A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

almàre , vrb Definition apicare unu pegus mortu po dhu pòdere aconciare e fàere a petza, po dhu manuire Synonyms e antonyms armai Sentences at moltu unu chelvu e che l'at giutu pro lu almare a una gruta: inie che l'at almadu e ndhe l'at bogadu su matímine Etymon ltn. armare.

almàriu , nm: ammàgliu, ammàrgiu, ammàriu, ammarzu, armàgliu, armàrgiu, armàriu, armarzu, arrammàdiu Definition trastu o logu po apartare o chistire cosa, cun sa base a retàngulu (fintzes candho si faet a ischeadura in is muros lassandho coment'e un'apertura tupada, a pígiu de muru)/ armàrgiu de su porcu = bóidedhu, acotu pro su mannale Synonyms e antonyms immàriu, romàriu / colomberi Sentences su fusile che l'at apicadu in s'armàriu ◊ sa divisa nche l'at in s'armarzu ◊ colliat sas meichinas in s'armagliedhu ◊ s'isterzu est in s'ammarzu ◊ ite bi as postu in s'armàgliu tuo? ◊ si est cuau aintru de s'arrammàdiu po s'assíchidu ◊ annat a s'almàriu e ne torrat cun d-un'ampulla de granatza Translations French armoire English wardrobe Spanish armario Italian armàdio German Schrank.

alminzòne , nm: amingione, amingioni, aminzone, ammingione, arminzone Definition erba de conillus, genia de erba (una calidade de latuca areste), bona a papare, unu pagu marigosa po su latighedhu chi bogat ue si segat Synonyms e antonyms acamingioni, ardubinzone, carraminzone, incamingioni, latosa 1, limpora, simingioni 1 Scientific Terminology rbz, Sonchus arvensis, S. oleraceus, S. tenerrimus Etymon srd. Translations French laiteron English milk thistle Spanish cerraja Italian allattalèpre, cicérbita German Gänsedistel.

àlmu , nm: armu Definition su tretu de is primas costas de un'animale, in grughes, comente si benint apare is palas in punta; s'ossu de sa pala e fintzes s'ossu tra su bruncu de su codhu e su cuidu Synonyms e antonyms rughes / alabare 2 / cardaliscu, paba / malandra Sentences in s'armu, in sa gropera su pilu betzu li diat s'adiu! ◊ mi ant istropiadu su cadhu: zughet unu mossu in s'almu! Scientific Terminology crn Etymon ltn. armus Translations French garrot, omoplate, humérus English whiters, shoulder, blade Spanish cruz, omóplato, húmero Italian garrése, scàpola, òmero German Widerrist, Schulterblatt, Oberarmknochen.

almugódhu , nm, avb: armicodhu, armigodhu, armucodhu, armugodhu Definition tira de cosa chi, passada una in cada codhu, serbit po aguantare is pantalones / zúghere, leare, pigai a a. (nadu de fune, soga e gai, fatu a incropada)= intrau a manera chi passet a una parte in pitzu de unu codhu e a s'àtera asuta de su suircu Synonyms e antonyms bretella / ambucodhos, framucodhu, murucodhu / cdh. almicodhu Sentences mi armeit de armugodhos de vitellu e de corrias pro sa cunzadura 2. acapiadidha a armucodhu cussa cosa! ◊ est tucau a linna chin sa soca a armucodhu Etymon itl. armacollo Translations French bandoulière English baldric Spanish bandolera Italian tracòlla German Traggurt.

almultàlzu , nm: armutarzu Definition logu de abrutzu meda, de armutu Synonyms e antonyms almutedu Etymon srd.

almurànta , nf: armuranta, armurata Definition ebrúgiu de ortu de sabore forte: s’arraighina si ponet a cundhimentu cun petza e alegúmenes Scientific Terminology rbzc, Armoracia rusticana Translations French moutarde des capucins, raifort English horseradish Spanish rábano rusticano Italian barbafòrte German Meerrettich.

almúta, almútu, almútzu abrúciu

almutédu , nm Definition logu de abrutzu meda, de armutu Synonyms e antonyms almultalzu Etymon srd.

aló! , iscl Synonyms e antonyms ajó!

