afidigàre , vrb Definizione
su si fàere druchesau, atasurau, nau de sa carre bia
Sinonimi e contrari
allibidorare,
ammalorai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir livide,
blêmir,
devenir ictérique
Inglese
to become livid,
to become icteric
Spagnolo
lividecer
Italiano
illividire,
diventare ittèrico
Tedesco
erbleichen,
ikterisch werden.
afídu , nm Definizione
sa funtzione de candho duos si cójuant
Sinonimi e contrari
bodas,
cogiuonzu,
coja,
cojànscia,
cójuba,
cojubiu,
isposognu,
nunsas
/
fide
Modi di dire
csn:
dare manu de afidu = dare sa peràula, fàghere sa promissa de isposare; su primu note de s'afidu = su primu note de cojados noos; àere o dare in afidu = leare o dare carchi cosa de o a un'àteru cun fide, dendhe fide, pro si ndhe incurare, pro la tènnere contu
Frasi
comintzat s'afidu: ite bella préiga Babbai Detori, chi nachi s'amore no timet làcanas!…◊ sunt preparendhe sa festa de s'afidu ◊ sos duos zòvanos pro s'afidu seberesint s'última domíniga de santandria ◊ sas bighinas mi promitiant donos a s'afidu
2.
e tantu l'at fatu e tantu l'at immatanadu chi li at dadu sa manu de afidu
3.
sos chejulanos fissos dant in s'amministrare pagu afidu (S.Casu)
4.
as a tènnere in afidu custu bellu giardinu
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mariage,
noces
Inglese
wedding
Spagnolo
nupcias,
boda
Italiano
sposalìzio
Tedesco
Hochzeit.
afidúra , nf Definizione su afíere Sinonimi e contrari atróciu, stringimentu | ctr. illargadura, illascadura Etimo srd.
afidutzàre , vrb Definizione prnl., su si sentire forte, in fortzas, bene, de pòdere fàere isfortzu, faina Frasi candho si afidutzat, babbu, za torrat a essire fintzas a binza.
afieràre , vrb Definizione
nau de ccn., essire de coro malu coment'e una fera, de no sentire su sufrimentu de s'àteru
Sinonimi e contrari
infilipare
Traduzioni
Francese
devenir cruel
Inglese
to become cruel
Spagnolo
hacerse cruel
Italiano
incrudelire
Tedesco
grausam werden.
afieràre 1 , vrb Definizione abbaidare a fissu, a castiada firma Frasi pregunteit fatèndhesi prus inchietu e afierendhe chei sos traperis addaghi infilant s'agu (G.Addis) Etimo srd.
afíere , vrb Definizione
aferrare e istrínghere, pigare o pònnere cosa cun fortza meda, chi no fatzat giogu, chi no si potzat mòvere, serrare o acapiare faendho fortza, pònnere cosa meda in pagu logu, incracare a forte / ind. pres.: 1ˆ p. pl. afimus [afiimus], 2ˆ p. pl. afides [afiides]; ger. afindhe [afiindhe]; ind. imp.: 1ˆ p. sing. afiaia, 1ˆ p. pl. afiaimus; pps. afissu
Sinonimi e contrari
acoltziare,
afissare,
aggafiare,
astrínghere,
ispremiare,
supressai
/
bídere
| ctr.
illascare
Modi di dire
csn:
afíere su punzu, sa manu, sos pódhighes, unu nodu, sos ogros = serrare sa manu forte, fàghere unu nodu chi no s'isorbat, serrare sos ogros cun fortza; cantu afiet ogru = totugantu su chi si arrennescit a biri; a. su punzu (nau de cumportamentu)= èssiri susuncus, donai pagu; a. sas orixas = allutai is origas, fai atentzioni bèni; a. s'oxu a unu puntu, a unu logu = abbaidare a fissu, bene, a unu logu
Frasi
s'àinu candho móssigat afiet e no lassat fintzas chi no tocat sas dentes apare ◊ sa fasche de sa linna tocat a l'afíere ca sinono si che irfaghet ◊ sas vites cherent afissas ◊ no mi afias sa manu ca mi est dolindhe!
2.
sas ampullas cherent afissas ca leant tropu logu si sunt atesu de pare
3.
cantu afiet ogru largu e rassu, atesu atesu, totu li at mustradu nendhe: Abbà, custu est totugantu meu!
4.
sos ricos su punzu l'afient prus de sos pòveros
Etimo
ltn.
affigere
Traduzioni
Francese
serrer
Inglese
to tighten
Spagnolo
apretar,
hacinar
Italiano
strìngere,
pressare
Tedesco
pressen.
afigadàdu , agt Definizione chi est in colore de figau; in cobertantza, arrennegau meda Sinonimi e contrari afeladu, afelonadu Etimo srd.
afigadólzu , nm Definizione tretu a ue aferrare, a ue faet a si mantènnere Sinonimi e contrari aferradorzu, picadorzu Frasi a su nudha no bi at afigadolzu.
afigàre , vrb Definizione aferrare, pigare cun is manos / andhare a manu afigada = a manu pigada Sinonimi e contrari abbrancai, acafai, acherrai Frasi cudhu mi cheret afigare sa manu ma deo mi che istésio (Z.A.Cappai)◊ a sa fémina l'aia afigada a su chintu e che fumis rutos a terra.
