A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

afidigàre , vrb Definitzione su si fàere druchesau, atasurau, nau de sa carre bia Sinònimos e contràrios allibidorare, ammalorai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir livide, blêmir, devenir ictérique Ingresu to become livid, to become icteric Ispagnolu lividecer Italianu illividire, diventare ittèrico Tedescu erbleichen, ikterisch werden.

afídu , nm Definitzione sa funtzione de candho duos si cójuant Sinònimos e contràrios bodas, cogiuonzu, coja, cojànscia, cójuba, cojubiu, isposognu, nunsas / fide Maneras de nàrrere csn: dare manu de afidu = dare sa peràula, fàghere sa promissa de isposare; su primu note de s'afidu = su primu note de cojados noos; àere o dare in afidu = leare o dare carchi cosa de o a un'àteru cun fide, dendhe fide, pro si ndhe incurare, pro la tènnere contu Frases comintzat s'afidu: ite bella préiga Babbai Detori, chi nachi s'amore no timet làcanas!…◊ sunt preparendhe sa festa de s'afidu ◊ sos duos zòvanos pro s'afidu seberesint s'última domíniga de santandria ◊ sas bighinas mi promitiant donos a s'afidu 2. e tantu l'at fatu e tantu l'at immatanadu chi li at dadu sa manu de afidu 3. sos chejulanos fissos dant in s'amministrare pagu afidu (S.Casu) 4. as a tènnere in afidu custu bellu giardinu Terminologia iscientìfica sntz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mariage, noces Ingresu wedding Ispagnolu nupcias, boda Italianu sposalìzio Tedescu Hochzeit.

afidúra , nf Definitzione su afíere Sinònimos e contràrios atróciu, stringimentu | ctr. illargadura, illascadura Ètimu srd.

afidutzàre , vrb Definitzione prnl., su si sentire forte, in fortzas, bene, de pòdere fàere isfortzu, faina Frases candho si afidutzat, babbu, za torrat a essire fintzas a binza.

afieràre , vrb Definitzione nau de ccn., essire de coro malu coment'e una fera, de no sentire su sufrimentu de s'àteru Sinònimos e contràrios infilipare Tradutziones Frantzesu devenir cruel Ingresu to become cruel Ispagnolu hacerse cruel Italianu incrudelire Tedescu grausam werden.

afieràre 1 , vrb Definitzione abbaidare a fissu, a castiada firma Frases pregunteit fatèndhesi prus inchietu e afierendhe chei sos traperis addaghi infilant s'agu (G.Addis) Ètimu srd.

afíere , vrb Definitzione aferrare e istrínghere, pigare o pònnere cosa cun fortza meda, chi no fatzat giogu, chi no si potzat mòvere, serrare o acapiare faendho fortza, pònnere cosa meda in pagu logu, incracare a forte / ind. pres.: 1ˆ p. pl. afimus [afiimus], 2ˆ p. pl. afides [afiides]; ger. afindhe [afiindhe]; ind. imp.: 1ˆ p. sing. afiaia, 1ˆ p. pl. afiaimus; pps. afissu Sinònimos e contràrios acoltziare, afissare, aggafiare, astrínghere, ispremiare, supressai / bídere | ctr. illascare Maneras de nàrrere csn: afíere su punzu, sa manu, sos pódhighes, unu nodu, sos ogros = serrare sa manu forte, fàghere unu nodu chi no s'isorbat, serrare sos ogros cun fortza; cantu afiet ogru = totugantu su chi si arrennescit a biri; a. su punzu (nau de cumportamentu)= èssiri susuncus, donai pagu; a. sas orixas = allutai is origas, fai atentzioni bèni; a. s'oxu a unu puntu, a unu logu = abbaidare a fissu, bene, a unu logu Frases s'àinu candho móssigat afiet e no lassat fintzas chi no tocat sas dentes apare ◊ sa fasche de sa linna tocat a l'afíere ca sinono si che irfaghet ◊ sas vites cherent afissas ◊ no mi afias sa manu ca mi est dolindhe! 2. sas ampullas cherent afissas ca leant tropu logu si sunt atesu de pare 3. cantu afiet ogru largu e rassu, atesu atesu, totu li at mustradu nendhe: Abbà, custu est totugantu meu! 4. sos ricos su punzu l'afient prus de sos pòveros Ètimu ltn. affigere Tradutziones Frantzesu serrer Ingresu to tighten Ispagnolu apretar, hacinar Italianu strìngere, pressare Tedescu pressen.

afigadàdu , agt Definitzione chi est in colore de figau; in cobertantza, arrennegau meda Sinònimos e contràrios afeladu, afelonadu Ètimu srd.

afigadólzu , nm Definitzione tretu a ue aferrare, a ue faet a si mantènnere Sinònimos e contràrios aferradorzu, picadorzu Frases a su nudha no bi at afigadolzu.

afigàre , vrb Definitzione aferrare, pigare cun is manos / andhare a manu afigada = a manu pigada Sinònimos e contràrios abbrancai, acafai, acherrai Frases cudhu mi cheret afigare sa manu ma deo mi che istésio (Z.A.Cappai)◊ a sa fémina l'aia afigada a su chintu e che fumis rutos a terra.

