achizadúra , nf Definizione su achizare Sinonimi e contrari incilladura, incillimentu Etimo srd.
achizàre , vrb Definizione
su cambiare bisura, de face, coment'e inchietandhosi o intristandhosi
Sinonimi e contrari
acristai,
inchigiare,
inchizire,
incilliri,
increstare,
ingrispire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froncer les sourcils
Inglese
to frown
Spagnolo
fruncir el ceño,
contrariarse
Italiano
accigliarsi
Tedesco
die Stirn runzeln.
achizàu achizàdu
achizolàdu , pps, agt Definizione
de achizolare; chi est apartau o postu in calecunu cugigone
Sinonimi e contrari
acungonau,
acuzonadu,
arrenconau
Traduzioni
Francese
rencogné,
niché,
tapi
Inglese
put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
incantucciato
Tedesco
gestöbert (in Winkeln),
verkrochen.
achizolàre , vrb Definizione
pònnere in su chizolu, in calecunu cugigone
Sinonimi e contrari
achizonare,
acuzonare,
angronare,
arreconai,
inchizolare,
incozolare
| ctr.
bocare,
essire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
incantucciare
Tedesco
in Winkeln stöbern,
sich in eine Ecke verkriechen.
achizonàre , vrb Definizione
cuare, pònnere, istare in d-unu cuzone, a una bandha
Sinonimi e contrari
acantonai,
achizolare,
acuzonare,
arreconai,
inchizolare,
incozolare
| ctr.
bocare,
essire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
rincantucciare
Tedesco
in eine Ecke stellen,
drängen.
àcia , nf: atza 2 Definizione
capacidade de èssere chentza bregúngia, su bogare face foedhandho, cricandho, fintzes fortza de fàere ccn. cosa; est sa punta acancarronada e segante de sa pruàcia puru / àcias de casu = casu (modhe, nou, friscu) segau a fitas fines e fríssiu in s'ógiu
Sinonimi e contrari
alidantza,
atrevimentu,
atzile,
bica 1,
chighirra,
discocu,
pronti
| ctr.
bergugna
Modi di dire
csn:
parare, tènnere, zúghere a. = pònneresi botu; segai s'a. a unu = irbrunchiàrelu; pigai a. po a. = agatare it'e pistare, fàghere pagu frasca, fàghere in bóidu
Frasi
pentzai a s'atza chi tenint custus piciochedhus: no arrispetant a nisciunus! ◊ cussa picioca mi parit ca portat atza… e tou! ◊ cussa est fémina chi zughet atza, botu, si imponet ◊ as atza de los giamare "poesia" totu sos tzotzos chi tue impiastas! ◊ benemindi ómini de atza!…◊ unu petorriruju faghiat andhendhe e parendhe semper piús atza
2.
solu a fortza de picu, palu e matza potei fagher logu de semenare: però mi ch'est fuida tota s'atza!
3.
immoi iscapas a prangi puru, ma cun mei pigas atza po atza: tenis axiu tzerriendi!… (E.Olla)◊ cun megus is ladronis pigant atza po atza e chi mi segant sa matza mi dhus tocu de fogu!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie at atza at parte
Traduzioni
Francese
audace
Inglese
impudence,
boldness
Spagnolo
audacia
Italiano
audàcia,
sfrontatézza
Tedesco
Mut,
Frechheit.
àcia 1 , nf Definizione
genia de candhelobbre / à. de pòbur'ómini = màtulu de carcuri chi si leat pro fàghere lughe a denote candho no si tenet àteru; à. de fogu = in cobertantza, isetore, taceri
Sinonimi e contrari
acera,
aceri,
candelobbru,
intortza
Frasi
àcia de bàtoro lughinzos ◊ lu ponet in sa bara tra bàtoro àcias chi dant lughe giara (P.Casu)◊ àcia de Deus allumada est custu santu ◊ diamus chèrrere allúghere che àcias sos coros nostros ◊ si est berus ca m'istimas, torra sa luxi a s'àcia istudada!
Etimo
ctl., spn.
atxa, hacha
Traduzioni
Francese
torche
Inglese
torch
Spagnolo
antorcha
Italiano
tòrcia
Tedesco
Fackel.
aciacàdu , pps, agt: ciacadu Definizione
chi istat sèmpere malàidu, débbile
Sinonimi e contrari
maladióngiu,
malacónciu
| ctr.
sanu
Frasi
immoi seus bècius e aciacaus
Traduzioni
Francese
maladif
Inglese
cachectic,
sickly
Spagnolo
enfermizo
Italiano
malatìccio,
cachèttico
Tedesco
kränklich,
siech.
aciacài, aciacàre , vrb: ciacare Definizione ingòllere nésiga, mància, maladias Sinonimi e contrari inciacai, tacare, tunconire | ctr. sanai Etimo spn. achacar.
aciàchidu , nm Definizione
css. cosa chi curpit sa salude, dannu, istrobbu mannu
Sinonimi e contrari
mantza,
màrcia,
taca 3
Etimo
spn.
achaque
Traduzioni
Francese
ennui de santé
Inglese
ailment
Spagnolo
achaque
Italiano
acciacco
Tedesco
Gebrechen.
aciachiéntu , agt Definizione
chi est sèmpere malaidóngiu
Sinonimi e contrari
aciacadu,
frazigone,
maladióngiu
Etimo
spn.
