faitzèdha faisèdha
faitziòni , nf: fatzione,
fatzioni Definizione
su comente est fata una cosa, sa bisura, su comente si presentat o paret, nau prus che àteru de sa carena o de un’arremu, mescamente de sa cara
Sinonimi e contrari
bisura,
fatura 1
Frasi
cussu teniat una mala fatzione ◊ su circu de su butu e su lamoni de s'arroda tenint una faitzioni diferenti
Etimo
itl.
fazione
Traduzioni
Francese
traits,
profil
Inglese
fatures,
build
Spagnolo
facciones,
rasgos
Italiano
fattézza,
profilo del viso
Tedesco
Züge (Pl.),
Gesichtszüge (Pl.).
faitzòni , nm Definizione sa malesa chi si ndhe sèberat de sa fae, in s'argiola, prugadura de sa fae Etimo srd.
faíu faghínu
faixèdha , nf: fascedha Definizione fae frisca modhe Sinonimi e contrari corriciolu Frasi dhu scit ca sa faixedha dhi noxit!
faizòne , nm Definizione tretighedhu orrúbiu, prus cotu, in su corgiolu de su pane, pruschetotu in su pane carasau, candho no at aghedau bene Etimo srd.
faizonósu , agt Definizione si narat de su pane male o pagu aghedau, chi po cussu coendho essit totu a marchighedhos abbruxaos (faizones) e cun s’arrestu cotu male: dhue at logu chi dhi narant gutiau, coment’e chi siat istidhigau Sinonimi e contrari pintuledhu Etimo srd.
fajèdha faisèdha
falàda , nf Definizione su calare, su orrúere a terra chentza fortzas, su si firmare; logu, orruga, camminu in calada, chi faet andhandho e abbasciandho; parte de bestimentu; fintzes domo a ue si andhat in logu istràngiu a istare calecuna die, pasada 1; antrecoro, morte de arrepente / min. faladedha = falada de pagu tretu, falada ma in betada pagu Sinonimi e contrari arruta / abbasciada, achirradorzu, acirrada, betada, cabada, caladògia, faladorza, pénnita / firmada | ctr. alciada, pigadorza Modi di dire csn: falada ’e pè = fichida, scofada, carvada, corpu donau cun su pei; faladas de s'ogru = zenia de marcu chi essit in sa pedhe de s'ogru Frasi pustis fata sa dura zorronada recuo, a passu istracu, a tarda sera, ma iscunfusu de una manera chi che mortu mi fato sa falada (G.Sini)◊ comente at bidu a isse perdindhe totu cudhu sàmbene, si est impressionadu e petzi at fatu sa falada! ◊ de s'arràbbiu chi ndhe at àpidu, si dat tres altzadas e tres faladas e crebada s'est! 2. dae montes a campu est totu in falada ◊ in sas bidhas de monte bi at carrelas in falada (o in pigada!)◊ in sas faladas si coitat de prus, andhendhe ◊ in sa falada su carru at leadu petone 3. gighiat una ciancheta chena butones, chin sas faladas de belludu subra de su cosse 4. l'inviteit a s'aviare in lestresa, si no cheriat ciafos e faladas de pè 5. ue l'as sa falada candho essis a Orgòsolo? Etimo srd.
faladórju , nm Definizione genia de iscónciu a bentre de andhare de su corpus a modhe meda, a iscurrentziadura Sinonimi e contrari alloina, atílimu, cacaredha, currentza, cussu 1, iscurrensa, iscussina, iscussura 1, labina, terchinzu Terminologia scientifica mld Etimo srd.
faladòrza , nf Definizione
logu, carrela, camminu in calada, chi faet andhandho e abbasciandho
Sinonimi e contrari
abbasciada,
achirradorzu,
acirrada,
betada,
cabada,
caladògia,
concajossa,
falada
| ctr.
