forasdómine foraldómine
forasgài , avb Definizione foras de gai, bastat chi no siat deasi Frasi deo puru mi depo èssere apentadu addaghi fio minore: forasgai, maberò! ◊ faedha comente si tocat, forasgai! ◊ totu mi podes nàrrere, forasgai! (G.Ruju) Etimo srd.
forassíat , prep Definizione
bastat chi no…, foras…
Sinonimi e contrari
atzetuau,
foraschí
Frasi
dogni àrburi inflorit, forassiat sa figu ◊ faghe comente cheres, forassiat gai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sauf
Inglese
except
Spagnolo
excepto,
menos,
salvo
Italiano
fuorchè
Tedesco
außer.
forastéri , agt, nm: furisteri Definizione
chi o chie est de fora, de logu angenu: nau de terrenos, chi che funt fora, atesu meda de sa bidha
Sinonimi e contrari
foranu,
foràstiu,
istragnu,
strangeri
Modi di dire
csn:
a sa furistera = a moda istranza, de sos de fora; su mali furisteri = su male frantzesu
Frasi
s'ant apicigau su mali furisteri ◊ unu forasteri s'est aposentadu in mesus vostru!
2.
ndh'imbentat, su furisteri!…
3.
totu a sa furistera si cheriat ca d'esser sardu a birgonza teniat (F.Dore)
Cognomi e Proverbi
prb:
donzi runtzinu furisteri paret unu cadhu curridore!
Etimo
itl.
forestieri
Traduzioni
Francese
étranger
Inglese
foreign (er)
Spagnolo
forastero
Italiano
forestièro
Tedesco
fremd,
Fremde.
foràstia, foràstigu, foràstiu , nf, nm, agt Definizione
melone foràstiu, genia de erba chi faet istérria in terra a cannàile longu che a sa crucuriga, a fògias mannas agiummai deasi etotu e unu pagu arraspiosas, e bogat unu frutu tundhu o longu, mannu, a còrgia grussa birde cotu a fora (o a ispertiadas), a prupa po su prus orrúbia e sèmene niedhu aintru, abbosu meda; coment'e agt. si narat solu foràstiu e foràstigu / logu f. = logu inue no dhue abbitat neune; ómini f. = areste, buzèfaru, chi no faghet a bi chistionare
Sinonimi e contrari
síndria
/
foranu,
forasteri
Frasi
mi est capitau de ai bistu unu foràstiu chi si no fut chimmanta chilus fortzis dhu superàt!…◊ sentz'e totu cust'àcua no iaus a fai tanti meloni, foràstiu, cugúmini e crocoriga
2.
funt foràstias e communis impestaduras chi si faint ammaladiai
Terminologia scientifica
rbzc, Citrullus lanatus
Etimo
ltn.
*forasticus
Traduzioni
Francese
pastèque,
exotique
Inglese
watermelon,
exotic
Spagnolo
sandía,
despoblado,
arisco
Italiano
cocómero,
angùria,
esòtico
Tedesco
Wassermelone,
exotisch,
fremd.
foravía , avb Definizione
candho cumbinat, in manera diferente de sa costumada; fintzes foraidha
Frasi
àteros trabagliedhos foravia los faghia si mi essiant (S.Patatu)◊ si fit acunnortadu a buscare àteru tribàgliu foravia, lighèndhesi a zente metzana (P.Fogarizzu)◊ custa cosa l'at buscada foravia
2.
Bachiredhu non lu podet indúrghere chi su fizu est essidu foravia (G.Chessa)
Traduzioni
Francese
irrégulier
Inglese
occasional
Spagnolo
discontinuo
Italiano
saltuàrio
Tedesco
sprunghaft.
foravíva , nf: voraviva Definizione
is oros de s’orrobba de prammu candho est ancora a ballone
Sinonimi e contrari
avoreta,
órulu,
orusisia,
vora
Terminologia scientifica
ts
Etimo
ctl.
voraviva
Traduzioni
Francese
lisière
Inglese
selvage
Spagnolo
orillo
Italiano
vivagno,
cimósa
Tedesco
Salkante,
Egge,
Salband,
Salleiste,
Webkante.
foràzu , nm: froràgiu Definizione erba semenada o chistia po brovendha Frasi sa pudha nci àrtziat a su froràgiu e dh'ispràtzinat.
forbàxu fabulàrzu
forbicài , vrb Sinonimi e contrari apodhai, atapai 1, fabbricai Frasi dhi dòngiu una betuad'e pinnigosus, nci dhu forbicu a su muru chi at a parri unu manifestu!
forcédhu fiochédhu
forchídha , nf: fortzidha,
frochidha,
frocidha,
frucidha,
fulchidha,
fulcidha,
furchidha,
furcidha,
fuschidha Definizione
css. cosa chi, totu a unu fintzes a unu tretu, s’ispartzit poscas in duos faendho un'àngulu pagu apertu (30°/45°): si narat fintzes de bàculu po si agguantare camminandho; in is carros, cambu de linna grussu a duos corros prantau acanta a ue s'iscala est totu a unu, a cara a sa punta, cun lóriga po dhue passare is funes e a dónnia modu po pòdere méngius assentare su càrrigu (prus che àteru linna a naes longas); nae a frochidha chi si ponet in pitzu de is oros de su cadhàrgiu faendho casu po cicire is discos; aina a duos corros po pigare fenu, lòmboros de malesa (es. orruo), o fintzes cambu piticu frochidhau po arregòllere castàngia cun s’ischissone
Sinonimi e contrari
frochidhadura
/
casarile
/
forchidhone,
frocedha,
frucàrgia
/
corros
Modi di dire
csn:
frochidhas de ’ia = forchidhaduras de caminu, tretu aundi unu mòri o un'istrada si pratzit in duus; f. de cunzare = tupisone, berrisone chi si ponet a serrare un'àidu
Frasi
a fàghere su tirolàsticu bi cheret una forchidha
2.