afigiàre , vrb: afillai, afizare, afixai, fizare Definitzione pigare calecunu piciochedhu o pipiu a fígiu de ànima; rfl. fàere fígios, bènnere in fígios, naschire su fedu Sinònimos e contràrios afedai, agnare, fizolare 2. candho est torrau at agatau sa pobidha afigiada 3. candu is crabas cumentzant a si afillai, su crabaxu depit tenni totu prontu in coili Terminologia iscientìfica vda Ètimu srd.

afigurài , vrb: figurae Definitzione giare figura, forma, ammostare, rapresentare sa cosa cun is figuras; assimbigiare una cosa a s'àtera Sinònimos e contràrios ammelmare, assemizare, assimbigiai, atipizare Frases in custu trebballu eus afigurau fintzas cussus frorixedhus de su sartu pagu connotus e discoidaus Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu représenter Ingresu to depict Ispagnolu representar Italianu raffigurare Tedescu darstellen.

afiguríu , agt Definitzione nau de ccn., chi est preocupau meda, fintzes timendho o cumbintu de no si dha fàere in calecuna cosa Sinònimos e contràrios isarcadu, isporadu | ctr. animosu.

afilàda , nf: filada 1 Definitzione aperta longa, de pàrrere unu filu, chi si faet in linna, pedras, muros o àteru de tostau Sinònimos e contràrios abbelta, afiladura, cannidura, filidura, isperrada, tzacadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fissure, lézarde Ingresu cleft Ispagnolu hendidura, grieta Italianu fenditura, fessurazióne Tedescu Spaltung.

afiladòre , agt Definitzione chi andhat a denanti de sa chedha coment'e po dh'incarrerare, nau prus che àteru de ccn. pegus (mascu, becu) Sinònimos e contràrios puntaresu Frases sa crapa afiladora, sa chi afilat sas berbeghes Ètimu srd.

afiladórju , nm Definitzione inghitzu, cuménciu e fintzes idea de ue si bolet afilare e lòmpere Ètimu srd.

afilàdu , pps: afilau Definitzione de afilare, afilare 1 Sinònimos e contràrios abbeltu, isperradu, tzacau.

afiladúra , nf: afilatura, fibadura* Definitzione su si cannire, tzacare, filare de cosa tostada; genia de aperta, una síngia fine che filu, chi faet sa cosa tostada mescamente chídrina (linna, pedra, bidru) candho leat cropu o fintzes comente sicat; passada de pedra (o de àteru) po bogare s'atza a un’aina po segare Sinònimos e contràrios abbelta, abbeltura, afilada, filidura, sinnigada, tzacadura / acutadura, arrodada, arrodadura Tradutziones Frantzesu lézarde, fissure Ingresu crack Ispagnolu grieta Italianu crèpa Tedescu Spalt.

afilàe, afilàre , vrb Definitzione andhare a ccn. parte (filu); andhare a filu, fàere su dovere, andhare a deretu, pònnere mente, cumprèndhere un'arrexonamentu, arrexonare bene, incarrerare a una filada o arrennèscere a cumandhare a ccn.; abbarrare a tropu faendho sa matessi cosa o de sa matessi manera cun pagu o nudha cunsideru, deasi comente acucat Frases e a ue ses afilendhe? ◊ sa crapa afiladora est sa chi afilat sas berbeghes ◊ no bi lu poto afilare a su cumandhu, a fizu tou! ◊ fint timendhe chi sa zustíssia no si esseret afilada a domo issoro ◊ bidu l'as a ue ant afiladu sas berbeghes mias? ◊ depimus afilare chito pro pòtere arribbare prima 2. est peus de s'àinu: no bi afilat mancu si lu leas a fune! ◊ già ndhe tenimus sa proa bastante chi no afilas si no cun sa fune! (R.Marras)◊ cristianu revessu: itesisiat chi li nias a fàghere, no bi cheret afilare! 3. candho l'afilat a fàghere gai est peus de cudhu sonadore ◊ l'at afilada a fàghere tempus malu e no cheret cambiare ◊ su macu est a ue l'afilat ◊ l'at afilada a bèndhere ca li cumbenit de prus ◊ totu a cussa domo che ant afiladu a fàghere su nidu, sas rúndhines: in sas de acurtzu mancu unu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se diriger Ingresu to head for Ispagnolu dirigirse Italianu dirìgersi Tedescu sich wenden.

afilàre 1 , vrb: fibai* Definitzione fàere un'afilada, una síngia fine che filu, ma de segada cun cropu o atumbada, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (bidru, terra, o fintzes linnàmene, muros o àteru) Sinònimos e contràrios abbèrrere, cannire, filiri, frasellare, fresai, intzignai, iscrafangiai, sacai, scanniri, sinniai, trapare Frases cussu est unu pratu afilau ◊ su corpu chi li amus dadu, a su piatu, l'at afiladu ◊ custa linna comente sicat si afilat totu Tradutziones Frantzesu fendre Ingresu to cleave Ispagnolu agrietar Italianu fèndere Tedescu spalten.