alciada,
pigadorza
Frasi
fit timendhe de rassinare e de leare carchi istrampada in cussa faladorza chi si fit fatendhe che un’ispixu de astrau (N.Falconi)◊ sa carrela nostra est una faladorza mala
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pente
Inglese
slope
Spagnolo
bajada
Italiano
discésa
Tedesco
Abstieg.
faladórzu , nm Definizione coladórgiu istrintu fatu po calare Etimo srd.
falàdu , pps, agt Definizione
de falare; nau de terra, lana o àteru chi istat lascu, chi est abbatilada, tostada che incracada; nau de ccn., chi est cédiu, chentza fortzas, chi no giughet atza, o nau de erba candho est igragalada patindho sicore
Sinonimi e contrari
abasciau,
calau
/
arréndhidu,
tzédidu
/
acalamau
| ctr.
artziau,
pigadu
/
tostu
Frasi
in cussas domos betzas, sas caberturas che sunt totu faladas
2.
pagu falada est, custa terra…: mancu su tzapu a corros l'intrat!
3.
si ti li mustras faladu che giuru sighit de sa cucagna a si abbusare! (G.Raga)◊ e coment'isto!… falada falada so, no mi daet coro de fàghere nudha!
Traduzioni
Francese
descendu,
baissé
Inglese
weakened,
collapsed
Spagnolo
bajado
Italiano
scéso
Tedesco
herabgekommen,
hinabgegangen,
ausgestiegen.
faladúra , nf Definizione su falare, nau prus che àteru de una manera de fàere Sinonimi e contrari cabadura Frasi cun ferru a faladura forte los fracassesint a mannas feridas Etimo srd.
falaméntu , nm Definizione su falare, nau prus che àteru de calecunu istrobbu o male / f. de boghe = candho a unu li dolet su gúturu faedhendhe e míminat sa boghe Sinonimi e contrari debbilesa Etimo srd.
falandúra , nf Definizione
castanza, fàula manna, cosa de no crèdere
Sinonimi e contrari
caldubba
Traduzioni
Francese
sornette,
blague
Inglese
tale
Spagnolo
trola
Italiano
panzana,
fandònia
Tedesco
Märchen,
Lüge.
falàre , vrb Definizione
andhare, portare o mòvere de assusu o de artu a bàsciu, su si pònnere a cicire, orrúere po mancamentu de sa fortza de aguantare prantaos; foedhandho de un'istrégiu, pèrdere su chi dhu’est aintru ca ch’essit in calecun’istampu; nàrrere chentza bisóngiu o iscobiare a is àteros su chi s'ischit
Sinonimi e contrari
abasciai,
abbaltare,
achirrare,
acirrai,
andai,
aprofitare,
assèndhere,
cabai*,
rúchere
/
pèldere,
sfàiri
/
acalamai
/
iscobiare
| ctr.
alciare,
ampiai,
pigai 1
Modi di dire
csn:
falare una cosa a chisina = abbruxaidha de unu totu; falàresi a popoine = nau de linna, infarraciaisí, nau cun feli de ccn., abarrai sétziu sentza de fai nudha; falàresi che paperi ifustu = no tènniri sa fortza de aguantai istrantaxu; falare in fortzas e in petas = menguai de pesu, slangiri; falaresiche in carchi cosa = fai o pigai totu su chi unu tenit in ganas de una cosa, aprofitai; falare un'irrocu = arresurtai própiu comenti si frastimat; falare sa sedha a un'animale = learebbindhela de dossu, o fintzas, nadu própiu de sa sedha, intràreli, de si l'intèndhere s'animale a pitigadura, a dolidura
Frasi
semus falados como dae montes ◊ falamus a zosso a frundhagu ◊ faladindhe dae s'iscala ca ndhe rues! ◊ ndhe li est faladu su prantu ◊ no falabat su pede a sa furmica ◊ tota die triballendhe no apo àpidu un'iscuta a mi falare ◊ sos puzones si sunt falados subra de un'àrbure ◊ s'ànghelu mi falat a mi nàrrere sa cosa, si no mi la nades bois?! ◊ fàlandhe sa padedha dae su fogu! ◊ a s'iscravamentu ndhe falant su Cristos dae sa rughe
2.