achaquiento
Traduzioni
Francese
maladif
Inglese
sickly
Spagnolo
achacoso
Italiano
acciaccóso
Tedesco
gebrechlich.
aciacósu , agt: ciacosu Definizione chi istat sèmpere malaidóngiu, chi si buscat totu is maladias Sinonimi e contrari magagnosu, maladióngiu, malesanu, tacadu, temósigu, temosu, tunconidu, tzimiliosu | ctr. sanu Etimo spn. achacoso.
aciamàrra , nf: atzamarra,
ciamarra,
tzamarra Definizione
genia de trastu a bestire in pitzu, est una pedhe cun sa lana, conciada e fata coment’e giacheta
Sinonimi e contrari
berbechina,
bestebedhi,
besti,
cacarra 1,
talanassu
Frasi
essiat totu mudadu, bene allichididu, cun d-una atzamarra de pedhe de biju
Terminologia scientifica
bst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
simarre
Inglese
simar
Spagnolo
zamarra
Italiano
zimarra
Tedesco
Simarre.
aciannitài , vrb: agiannitai,
arxanitai,
assannitai,
axannitae,
axinitai,
azanitare,
azannidare,
azannitai,
azannitare,
giannitai Definizione
su apedhare de is canes candho pesant sa fera, s'apédhida a tzichírriu chi faent is canes tzerriandho su mere ca no arrennescent a sighire e aciapare su sirbone o àteru animale, prus che àteru si est piticu, o fintzes po dhu sinnalare; nau de gente, su si allegrare meda de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
gannitare,
giannire,
tzannidare
Frasi
su cane fuit azannidandhe unu cunillu ◊ is canis funt arxanitendi, si bit ca ant agatau sa fera!
2.
abarrant a ingíriu de su foghidoni, papendu e bufendu, agiannitendi comenti faint is margianis
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aboyer
Inglese
to bark
Spagnolo
ladrar
Italiano
scagnare
Tedesco
anschlagen.
aciàpa , nf, nm: aciapu,
ciapa Definizione
su aciapare, su cassare, leare calecuna cosa, prus che àteru in su sensu de fura prana, fata cun trassa e no a gherra / s'annu de s'a. = su 1794, candho sos Castedhajos che ant tentu e catzadu sos Piemontesos: nadu in cobertantza, fintzas tempus de furas, de afares pagu netos
Sinonimi e contrari
arrelantzu,
bardana,
fura,
furóngiu,
furunchia,
ladratzonia,
ladroneria,
sdorrobbatóriu,
tentura 1
Frasi
s'annu de s'aciapa sa genti in Castedhu fiat narri "cíxiri" a is Piemontesus, po dhus connosci e cassai ◊ sa catzedha mia est bona in sa circa, in sa punta e in s'aciapu (D.Maccioni)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
volerie
Inglese
robbery
Spagnolo
robo
Italiano
ruberìa
Tedesco
Stehlen.
aciapagàni , nm: atzapacanes Definizione
aciapa canis, aina po cassare is canes chi no tenent mere, bagamundhos
Terminologia scientifica
ans
Etimo
itl.
acchiappacani
Traduzioni
Francese
employé de la fourrière
Inglese
dogcatcher
Spagnolo
perrero,
lacero
Italiano
accalappiacani
Tedesco
Hundefänger.
aciapài , vrb: aciapare,
aciopare,
atzapai,
atzapare,
ciapai Definizione
agatare de cumbinatzione o cricandho; pigare, aferrare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare, de ingòllere maladia o àteru / pps. aciapadu, aciàpidu / aciapai ccn. mali = collire maladia
Sinonimi e contrari
abbigiare,
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
iscapare,
lassai
Frasi
l'ant aciapadu rutu in su ludu ◊ chie chircat aciapat ◊ crediant de atzapare su locu serrau ◊ su tempus colat e nos atzapamus diversos ◊ candho leadu s'at sa mascaríglia mi so aciàpidu cun muzere mia! ◊ betzu e débbile, n'at atzapatu sa morte ◊ aciopeit su frade bochindhe fogu ◊ ómines e féminas si chircant, s'aciopant, si leant e si lassant
2.
aciapa su gatu ca ndi at furau s'arrocali! ◊ passendi in sa porta ndi at aciapau sa fatura
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
attraper
Inglese
to catch
Spagnolo
coger,
agarrar
Italiano
acchiappare
Tedesco
fangen.
aciapamúsca , nm Definizione
genia de erba chi faet a fògia punciuda e unu frore mannu chi candho est serrau assimbígiat a sa pilledha de pastori, ma prus mannu meda (che unu tubbu a cuidu, ingespiau a fora), e apertu, est de colore orrúbiu aintru, a càlighe, apertu totu in punta (e a punta) ma serrau in su pei: faet in logu de perdigàrgiu, in mesu de is pedras, e frorit tra martzu e abrile
Frasi
me is perdiaxus de Sirimagus si ndi agatat meda de aciapamusca
Terminologia scientifica
rba, Helicodiceros muscivorus
Traduzioni
Francese
petit dragon mange-mouches
Inglese
cuckoo pint,
dead horse arum lily
Spagnolo
aro,
yaro tragamoscas
Italiano
gìgaro mangiamosche
Tedesco
Aronwurz.