A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

achizadúra , nf Definitzione su achizare Sinònimos e contràrios incilladura, incillimentu Ètimu srd.

achizàre , vrb Definitzione su cambiare bisura, de face, coment'e inchietandhosi o intristandhosi Sinònimos e contràrios acristai, inchigiare, inchizire, incilliri, increstare, ingrispire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu froncer les sourcils Ingresu to frown Ispagnolu fruncir el ceño, contrariarse Italianu accigliarsi Tedescu die Stirn runzeln.

achizàu achizàdu

achizolàdu , pps, agt Definitzione de achizolare; chi est apartau o postu in calecunu cugigone Sinònimos e contràrios acungonau, acuzonadu, arrenconau Tradutziones Frantzesu rencogné, niché, tapi Ingresu put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu incantucciato Tedescu gestöbert (in Winkeln), verkrochen.

achizolàre , vrb Definitzione pònnere in su chizolu, in calecunu cugigone Sinònimos e contràrios achizonare, acuzonare, angronare, arreconai, inchizolare, incozolare | ctr. bocare, essire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu incantucciare Tedescu in Winkeln stöbern, sich in eine Ecke verkriechen.

achizonàre , vrb Definitzione cuare, pònnere, istare in d-unu cuzone, a una bandha Sinònimos e contràrios acantonai, achizolare, acuzonare, arreconai, inchizolare, incozolare | ctr. bocare, essire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu rincantucciare Tedescu in eine Ecke stellen, drängen.

àcia , nf: atza 2 Definitzione capacidade de èssere chentza bregúngia, su bogare face foedhandho, cricandho, fintzes fortza de fàere ccn. cosa; est sa punta acancarronada e segante de sa pruàcia puru / àcias de casu = casu (modhe, nou, friscu) segau a fitas fines e fríssiu in s'ógiu Sinònimos e contràrios alidantza, atrevimentu, atzile, bica 1, chighirra, discocu, pronti | ctr. bergugna Maneras de nàrrere csn: parare, tènnere, zúghere a. = pònneresi botu; segai s'a. a unu = irbrunchiàrelu; pigai a. po a. = agatare it'e pistare, fàghere pagu frasca, fàghere in bóidu Frases pentzai a s'atza chi tenint custus piciochedhus: no arrispetant a nisciunus! ◊ cussa picioca mi parit ca portat atza… e tou! ◊ cussa est fémina chi zughet atza, botu, si imponet ◊ as atza de los giamare "poesia" totu sos tzotzos chi tue impiastas! ◊ benemindi ómini de atza!…◊ unu petorriruju faghiat andhendhe e parendhe semper piús atza 2. solu a fortza de picu, palu e matza potei fagher logu de semenare: però mi ch'est fuida tota s'atza! 3. immoi iscapas a prangi puru, ma cun mei pigas atza po atza: tenis axiu tzerriendi!… (E.Olla)◊ cun megus is ladronis pigant atza po atza e chi mi segant sa matza mi dhus tocu de fogu! Sambenados e Provèrbios prb: chie at atza at parte Tradutziones Frantzesu audace Ingresu impudence, boldness Ispagnolu audacia Italianu audàcia, sfrontatézza Tedescu Mut, Frechheit.

àcia 1 , nf Definitzione genia de candhelobbre / à. de pòbur'ómini = màtulu de carcuri chi si leat pro fàghere lughe a denote candho no si tenet àteru; à. de fogu = in cobertantza, isetore, taceri Sinònimos e contràrios acera, aceri, candelobbru, intortza Frases àcia de bàtoro lughinzos ◊ lu ponet in sa bara tra bàtoro àcias chi dant lughe giara (P.Casu)◊ àcia de Deus allumada est custu santu ◊ diamus chèrrere allúghere che àcias sos coros nostros ◊ si est berus ca m'istimas, torra sa luxi a s'àcia istudada! Ètimu ctl., spn. atxa, hacha Tradutziones Frantzesu torche Ingresu torch Ispagnolu antorcha Italianu tòrcia Tedescu Fackel.

aciacàdu , pps, agt: ciacadu Definitzione chi istat sèmpere malàidu, débbile Sinònimos e contràrios maladióngiu, malacónciu | ctr. sanu Frases immoi seus bècius e aciacaus Tradutziones Frantzesu maladif Ingresu cachectic, sickly Ispagnolu enfermizo Italianu malatìccio, cachèttico Tedescu kränklich, siech.

aciacài, aciacàre , vrb: ciacare Definitzione ingòllere nésiga, mància, maladias Sinònimos e contràrios inciacai, tacare, tunconire | ctr. sanai Ètimu spn. achacar.

aciàchidu , nm Definitzione css. cosa chi curpit sa salude, dannu, istrobbu mannu Sinònimos e contràrios mantza, màrcia, taca 3 Ètimu spn. achaque Tradutziones Frantzesu ennui de santé Ingresu ailment Ispagnolu achaque Italianu acciacco Tedescu Gebrechen.

aciachiéntu , agt Definitzione chi est sèmpere malaidóngiu Sinònimos e contràrios aciacadu, frazigone, maladióngiu Ètimu spn. achaquiento Tradutziones Frantzesu maladif Ingresu sickly Ispagnolu achacoso Italianu acciaccóso Tedescu gebrechlich.