afigiàre , vrb: afillai, afizare, afixai, fizare Definizione pigare calecunu piciochedhu o pipiu a fígiu de ànima; rfl. fàere fígios, bènnere in fígios, naschire su fedu Sinonimi e contrari afedai, agnare, fizolare 2. candho est torrau at agatau sa pobidha afigiada 3. candu is crabas cumentzant a si afillai, su crabaxu depit tenni totu prontu in coili Terminologia scientifica vda Etimo srd.
afigurài , vrb: figurae Definizione
giare figura, forma, ammostare, rapresentare sa cosa cun is figuras; assimbigiare una cosa a s'àtera
Sinonimi e contrari
ammelmare,
assemizare,
assimbigiai,
atipizare
Frasi
in custu trebballu eus afigurau fintzas cussus frorixedhus de su sartu pagu connotus e discoidaus
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
représenter
Inglese
to depict
Spagnolo
representar
Italiano
raffigurare
Tedesco
darstellen.
afiguríu , agt Definizione nau de ccn., chi est preocupau meda, fintzes timendho o cumbintu de no si dha fàere in calecuna cosa Sinonimi e contrari isarcadu, isporadu | ctr. animosu.
afilàda , nf: filada 1 Definizione
aperta longa, de pàrrere unu filu, chi si faet in linna, pedras, muros o àteru de tostau
Sinonimi e contrari
abbelta,
afiladura,
cannidura,
filidura,
isperrada,
tzacadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fissure,
lézarde
Inglese
cleft
Spagnolo
hendidura,
grieta
Italiano
fenditura,
fessurazióne
Tedesco
Spaltung.
afiladòre , agt Definizione chi andhat a denanti de sa chedha coment'e po dh'incarrerare, nau prus che àteru de ccn. pegus (mascu, becu) Sinonimi e contrari puntaresu Frasi sa crapa afiladora, sa chi afilat sas berbeghes Etimo srd.
afiladórju , nm Definizione inghitzu, cuménciu e fintzes idea de ue si bolet afilare e lòmpere Etimo srd.
afilàdu , pps: afilau Definizione de afilare, afilare 1 Sinonimi e contrari abbeltu, isperradu, tzacau.
afiladúra , nf: afilatura,
fibadura* Definizione
su si cannire, tzacare, filare de cosa tostada; genia de aperta, una síngia fine che filu, chi faet sa cosa tostada mescamente chídrina (linna, pedra, bidru) candho leat cropu o fintzes comente sicat; passada de pedra (o de àteru) po bogare s'atza a un’aina po segare
Sinonimi e contrari
abbelta,
abbeltura,
afilada,
filidura,
sinnigada,
tzacadura
/
acutadura,
arrodada,
arrodadura
Traduzioni
Francese
lézarde,
fissure
Inglese
crack
Spagnolo
grieta
Italiano
crèpa
Tedesco
Spalt.
afilàe, afilàre , vrb Definizione
andhare a ccn. parte (filu); andhare a filu, fàere su dovere, andhare a deretu, pònnere mente, cumprèndhere un'arrexonamentu, arrexonare bene, incarrerare a una filada o arrennèscere a cumandhare a ccn.; abbarrare a tropu faendho sa matessi cosa o de sa matessi manera cun pagu o nudha cunsideru, deasi comente acucat
Frasi
e a ue ses afilendhe? ◊ sa crapa afiladora est sa chi afilat sas berbeghes ◊ no bi lu poto afilare a su cumandhu, a fizu tou! ◊ fint timendhe chi sa zustíssia no si esseret afilada a domo issoro ◊ bidu l'as a ue ant afiladu sas berbeghes mias? ◊ depimus afilare chito pro pòtere arribbare prima
2.
est peus de s'àinu: no bi afilat mancu si lu leas a fune! ◊ già ndhe tenimus sa proa bastante chi no afilas si no cun sa fune! (R.Marras)◊ cristianu revessu: itesisiat chi li nias a fàghere, no bi cheret afilare!
3.
candho l'afilat a fàghere gai est peus de cudhu sonadore ◊ l'at afilada a fàghere tempus malu e no cheret cambiare ◊ su macu est a ue l'afilat ◊ l'at afilada a bèndhere ca li cumbenit de prus ◊ totu a cussa domo che ant afiladu a fàghere su nidu, sas rúndhines: in sas de acurtzu mancu unu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se diriger
Inglese
to head for
Spagnolo
dirigirse
Italiano
dirìgersi
Tedesco
sich wenden.
afilàre 1 , vrb: fibai* Definizione
fàere un'afilada, una síngia fine che filu, ma de segada cun cropu o atumbada, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (bidru, terra, o fintzes linnàmene, muros o àteru)
Sinonimi e contrari
abbèrrere,
cannire,
filiri,
frasellare,
fresai,
intzignai,
iscrafangiai,
sacai,
scanniri,
sinniai,
trapare
Frasi
cussu est unu pratu afilau ◊ su corpu chi li amus dadu, a su piatu, l'at afiladu ◊ custa linna comente sicat si afilat totu
Traduzioni
Francese
fendre
Inglese
to cleave
Spagnolo
agrietar
Italiano
fèndere
Tedesco
spalten.