alòre , nm Definition caentu lenu; fragu, arrancu chi essit a is cosas, erbas e àteru / no at alore e ne balore = nau de cosas de papai, chi no tenint sabori e de pagu sustàntzia Synonyms e antonyms alenu, cazentu, tebidori / fracu, nuscu 2. sos ramos sunt sumurtios, sos frores che ant pérdiu sos alores ◊ fint zòvanos prenos de isperas e sos alores de su binu lis aiat fatu irmenticare sas penas fitianas Etymon itl. alore Translations French tiédeur English warmth Spanish tibieza Italian tepóre German Lauheit.

altàna , nf: artana, ortana Definition latzu de pedra (o fintzes de ferru) a duas perras chi si parat po cassare canes, margianes, lèpores o àteros animales deasi / betàreche o pònnere su pè in s'altana = fàghere irballu mannu Synonyms e antonyms paradella, peàdiga 1, pedraghe, pedrera, perdàgia Sentences margiani, si essis incontras s'artana preparada! ◊ unu merxani nci fiat arrutu in d-un'artana ma ndi fut essiu ◊ in bíngia apu postu s'artanedha po su cunillu ◊ ista atentu no che ponzas su pè in s'altana! Surnames and Proverbs smb: Altana Translations French trappe English trap Spanish trampa Italian tràppola German Falle.

altàna 1 , nf Definition a logos, in is domos est un'istauledhu o terratzedhu de linna carragiau, fora de su muru maistu Scientific Terminology dmo.

altanèra , nf Definition àbbila manna Scientific Terminology pzn Etymon spn. altanero.

altapadíta , nf Synonyms e antonyms acucadita, alàuda, arenarza, atacaterra, atrapadita, cucullia, iscrianissa, piatarita Scientific Terminology pzn.

altaràdu , agt Definition nau de ccn., chi est mesu arrennegau, tzacau, infadau; nau de un’arremu, chi dolet fintzes solu po dhu tocare, po ufradura, infetu Synonyms e antonyms arteriadu Translations French irrité English irritated Spanish enfadado, inflamado Italian irritato, infiammato German gereizt, entflammt.

altarasciòne , nf Definition su èssere arteriaos / leàrendhe a. = pigai atzíchidu, assuconu.

altàre, altàri , nm: artare Definition sa mesa sagrada inue su preide ammentat sa morte e passione de su Cristos, naendho sa missa / s'istrada de s'artare = in crésia, su tretu in mesuia; mudadu che un'artare (nadu de logu, aposentu, domo e gai) = cuncordau bèni meda, cun cosas bellas; tiàgia de s'a. = mantili Sentences a s'altari dèu mi acostu cun d-unu grandu atrivimentu ◊ in s'altare si rinnovat su Sacrifíssiu de sa rughe ◊ sos altares sunt mudados a prou pro sa glória de sos santos ◊ fit dolorosu, o frades, su lassare sa mamma betza, s'isposa impedida chi bos giureit s'amore in s'altare (A.Casula) 2. sos élighes, ozastros seculares chi fint de sos pastores sos altares, oe sunt rughes pídigas de pore (V.Becciu) Scientific Terminology prdc Etymon ltn. altare Translations French autel English altar Spanish altar Italian altare German Altar.

altària , nf: artària Definition sa distàntzia tra s'oru de fundhu e s'oru de pitzu de una calesiògiat cosa (in s’orrobba de prammu currespondhet a sa largària); su fàere de chie si credet tropu / èssere a s'artària de una cosa = a paris, de sa matessi artària Synonyms e antonyms altesa, altura, artia / altivesa, barrosia, madérria Sentences s'abba de su rivu brincaiat dae un'artària nessi de deche metros ◊ de artària custa robba cantu tenet? ◊ atruessat s'istradoni a un'artària de cuatru metrus ◊ s'artària de Annica Piredha… chi nci passàt istrantaxa in s'istampu de una cubedha! Etymon srd. Translations French hauteur, altitude English height Spanish altura, alto, altitud Italian altézza, altitùdine German Höhe.

altarítu , nm: artaritu Definition min. de altare, artare minore, su chi faent inue si firmat sa crufessone, passandho passandho in is orrugas; logu adatu po arrimare cosa (es. is màrigas) 2. unu cassadori po s'ibasai iat postu in pissu de un'artaritu su sirboni mortu chi portàt a pala Translations French petit autel English small altar Spanish altar menor Italian altarino German kleiner Altar.