un'istichida de frucidha de ferru a ibbidhiadura!…
3.
dhi at nau "Conca de begu", chi est unu fuedhu sciambrecu po nai ca portat frocidhas
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ltn.
furcilla
Traduzioni
Francese
fourche,
fourche à foin
Inglese
fork (hay),
hayloft
Spagnolo
horquilla,
lanza
Italiano
forcèlla,
fórca fienàia,
fórcola
Tedesco
Gabel.
forchidhàda , nf Definizione cropu giau a frochidha Etimo srd.
forchidhàdile , nf: forchidhàdule,
frochidhàdile,
furchidhàdila,
furchidhàdile,
furchidhàdula Definizione
cugurra furcaxada, genia de bobboi pitichedhu e longhitu, in colore de castàngia, chi portat sa coa frochidhada coment’e tonàgias / furchidhàdila búbula = iscurpione
Sinonimi e contrari
apitzulabisudha,
bobborriga,
cocorredha,
coavrucidhada,
folfighita,
isparraguatza,
isperragoa,
isperragulu,
isperravórtighe,
malavurcidha,
melauridha,
perravósciga,
pisciafui,
tzintzicorra
/
cdh. codifúlciula,
fulchídhula
Frasi
frochidhàdiles, espes e muscone sunt fuindhe de sa corzola ca b'at fogu
Terminologia scientifica
crp, forficula auricularia
Etimo
ltn.
furcilla + -atula
Traduzioni
Francese
forficule
Inglese
earwig
Spagnolo
cortacapote,
tijereta
Italiano
forfécchia
Tedesco
Ohrwurm.
forchidhàdu , pps, agt: frucidhau Definizione
de forchidhare, frucidhai; chi est fatu a frochidha, a duos corros, chi s’ispartzit in duos, a duas puntas / peràula forchidhada = fuedhu a duas facis, chi balit duus significaus
Sinonimi e contrari
frucadu,
frucaxau
Traduzioni
Francese
fourché,
fourchu
Inglese
forked
Spagnolo
bífido
Italiano
forcuto,
bìfido
Tedesco
gabelig,
gegabelt.
forchidhàdule forchidhàdile
forchidhadúra , nf: frochidhadura Definizione
su forchidhare, su fàere o èssere a frochidha; su tretu ue una cosa si faet a frochidha, s’ispartzit in duos / forchidhadura de caminu, de ’ia, de àrbure = ingruxeri
Sinonimi e contrari
carviada,
forchidhu,
fulcadura,
frucaxadura,
ingrugiada,
ingrugiadura,
ingruxeri
Frasi
semus essidos paris fintzas a forchidhaduras de caminu e cue nos semus lassados ◊ lompo a una forchidhadura de sa caminera e mi so arrimadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bifurcation,
fourche
Inglese
bifurcation
Spagnolo
bifurcación
Italiano
biforcazióne,
biforcatura
Tedesco
Gabeln,
Gabelung.
forchidhàre , vrb: frocidhai,
frucidhai,
furchidhare Definizione
fàere a duos corros o puntas, ispartzire in duas puntas in forma de frochidha, in duas bias; andhare a egas e a ogas, de una parte a s'àtera; pònnere su puntedhu a sa cosa prantada po dha poderare in artu
Sinonimi e contrari
carvare,
furcaxai
/
acerbonai,
acradiare 1,
apalincionai,
arradicare
Frasi
unu tretu mannu custu caminu est unu ma poi si forchidhat in duos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bifurquer
Inglese
to bifurcate
Spagnolo
bifurcarse
Italiano
biforcare
Tedesco
gabeln.
forchidhòne , nm: furchidhone Sinonimi e contrari
furchetone
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
grande fourchette
Inglese
carving fork
Spagnolo
trinchante
Italiano
forchettóne
Tedesco
große Gabel.
forchídhu , nm: forcidhu,
fruchidhu,
frucidhu,
fulcidhu,
furchidhu,
furcidhu Definizione
sa longària de is primos duos pódhighes apertos istiraos, de punta a punta, nada deosi ca is pódhighes faent coment'e una frochidha; cosa o (pruschetotu) persona pitichedha, frochedhu de lana; su fàere coment'e a frochidha de unu logu inue si passat
Sinonimi e contrari
brucitu 1,
cimixu
/
forchidhadura
Modi di dire
csn:
fàghere forchidhos (nadu de duos) = fàghere a ischiviu, andai a si atobiai ma sentza de si agatai ca is duus anti fatu unu mòri diferenti, moris fadhitus
2.
essi dae mesu, tue, chi ses unu forchidhu! ◊ cussu zòvanu est unu forchidhu: no bi at mancu it'e bídere!…◊ de carena est cantu unu forchidhu, ma unu monte de coro e de corazu
3.
depimus àere fatu forchidhos, cun babbu, ca no nos semus àpidos
Etimo
ltn.
furcilla
Traduzioni
Francese
empan
Inglese
span
Spagnolo
palmo,
pizca
Italiano
spanna
Tedesco
Spanne.