Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

lendhàre , vrb Definition nàrrere a s'unu e a s'àteru totu su chi s'ischit chentza abbisóngiu, fintzes cosas chi iant a dèpere istare méngius chentza bandhias comente podent èssere is chistiones de domo o personales Synonyms e antonyms irmendhare, iscassetare, iscobiare, linire, sbrufulai, scolovetai, scordulai Sentences neune andhaiat a lendhare sa cosa a sos carabbineris e si calicunu si proaiat a iscobiare est ca fit un'arga de muntonarzu Etymon srd. Translations French répandre, divulguer English to spread Spanish contar, airear, largar Italian spifferare, svesciare, propalare German ausplaudern.

lentinàe, lentinài, lentinàre , vrb Definition cumenciare a pròere, pròere a istídhigos pitichedhos, abbighedha fine (3ˆ p. sing. lentinat/léntinat) Synonyms e antonyms arrevinae, arrosinai, cibinare, lentizae, mirmisiare, modhinare, papuschiare, proighinai Sentences v'aviat unu pacu de ventu e fit comintzandhe a lentinare 2. sa gula mi ant astrintu sos ingannos e sos gútzios de túcaru e belenu chi lentinandhe mi est su loru anzenu ◊ cussa melodia lentinat ternura Translations French pleuviner, pleuvasser English to mist Spanish lloviznar Italian piovigginare German nieseln.

lentoràre , vrb: lentoriare Definition betare o calare lentore, fintzes fàere abbighedha fine che lentore Synonyms e antonyms lentorire, orrosiai, saghinare, serenai 1 Sentences lentorat in sas notes de istiu ◊ chelos, lentoriade!◊ su sede lentoriadu est lentu Etymon srd. Translations French deposer de la rosée English to fall dew Spanish rociar Italian cadér rugiada German tauen.

lescensciàre , vrb: licensiai, lissentziai, lissentziare Definition pònnere o giare fine a un'incàrrigu, a un'impreu; giare o pigare sa licentza o diproma a s'acabbada de is istúdios; andharesindhe, dispedire Synonyms e antonyms dipaciare / dispedire Translations French renvoyer, débaucher, licencier, décerner un certificat d'études English to dismiss, to confer a diploma on Spanish despedir, licenciar, irse Italian licenziare German kündigen, entlassen (aus der Schule), verabschieden.

lesiài , vrb Definition fàere dannu a unu in s'onore, in sa fama, in is diritos Etymon ctl., spn. lesiar, lisiar Translations French porter atteinte (à), léser English to harm Spanish menoscabar Italian lédere German schädigen, verletzen.

levàre , vrb Definition pesare, fàere mòvere o essire, giagarare, prus che àteru fàere essire sa fera de sa tana, cassandho; fintzes fàere asseliare o istare a una parte un'animale; essire, andhare, tzucare Synonyms e antonyms istanai / caciare, chelcire Sentences mi so sonniadu levendhe unu sirbone (P.Pisurzi)◊ pariat a sa lestresa crabolu a canes levadu ◊ cudha fémina che la levaiant cun paràulas malas ◊ mi gighent a su leva leva currèndhemi che fera 2. sos istranzos chi beniant a domo abboigaiant dae tesu pro che lis levare sos canes (P.Fogarizzu) 3. - Ello… a uve ses levandhe? - A locu! Translations French débusquer, débucher English to drive out Spanish desencovar Italian stanare German aufjagen.

lezistràre , vrb Definition iscríere una cosa in registru o a dónnia modu a manera de dha tènnere prus segura (fintzes in nastru, in discu) e de dha pòdere averguare; regulare calecuna cosa a manera Synonyms e antonyms allistai, registrai* Translations French enregistrer English to record, to adjust Spanish registrar Italian registrare German eintragen, aufnehmen, einstellen.

lía , prn: lilla 1 Definition li + la, bi + la: si dha (lia dao, lia pedo) Synonyms e antonyms Sentences aiat provau deretu a bíere si che lia fachiat a brinchiare ◊ apustis de s'interru aiat tentau de lia picare sa pitzinna ◊ fit coment'e chi che l'essèrepo furandhe sa tanca, non comporandhelia! ◊ in ciaru lilla canto e no a fura, no lasso sa cantone chene posta!◊ aconcalia, toca! Translations French la-lui English it to him (her) Spanish se la Italian gliéla German ihn (sie, es), ihm (ihr, ihnen).