aciacósu , agt: ciacosu Definitzione chi istat sèmpere malaidóngiu, chi si buscat totu is maladias Sinònimos e contràrios magagnosu, maladióngiu, malesanu, tacadu, temósigu, temosu, tunconidu, tzimiliosu | ctr. sanu Ètimu spn. achacoso.

aciamàrra , nf: atzamarra, ciamarra, tzamarra Definitzione genia de trastu a bestire in pitzu, est una pedhe cun sa lana, conciada e fata coment’e giacheta Sinònimos e contràrios berbechina, bestebedhi, besti, cacarra 1, talanassu Frases essiat totu mudadu, bene allichididu, cun d-una atzamarra de pedhe de biju Terminologia iscientìfica bst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu simarre Ingresu simar Ispagnolu zamarra Italianu zimarra Tedescu Simarre.

aciannitài , vrb: agiannitai, arxanitai, assannitai, axannitae, axinitai, azanitare, azannidare, azannitai, azannitare, giannitai Definitzione su apedhare de is canes candho pesant sa fera, s'apédhida a tzichírriu chi faent is canes tzerriandho su mere ca no arrennescent a sighire e aciapare su sirbone o àteru animale, prus che àteru si est piticu, o fintzes po dhu sinnalare; nau de gente, su si allegrare meda de calecuna cosa Sinònimos e contràrios gannitare, giannire, tzannidare Frases su cane fuit azannidandhe unu cunillu ◊ is canis funt arxanitendi, si bit ca ant agatau sa fera! 2. abarrant a ingíriu de su foghidoni, papendu e bufendu, agiannitendi comenti faint is margianis Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar Italianu scagnare Tedescu anschlagen.

aciàpa , nf, nm: aciapu, ciapa Definitzione su aciapare, su cassare, leare calecuna cosa, prus che àteru in su sensu de fura prana, fata cun trassa e no a gherra / s'annu de s'a. = su 1794, candho sos Castedhajos che ant tentu e catzadu sos Piemontesos: nadu in cobertantza, fintzas tempus de furas, de afares pagu netos Sinònimos e contràrios arrelantzu, bardana, fura, furóngiu, furunchia, ladratzonia, ladroneria, sdorrobbatóriu, tentura 1 Frases s'annu de s'aciapa sa genti in Castedhu fiat narri "cíxiri" a is Piemontesus, po dhus connosci e cassai ◊ sa catzedha mia est bona in sa circa, in sa punta e in s'aciapu (D.Maccioni) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu volerie Ingresu robbery Ispagnolu robo Italianu ruberìa Tedescu Stehlen.

aciapàdu , pps: atzapau Definitzione de aciapare Sinònimos e contràrios acatau, aciàpidu.

aciapagàni , nm: atzapacanes Definitzione aciapa canis, aina po cassare is canes chi no tenent mere, bagamundhos Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl. acchiappacani Tradutziones Frantzesu employé de la fourrière Ingresu dogcatcher Ispagnolu perrero, lacero Italianu accalappiacani Tedescu Hundefänger.

aciapài , vrb: aciapare, aciopare, atzapai, atzapare, ciapai Definitzione agatare de cumbinatzione o cricandho; pigare, aferrare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare, de ingòllere maladia o àteru / pps. aciapadu, aciàpidu / aciapai ccn. mali = collire maladia Sinònimos e contràrios abbigiare, acatare, aciocai, apaciapai, cassai, furai, tènnere / abbrancai, acafai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, collire | ctr. iscapare, lassai Frases l'ant aciapadu rutu in su ludu ◊ chie chircat aciapat ◊ crediant de atzapare su locu serrau ◊ su tempus colat e nos atzapamus diversos ◊ candho leadu s'at sa mascaríglia mi so aciàpidu cun muzere mia! ◊ betzu e débbile, n'at atzapatu sa morte ◊ aciopeit su frade bochindhe fogu ◊ ómines e féminas si chircant, s'aciopant, si leant e si lassant 2. aciapa su gatu ca ndi at furau s'arrocali! ◊ passendi in sa porta ndi at aciapau sa fatura Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu attraper Ingresu to catch Ispagnolu coger, agarrar Italianu acchiappare Tedescu fangen.

aciapamúsca , nm Definitzione genia de erba chi faet a fògia punciuda e unu frore mannu chi candho est serrau assimbígiat a sa pilledha de pastori, ma prus mannu meda (che unu tubbu a cuidu, ingespiau a fora), e apertu, est de colore orrúbiu aintru, a càlighe, apertu totu in punta (e a punta) ma serrau in su pei: faet in logu de perdigàrgiu, in mesu de is pedras, e frorit tra martzu e abrile Frases me is perdiaxus de Sirimagus si ndi agatat meda de aciapamusca Terminologia iscientìfica rba, Helicodiceros muscivorus Tradutziones Frantzesu petit dragon mange-mouches Ingresu cuckoo pint, dead horse arum lily Ispagnolu aro, yaro tragamoscas Italianu gìgaro mangiamosche Tedescu Aronwurz.