A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

almàre , vrb Definizione apicare unu pegus mortu po dhu pòdere aconciare e fàere a petza, po dhu manuire Sinonimi e contrari armai Frasi at moltu unu chelvu e che l'at giutu pro lu almare a una gruta: inie che l'at almadu e ndhe l'at bogadu su matímine Etimo ltn. armare.

almàriu , nm: ammàgliu, ammàrgiu, ammàriu, ammarzu, armàgliu, armàrgiu, armàriu, armarzu, arrammàdiu Definizione trastu o logu po apartare o chistire cosa, cun sa base a retàngulu (fintzes candho si faet a ischeadura in is muros lassandho coment'e un'apertura tupada, a pígiu de muru)/ armàrgiu de su porcu = bóidedhu, acotu pro su mannale Sinonimi e contrari immàriu, romàriu / colomberi Frasi su fusile che l'at apicadu in s'armàriu ◊ sa divisa nche l'at in s'armarzu ◊ colliat sas meichinas in s'armagliedhu ◊ s'isterzu est in s'ammarzu ◊ ite bi as postu in s'armàgliu tuo? ◊ si est cuau aintru de s'arrammàdiu po s'assíchidu ◊ annat a s'almàriu e ne torrat cun d-un'ampulla de granatza Traduzioni Francese armoire Inglese wardrobe Spagnolo armario Italiano armàdio Tedesco Schrank.

alminzòne , nm: amingione, amingioni, aminzone, ammingione, arminzone Definizione erba de conillus, genia de erba (una calidade de latuca areste), bona a papare, unu pagu marigosa po su latighedhu chi bogat ue si segat Sinonimi e contrari acamingioni, ardubinzone, carraminzone, incamingioni, latosa 1, limpora, simingioni 1 Terminologia scientifica rbz, Sonchus arvensis, S. oleraceus, S. tenerrimus Etimo srd. Traduzioni Francese laiteron Inglese milk thistle Spagnolo cerraja Italiano allattalèpre, cicérbita Tedesco Gänsedistel.

àlmu , nm: armu Definizione su tretu de is primas costas de un'animale, in grughes, comente si benint apare is palas in punta; s'ossu de sa pala e fintzes s'ossu tra su bruncu de su codhu e su cuidu Sinonimi e contrari rughes / alabare 2 / cardaliscu, paba / malandra Frasi in s'armu, in sa gropera su pilu betzu li diat s'adiu! ◊ mi ant istropiadu su cadhu: zughet unu mossu in s'almu! Terminologia scientifica crn Etimo ltn. armus Traduzioni Francese garrot, omoplate, humérus Inglese whiters, shoulder, blade Spagnolo cruz, omóplato, húmero Italiano garrése, scàpola, òmero Tedesco Widerrist, Schulterblatt, Oberarmknochen.

almugódhu , nm, avb: armicodhu, armigodhu, armucodhu, armugodhu Definizione tira de cosa chi, passada una in cada codhu, serbit po aguantare is pantalones / zúghere, leare, pigai a a. (nadu de fune, soga e gai, fatu a incropada)= intrau a manera chi passet a una parte in pitzu de unu codhu e a s'àtera asuta de su suircu Sinonimi e contrari bretella / ambucodhos, framucodhu, murucodhu / cdh. almicodhu Frasi mi armeit de armugodhos de vitellu e de corrias pro sa cunzadura 2. acapiadidha a armucodhu cussa cosa! ◊ est tucau a linna chin sa soca a armucodhu Etimo itl. armacollo Traduzioni Francese bandoulière Inglese baldric Spagnolo bandolera Italiano tracòlla Tedesco Traggurt.

almultàlzu , nm: armutarzu Definizione logu de abrutzu meda, de armutu Sinonimi e contrari almutedu Etimo srd.

almurànta , nf: armuranta, armurata Definizione ebrúgiu de ortu de sabore forte: s’arraighina si ponet a cundhimentu cun petza e alegúmenes Terminologia scientifica rbzc, Armoracia rusticana Traduzioni Francese moutarde des capucins, raifort Inglese horseradish Spagnolo rábano rusticano Italiano barbafòrte Tedesco Meerrettich.

almúta, almútu, almútzu abrúciu

almutédu , nm Definizione logu de abrutzu meda, de armutu Sinonimi e contrari almultalzu Etimo srd.

aló! , iscl Sinonimi e contrari ajó!