liài , vrb: liare, ligai, ligare Definition acapiare cun calecunu lióngiu, ma mescamente acapiare bestimentu cun is corros de su bestimentu etotu (es. sa tiazola, su muncadore), o fintzes ammontare sa conca, aderetzare is pilos; rfl. chínghere; fàere una genia de meighina, fatúgiu, acapiare cun is brebos Synonyms e antonyms acapiae, alliongiae, prèndhere | ctr. isòlbere, isprèndhere Idioms csn: liai ogu = pònnere ogru; liai bèni fuedhendu = fàghere unu chistionu ladinu, bene fatu, chi benit a concruos; ligai perda in anedhu = incrastare ranu de prendha in anedhu Sentences candho si nch'est ischidadu, si est sapunadu, si at liadu sa berrita a tortu e at carrigadu s'archibbusu ◊ liadí sa bulla de sa camisa aintru de is cratzonis! 2. lis at nau sos berbos, a sos canes, pro los ligare ◊ cussu daori depit èssi ogu chi dhi ant liau! Translations French lier English to tie Spanish atar Italian legare German binden.

lías , prn Definition bi + las / che lias = bi che las, si nci dhas Sentences pro li fàchere corazu, ant cumintzau a che lias bestire a sa mandra, sas anzones mesulanas chi l'ant dau ◊ sas iscarpas lias fachet pònnere in s'oru de sa zanna Translations French les-lui English it to them Spanish se las Italian gliéle German sie, ihm (ihr, ihnen).

lígnere , vrb: línghere, lingi, língiri Definition passare sa limba apitzu de ccn. cosa; nau in cobertantza, pregare a tropu, abbarrare aifatu de is àteros pregandhodhos po ccn. cosa, o fintzes po dhos cumbínchere, po dhos portare a inue no bolent; fintzes tocare pagu pagu / pps. lintu; lingheresindhe sos pódhighes (nau po calecuna cosa chi si papat)= manigare cun piaghere, própiu cun gustu (itl. leccarsi i baffi) Synonyms e antonyms lincuai / allisai, allosingai, frandhigare, improsae, insabonai Sentences corpus de chi ti at lintu!…◊ s'animale candho anzat linghet su fedu pro l'assutare ◊ si assazas custa cosa ti ndhe linghes fintzas sos pódhighes! 2. su chi est de Deu l'apo a dare a Deu e a Cèsare su sou: ma mai lintu apo s'ispada tinta de sàmbene meu (P.Mereu)◊ bae chi deo no bi andho a línghere a neune: si lu cherent fàghere lu fetant e sinono mai in sa vida! Etymon ltn. lingere Translations French lécher English to lick Spanish lamer, adular Italian leccare German lecken, schmeicheln.

limài, limàre , vrb Definition ifinigare, pulire, arrasigare, acutzare a lima; trebballare calecuna cosa (fintzes iscritura) in fine, cun incuru, fàere méngius unu trebballu / l. ferru = fàghere arrennegare, primmàresi Translations French limer English to file Spanish limar Italian limare German feilen, ausfeilen.

limpiài , vrb: allimpiare, limpiare Definition fàere netu, límpiu, siat bogandhoche sa malesa, s'àliga, siat fintzes cosa chi no si bolet, chi no serbit o no si papat (es. corgiolu, cambos) Synonyms e antonyms innetare, pulire, samunae | ctr. allodrigai, imbrutai Sentences s'at limpiau is dentis isfustigonendu cun s'agulla ◊ is massajus límpiant is loris de s'erba ◊ s'at limpiau una mela po si dha papai ◊ ite mi siat cura de dutore si si límpiant bene limba e manos e faghent a su pratu inue papant! 2. mi siant perdonaus is pecaus e limpiada s'ànima mia! Etymon srd. Translations French nettoyer English to clean Spanish limpiar Italian pulire German säubern, reinigen.

líos , prn Definition li, bi + los, si + dhos/dhus Sentences sos onores mannos a issu lios aiat fatos s'amicu ◊ sos inimicos suos lios apo postos in manos Translations French les-lui English them to him (her) Spanish se los Italian gliéli German sie, ihm (ihr, ihnen).