s'est faladu che a s'àpara de maju suta de totu cussu pesu ◊ si est falendhe de su sonnu, de su fàmine, de su fàdigu ◊ ndh'est faladu cudhu muru totu isvaledradu de sa domo betza ◊ cun custu nie meda, cussas domos betzas che falant totugantas ◊ dae candho at passadu cussa maladia no podet ingullire: si m'est falendhe gai, ite ruina! ◊ su monte l'ant faladu a chisina ◊ tue no de ti mòere ti ses faladu a popoine ◊ sa prantaza est totu falèndhesi ca est chentza abbada
3.
cust'isterzu falat che chiliru ◊ custa cuba est falendhe e no cheret posta ◊ zughet una ferida falendhe ◊ ue l'ant operadu est sempre falendhe ◊ gighet una tita abbuscicada e falendhe che fémina allatendhe ◊ cun custa sumana de abbas chi at fatu, sos rios sunt totu falendhe
4.
za ti che falas, in su casu fatu! ◊ in contos de gai za si che falat, mih: est sa cosa chi prus li piaghet! ◊ za si che falat, oe, preighendhe, cun totu cussa zente!…◊ za si che falant cussos prozetistas: pro una frigada de pinna ch'essint in milliones!…
5.
a custu no faghet a li nàrrere nudha ca che li falat totu: no ndh'ischit muntènnere, no, de cosa segreta!
6.
sa maledissione chi li at iscutu su babbu li est falada che sedha ◊ mi so istremutida candho mi at nadu chi sos irrocos suos mi falaiant subra
Cognomi e Proverbi
prb:
candho mancu si pensat s'ira divina falat ◊ a cadhu pitigadu sa sedha li falat
Traduzioni
Francese
descendre,
poser,
s'écrouler,
s'évanouir
Inglese
to crash,
to go down,
to faint
Spagnolo
bajar,
derrumbarse,
desmayarse
Italiano
scéndere,
depórre,
crollare,
accasciarsi,
svenire
Tedesco
herabkommen,
hinabgehen,
aussteigen,
zusammenbrechen,
in Ohnmacht fallen.
fàlce, fàlche , nf: falci,
falle,
farce,
farche,
farci,
fartze,
frache,
fraci Definizione
ferru de messare, aina ligera segante po messare laore a una manu (a dentighedhas minudas e finedhedhas) o fintzes erba (a lama prus larga e chentza dentes): dhue at logu chi dhi narant sa alle = sa falle / is partes de una frache funt: su codhu (bona parte de sa frache), su bicu o punta, s'atza, su spigoni chi s'intrat in sa màniga a ue si pigat; fraci furistera = frullana, po messare fenu, de pigare a duas manos; corpu de farche = isfalchiada
Sinonimi e contrari
messadolza
Frasi
si benis a messare, po frache gei ndh'aus a agatare!◊ candu su soli fut artu, sa fraci in is manus de is messadoris si fiat prus grai ◊ s’intendhiat sa fríghida de sas farches messendhe ◊ s'ómini si ponit in manu sa fraci, poita est lómpiu su tempus de sa messi
Cognomi e Proverbi
smb:
Falche, Farchi, Farci, Fracci
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ltn.
falce(m)
Traduzioni
Francese
faucille
Inglese
sickle
Spagnolo
hoz,
guadaña
Italiano
falce da miètere
Tedesco
Sichel.
fàlche 1, fàlchi , nm Definizione
genia de pigione mannu chi papat petza
Sinonimi e contrari
alarcu
Frasi
su falche rundhat, a gridos, in su chelu ◊ su falche finas dai cussa altària bidet una zanchita de fromígula
Cognomi e Proverbi
smb:
Falchi, Falqui
Terminologia scientifica
pzn
Traduzioni
Francese
faucon
Inglese
hawk
Spagnolo
halcón
Italiano
falco
Tedesco
Falke.