alòre , nm Definizione caentu lenu; fragu, arrancu chi essit a is cosas, erbas e àteru / no at alore e ne balore = nau de cosas de papai, chi no tenint sabori e de pagu sustàntzia Sinonimi e contrari alenu, cazentu, tebidori / fracu, nuscu 2. sos ramos sunt sumurtios, sos frores che ant pérdiu sos alores ◊ fint zòvanos prenos de isperas e sos alores de su binu lis aiat fatu irmenticare sas penas fitianas Etimo itl. alore Traduzioni Francese tiédeur Inglese warmth Spagnolo tibieza Italiano tepóre Tedesco Lauheit.

altàna , nf: artana, ortana Definizione latzu de pedra (o fintzes de ferru) a duas perras chi si parat po cassare canes, margianes, lèpores o àteros animales deasi / betàreche o pònnere su pè in s'altana = fàghere irballu mannu Sinonimi e contrari paradella, peàdiga 1, pedraghe, pedrera, perdàgia Frasi margiani, si essis incontras s'artana preparada! ◊ unu merxani nci fiat arrutu in d-un'artana ma ndi fut essiu ◊ in bíngia apu postu s'artanedha po su cunillu ◊ ista atentu no che ponzas su pè in s'altana! Cognomi e Proverbi smb: Altana Traduzioni Francese trappe Inglese trap Spagnolo trampa Italiano tràppola Tedesco Falle.

altàna 1 , nf Definizione a logos, in is domos est un'istauledhu o terratzedhu de linna carragiau, fora de su muru maistu Terminologia scientifica dmo.

altanèra , nf Definizione àbbila manna Terminologia scientifica pzn Etimo spn. altanero.

altapadíta , nf Sinonimi e contrari acucadita, alàuda, arenarza, atacaterra, atrapadita, cucullia, iscrianissa, piatarita Terminologia scientifica pzn.

altaràdu , agt Definizione nau de ccn., chi est mesu arrennegau, tzacau, infadau; nau de un’arremu, chi dolet fintzes solu po dhu tocare, po ufradura, infetu Sinonimi e contrari arteriadu Traduzioni Francese irrité Inglese irritated Spagnolo enfadado, inflamado Italiano irritato, infiammato Tedesco gereizt, entflammt.

altarasciòne , nf Definizione su èssere arteriaos / leàrendhe a. = pigai atzíchidu, assuconu.

altàre, altàri , nm: artare Definizione sa mesa sagrada inue su preide ammentat sa morte e passione de su Cristos, naendho sa missa / s'istrada de s'artare = in crésia, su tretu in mesuia; mudadu che un'artare (nadu de logu, aposentu, domo e gai) = cuncordau bèni meda, cun cosas bellas; tiàgia de s'a. = mantili Frasi a s'altari dèu mi acostu cun d-unu grandu atrivimentu ◊ in s'altare si rinnovat su Sacrifíssiu de sa rughe ◊ sos altares sunt mudados a prou pro sa glória de sos santos ◊ fit dolorosu, o frades, su lassare sa mamma betza, s'isposa impedida chi bos giureit s'amore in s'altare (A.Casula) 2. sos élighes, ozastros seculares chi fint de sos pastores sos altares, oe sunt rughes pídigas de pore (V.Becciu) Terminologia scientifica prdc Etimo ltn. altare Traduzioni Francese autel Inglese altar Spagnolo altar Italiano altare Tedesco Altar.

altària , nf: artària Definizione sa distàntzia tra s'oru de fundhu e s'oru de pitzu de una calesiògiat cosa (in s’orrobba de prammu currespondhet a sa largària); su fàere de chie si credet tropu / èssere a s'artària de una cosa = a paris, de sa matessi artària Sinonimi e contrari altesa, altura, artia / altivesa, barrosia, madérria Frasi s'abba de su rivu brincaiat dae un'artària nessi de deche metros ◊ de artària custa robba cantu tenet? ◊ atruessat s'istradoni a un'artària de cuatru metrus ◊ s'artària de Annica Piredha… chi nci passàt istrantaxa in s'istampu de una cubedha! Etimo srd. Traduzioni Francese hauteur, altitude Inglese height Spagnolo altura, alto, altitud Italiano altézza, altitùdine Tedesco Höhe.

altarítu , nm: artaritu Definizione min. de altare, artare minore, su chi faent inue si firmat sa crufessone, passandho passandho in is orrugas; logu adatu po arrimare cosa (es. is màrigas) 2. unu cassadori po s'ibasai iat postu in pissu de un'artaritu su sirboni mortu chi portàt a pala Traduzioni Francese petit autel Inglese small altar Spagnolo altar menor Italiano altarino Tedesco kleiner Altar.