lis , prn: dhis Definition pron. de 3ˆ persona pl. impreau po gente e po cosa (= a issos, a issas, a cussos, a cussas, po cumplementu dativu o de interessu): si ponet siat abbandha e innanti de su vrb., siat totu a unu ma apustis (cun impr. e ger.) e si podet acumpangiare cun su prn. bi (a logos, bi chis = che lis) Synonyms e antonyms bi, si 3 Sentences si est a féminas lis rispondho goi, si mi dimandhant ómines lis rispondho gai ◊ a sos Sardos lis ant leadu s'istadu ◊ torrabbilis cussa cosa, a sos meres! ◊ a sa fine benzeint a su chi lis importaiat de piús ◊ dàelis sa cosa issoro, no lis dias sa nostra! ◊ bi lis naro deo su de fàghere, a sos pitzinnos ◊ candho ant afidadu, a issos lis ant regaladu una cafetera Translations French leur English to them Spanish les Italian gli, a lóro German ihnen.

liscinài , vrb: allescinai, lissinai Definition nau de css. cosa, su si mòvere o andhare in logu lisu (o de cosa lisa), ma mescamente orruendho, chentza pòdere firmare su pei Synonyms e antonyms cadriare, fugire, illascinare, illiscigare, iscadriare, istrissinare, lascinare*, lissiniri Sentences cumenti ghetat su pei po ci cabai, líssinat e ci arrúmbuat a bàsciu ◊ su pisci liscinat de manus Translations French glisser English to slip Spanish deslizarse, resbalar Italian scivolare German gleiten, rutschen.

litzíri , vrb Definition leàrendhe totu, limpiare, bogare, andharesindhe impresse / l. su logu = (puru) sartiare su logu, andharesindhe a fuidura Synonyms e antonyms illertire, illitire, iscabbúllere Sentences làstima chi no si mòrgiat… chi no atru si ndi fiaus litzius! ◊ gomai Melànnia, litzamí su logu e debressi! ◊ litzeimí su logu a castiai chi si bit benendi genti! ◊ bah, un'atru cropu de manu e nci dha litzu custa braba! ◊ litzeimí su logu! Translations French déblayer English to clear up Spanish despejar Italian sbarazzare German abräumen.

líu , prn Definition bi + lu = si + dhu: liu dao = bi lu dao, liu namus = si dhu naraus; dazeliu! = donaisidhu!, dadebbilu! Sentences si liu namus nois si nche irménticat ◊ timiat chi liu esseret iscopiau, a su mere ◊ depiat isetare a liu nàrrere ◊ su rellozu liu daes vetzu e rughinau e ti lu torrat novu! Translations French le-lui English it to him Spanish se lo Italian gliélo German ihn (sie, es) ihm (ihr, ihnen).

lodhuràre , vrb: ludhurare Definition andhare girandho de parte in parte, orrumbulandho coment'e orroda o àtera cosa tundha Synonyms e antonyms arrembulai, arrodulare, cadhinare, codulare, loturare, rodhulare, torrulare, trodhulare, tromedhare, trumbulare Sentences sos pitzinnos poniant sos chírchinos a lodhurare pro los cúrrere ◊ at fatu lodhurare una pedra manna addainanti de sa zanna Etymon srd. Translations French dégringoler (dans), rouler English to tumble down Spanish rodar Italian ruzzolare German hinunterrollen.

logrài, logràre , vrb Definition arrennèscere in calecuna idea o iscopu, revèntere a tènnere una cosa o s'arresurtau chi si boliat / lograre una dícia, su perdonu, una gràssia Synonyms e antonyms acanciare, arrecabai, balanzare, illograi, lobrare, otènnere Sentences no as pótidu lograre cuss'intentu ◊ no podia lograre menzus sorte de fàghere fronte a s'eternu degógliu (F.Mura)◊ onestade, tribàgliu e fratellàntzia pro lograre cunfortu sunt sas dodas ◊ a s'ora de mi lograre unu cuntentu mi ant segadu manos e pedes ◊ gasie de ti lograre ape sa solte comente ti amo! ◊ su divinu eternu gosu de su celu a totus lograi! Etymon spn. Translations French atteindre, obtenir English to attain Spanish lograr Italian conseguire German erlangen, erreichen, erzielen.