenu; fragu, arrancu chi essit a is cosas, erbas e àteru / no at alore e ne balore = nau de cosas de papai, chi no tenint sabori e de pagu sustàntzia
Synonyms e antonyms
alenu,
cazentu,
tebidori
/
fracu,
nuscu
2.
sos ramos sunt sumurtios, sos frores che ant pérdiu sos alores ◊ fint zòvanos prenos de isperas e sos alores de su binu lis aiat fatu irmenticare sas penas fitianas
Etymon
itl.
alore
Translations
French
tiédeur
English
warmth
Spanish
tibieza
Italian
tepóre
German
Lauheit.
altàna , nf: artana,
ortana Definition
latzu de pedra (o fintzes de ferru) a duas perras chi si parat po cassare canes, margianes, lèpores o àteros animales deasi / betàreche o pònnere su pè in s'altana = fàghere irballu mannu
Synonyms e antonyms
paradella,
peàdiga 1,
pedraghe,
pedrera,
perdàgia
Sentences
margiani, si essis incontras s'artana preparada! ◊ unu merxani nci fiat arrutu in d-un'artana ma ndi fut essiu ◊ in bíngia apu postu s'artanedha po su cunillu ◊ ista atentu no che ponzas su pè in s'altana!
Surnames and Proverbs
smb:
Altana
Translations
French
trappe
English
trap
Spanish
trampa
Italian
tràppola
German
Falle.
altàna 1 , nf Definition a logos, in is domos est un'istauledhu o terratzedhu de linna carragiau, fora de su muru maistu Scientific Terminology dmo.
altanèra , nf Definition àbbila manna Scientific Terminology pzn Etymon spn. altanero.
altapadíta , nf Synonyms e antonyms acucadita, alàuda, arenarza, atacaterra, atrapadita, cucullia, iscrianissa, piatarita Scientific Terminology pzn.
altaràdu , agt Definition
nau de ccn., chi est mesu arrennegau, tzacau, infadau; nau de un’arremu, chi dolet fintzes solu po dhu tocare, po ufradura, infetu
Synonyms e antonyms
arteriadu
Translations
French
irrité
English
irritated
Spanish
enfadado,
inflamado
Italian
irritato,
infiammato
German
gereizt,
entflammt.
altarasciòne , nf Definition su èssere arteriaos / leàrendhe a. = pigai atzíchidu, assuconu.
altàre, altàri , nm: artare Definition
sa mesa sagrada inue su preide ammentat sa morte e passione de su Cristos, naendho sa missa / s'istrada de s'artare = in crésia, su tretu in mesuia; mudadu che un'artare (nadu de logu, aposentu, domo e gai) = cuncordau bèni meda, cun cosas bellas; tiàgia de s'a. = mantili
Sentences
a s'altari dèu mi acostu cun d-unu grandu atrivimentu ◊ in s'altare si rinnovat su Sacrifíssiu de sa rughe ◊ sos altares sunt mudados a prou pro sa glória de sos santos ◊ fit dolorosu, o frades, su lassare sa mamma betza, s'isposa impedida chi bos giureit s'amore in s'altare (A.Casula)
2.
sos élighes, ozastros seculares chi fint de sos pastores sos altares, oe sunt rughes pídigas de pore (V.Becciu)
Scientific Terminology
prdc
Etymon
ltn.
altare
Translations
French
autel
English
altar
Spanish
altar
Italian
altare
German
Altar.
altària , nf: artària Definition
sa distàntzia tra s'oru de fundhu e s'oru de pitzu de una calesiògiat cosa (in s’orrobba de prammu currespondhet a sa largària); su fàere de chie si credet tropu / èssere a s'artària de una cosa = a paris, de sa matessi artària
Synonyms e antonyms
altesa,
altura,
artia
/
altivesa,
barrosia,
madérria
Sentences
s'abba de su rivu brincaiat dae un'artària nessi de deche metros ◊ de artària custa robba cantu tenet? ◊ atruessat s'istradoni a un'artària de cuatru metrus ◊ s'artària de Annica Piredha… chi nci passàt istrantaxa in s'istampu de una cubedha!
Etymon
srd.
Translations
French
hauteur,
altitude
English
height
Spanish
altura,
alto,
altitud
Italian
altézza,
altitùdine
German
Höhe.
altarítu , nm: artaritu Definition
min. de altare, artare minore, su chi faent inue si firmat sa crufessone, passandho passandho in is orrugas; logu adatu po arrimare cosa (es. is màrigas)
2.
unu cassadori po s'ibasai iat postu in pissu de un'artaritu su sirboni mortu chi portàt a pala
Translations
French
petit autel
English
small altar
Spanish
altar menor
Italian
altarino
German
kleiner Altar.