altivài , vrb: artivai Definizione
su si cunsiderare o crèdere tropu, su si fàere altivu
Sinonimi e contrari
achibberare,
atzierai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiridhare,
inchighiristai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remplir d'orgueil
Inglese
to make proud
Spagnolo
engreír
Italiano
insuperbire
Tedesco
stolz werden.
altivèsa , nf: artivesa Definizione
su si crèdere meda o tropu; idea bona de sèi etotu, cunsideru mannu, de importu
Sinonimi e contrari
altària,
barrosia,
chibberesa,
fumore,
madérria
Frasi
abboghinendhe "Fortza paris!" li daat corazu e artivesa ◊ no l'apo fatu pro artivesa a m'incarrigare sa morte de un'ómine in parte sua ◊ po s'altivesa chi tenit no dhu podint biri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hauteur
Inglese
arrogance
Spagnolo
altivez
Italiano
alterìgia,
orgóglio
Tedesco
Hochmut.
altívu , agt: artivu,
artzivu Definizione
nau de ccn., chi tenet unu cunsideru bonu de issu etotu, a bortas fintzes tropu
Sinonimi e contrari
manninu
/
cdh. altiu
/
arrabbiaditu,
arrennegaditu,
buzèfaru
Frasi
fit corazosu, àbbile e artzivu, no faghiat a lu contrariare (M.Dore)◊ podeus èssiri cuntentus e altivus poita seus istétius de agiudu ◊ apu causau calincuna ofesa cun fuedhai artivu? ◊ s'intendiat artivu po cussa cunchista ◊ poita ti fais altiva e no ti umílias?
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
fier
Inglese
proud
Spagnolo
altivo
Italiano
altèro,
orgoglióso
Tedesco
hochmütig.
altròre , nm Sinonimi e contrari disastru.
àltu , agt, nm: artu Definizione
chi àrtziat meda de terra o de unu paris cunsiderau de cuménciu de una distàntzia a in artu (o fintzes a bàsciu, ma deosi s’ispostat a bàsciu s’idea de su paris de cuménciu)
Sinonimi e contrari
fungudu
| ctr.
bàsciu
Modi di dire
csn:
pesàrela arta (sa boghe, su murrunzu)= certai, circai contus; lèzere, faedhare, chistionare in artu = a boxi arta; s'Altu = su chelu; dí alta = die manna, fatu die de ora meda, sole artu
Frasi
nci at petzu de giòvunu artu cantu su campanili! ◊ comente est créschidu, fizu tou, como ch'est artu meda ◊ no ti fides in s'abba arta ca no ischis a nadare! ◊ s'erriu est artu ◊ babbu tou mi apareit coment'e un'ànghelu cun ojos giaros, altu, istrízile
2.
no mi la peses arta ca ti esso a risu e totu tuo est su collunu! ◊ no mi la peses tantu arta ca sinono mi che so andhendhe!
Cognomi e Proverbi
smb:
Artu
Etimo
ltn.
altus
Traduzioni
Francese
haut,
grand
Inglese
tall
Spagnolo
alto
Italiano
alto
Tedesco
hoch,
Höhe.
altudhàre , vrb: artudhare,
artzudhare,
astudhare,
atudhare Definizione
pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare
Sinonimi e contrari
aciuciudhae,
altudhire,
apilurtzie,
arpilare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzultzudhare,
impilurtzai,
impriutzai
Frasi
fit artudhadu a su fritu e a su fàmene
2.
mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire dresser les cheveux sur la tête (herisser),
frissonner de froid,
frissonner d'horreur
Inglese
to make s.o.'s hair stand on end,
to shudder
Spagnolo
espeluznar,
ponérsele los pelos de punta
Italiano
far rizzare i capélli,
rabbrividire
Tedesco
die Haare sträuben,
schaudern.
altudhíre , vrb rfl: altzudhire,
artudhire,
artzudhire,
astudhire,
atudhire Definizione
atzutzudhire, pònnere sa tzudha, inteterare su pilu de su fritu, de s'assíchidu o de sa timoria, de s'isprama
Sinonimi e contrari
aciuciudhae,
altudhare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzudhai
Frasi
sos pilos mi si fint altzudhidos ca mi pariat de intèndhere ispisinzu de pessones ◊ unu cane orulendhe ti astudhit sas palas de ispreu ◊ bastat solu un'umbra dai tesu chi bos faghet altudhire onzi tudha ◊ s'assuconu l'aiat fatu atudhire cantos pilos giughiat ◊ solu a bi pessare si mi artzudhint sas palas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en avoir la chair de poule
Inglese
to get goose-flesh
Spagnolo
espeluznar
Italiano
accapponare
Tedesco
schauern.
altúra , nf: artura,
artúria Definizione
sa distàntzia de terra o de unu paris a unu css. puntu o tretu prus in artu; foedhandho de orrobba de prammu, s'artúria est sa distàntzia inter is duas avoretas o oros, sa largària; logu artu (monte, sedha, cúcuru o àteru)/ min. alturedha
Sinonimi e contrari
altària
/
monte,
monticru
| ctr.
basciura
Frasi
chi siat de artura tantu arta cantu est artu su sole a mesudie! (P.Mura)◊ sunt rocas chi leant sos ojos pro s'altura
2.
dae sas alturas su cucu truncat sa mútria de sas badhes ◊ ponner ti che cheria in d-un'altura, in d-una cresiedha a ti adorare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hauteur,
éminence
Inglese
high ground
Spagnolo
altura
Italiano
altura
Tedesco
Anhöhe.
altzàda alciàda
altzadériu , nm: artzadériu Definizione aina po artzare pesos Terminologia scientifica ans Etimo spn. alzadera.
altzadòglia, altzadòlza , nf: altziadroxa,
artzadroxa,
artziadroxa Definizione
logu in pesada
Sinonimi e contrari
ampuada,
apiculada,
apilicada,
ficada,
muntada,
petorru,
picada,
pigadorza,
pugiada
| ctr.
cabada,
falada
Frasi
su caminu est una caminera andhalitorta in altzadòglia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rude montée
Inglese
ascent
Spagnolo
cuesta
Italiano
èrta
Tedesco
steiler Weg.
altzadúra , nf: artziadura Definizione
su artzare
Sinonimi e contrari
pesadura,
pigadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
élévation
Inglese
elevation
Spagnolo
elevación
Italiano
innalzaménto
Tedesco
Erhebung.
altzài, altzàre alciàre
altziadròxa altzadòglia
altziàre alciàre
altzídha , nf Definizione genia de terra Sinonimi e contrari agridha, gliurminu, lassedu, lozana, torco Frasi teniat su pamentu fatu de terra altzidha.
altzigúsa , nf Definizione genia de erba: tirgusa? Frasi in su riu dhue at zuncu, aschione e altzigusa Terminologia scientifica rba.
altzimpàmpinu , nm Definizione leàresi s'a. = artziare sa boghe coment'e chie si cret no isco ite, meda Frasi no ti les s'altzimpàmpinu! Etimo spn. archipàmpano.
altzíu , nm: artziu Definizione cantidade manna, meda, zentória Frasi bi aiat un'altziu de zente Etimo srd.
altzíu 1 arcívu