A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

faitzèdha faisèdha

faitziòni , nf: fatzione, fatzioni Definitzione su comente est fata una cosa, sa bisura, su comente si presentat o paret, nau prus che àteru de sa carena o de un’arremu, mescamente de sa cara Sinònimos e contràrios bisura, fatura 1 Frases cussu teniat una mala fatzione ◊ su circu de su butu e su lamoni de s'arroda tenint una faitzioni diferenti Ètimu itl. fazione Tradutziones Frantzesu traits, profil Ingresu fatures, build Ispagnolu facciones, rasgos Italianu fattézza, profilo del viso Tedescu Züge (Pl.), Gesichtszüge (Pl.).

faitzòni , nm Definitzione sa malesa chi si ndhe sèberat de sa fae, in s'argiola, prugadura de sa fae Ètimu srd.

faíu faghínu

faixèdha , nf: fascedha Definitzione fae frisca modhe Sinònimos e contràrios corriciolu Frases dhu scit ca sa faixedha dhi noxit!

faizòne , nm Definitzione tretighedhu orrúbiu, prus cotu, in su corgiolu de su pane, pruschetotu in su pane carasau, candho no at aghedau bene Ètimu srd.

faizonósu , agt Definitzione si narat de su pane male o pagu aghedau, chi po cussu coendho essit totu a marchighedhos abbruxaos (faizones) e cun s’arrestu cotu male: dhue at logu chi dhi narant gutiau, coment’e chi siat istidhigau Sinònimos e contràrios pintuledhu Ètimu srd.

fajèdha faisèdha

falàda , nf Definitzione su calare, su orrúere a terra chentza fortzas, su si firmare; logu, orruga, camminu in calada, chi faet andhandho e abbasciandho; parte de bestimentu; fintzes domo a ue si andhat in logu istràngiu a istare calecuna die, pasada 1; antrecoro, morte de arrepente / min. faladedha = falada de pagu tretu, falada ma in betada pagu Sinònimos e contràrios arruta / abbasciada, achirradorzu, acirrada, betada, cabada, caladògia, faladorza, pénnita / firmada | ctr. alciada, pigadorza Maneras de nàrrere csn: falada ’e pè = fichida, scofada, carvada, corpu donau cun su pei; faladas de s'ogru = zenia de marcu chi essit in sa pedhe de s'ogru Frases pustis fata sa dura zorronada recuo, a passu istracu, a tarda sera, ma iscunfusu de una manera chi che mortu mi fato sa falada (G.Sini)◊ comente at bidu a isse perdindhe totu cudhu sàmbene, si est impressionadu e petzi at fatu sa falada! ◊ de s'arràbbiu chi ndhe at àpidu, si dat tres altzadas e tres faladas e crebada s'est! 2. dae montes a campu est totu in falada ◊ in sas bidhas de monte bi at carrelas in falada (o in pigada!)◊ in sas faladas si coitat de prus, andhendhe ◊ in sa falada su carru at leadu petone 3. gighiat una ciancheta chena butones, chin sas faladas de belludu subra de su cosse 4. l'inviteit a s'aviare in lestresa, si no cheriat ciafos e faladas de pè 5. ue l'as sa falada candho essis a Orgòsolo? Ètimu srd.

faladórju , nm Definitzione genia de iscónciu a bentre de andhare de su corpus a modhe meda, a iscurrentziadura Sinònimos e contràrios alloina, atílimu, cacaredha, currentza, cussu 1, iscurrensa, iscussina, iscussura 1, labina, terchinzu Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd.

faladòrza , nf Definitzione logu, carrela, camminu in calada, chi faet andhandho e abbasciandho Sinònimos e contràrios abbasciada, achirradorzu, acirrada, betada, cabada, caladògia, concajossa, falada | ctr. alciada, pigadorza Frases fit timendhe de rassinare e de leare carchi istrampada in cussa faladorza chi si fit fatendhe che un’ispixu de astrau (N.Falconi)◊ sa carrela nostra est una faladorza mala Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pente Ingresu slope Ispagnolu bajada Italianu discésa Tedescu Abstieg.

faladórzu , nm Definitzione coladórgiu istrintu fatu po calare Ètimu srd.

falàdu , pps, agt Definitzione de falare; nau de terra, lana o àteru chi istat lascu, chi est abbatilada, tostada che incracada; nau de ccn., chi est cédiu, chentza fortzas, chi no giughet atza, o nau de erba candho est igragalada patindho sicore Sinònimos e contràrios abasciau, calau / arréndhidu, tzédidu / acalamau | ctr. artziau, pigadu / tostu Frases in cussas domos betzas, sas caberturas che sunt totu faladas 2. pagu falada est, custa terra…: mancu su tzapu a corros l'intrat! 3. si ti li mustras faladu che giuru sighit de sa cucagna a si abbusare! (G.Raga)◊ e coment'isto!… falada falada so, no mi daet coro de fàghere nudha! Tradutziones Frantzesu descendu, baissé Ingresu weakened, collapsed Ispagnolu bajado Italianu scéso Tedescu herabgekommen, hinabgegangen, ausgestiegen.

faladúra , nf Definitzione su falare, nau prus che àteru de una manera de fàere Sinònimos e contràrios cabadura Frases cun ferru a faladura forte los fracassesint a mannas feridas Ètimu srd.

falaméntu , nm Definitzione su falare, nau prus che àteru de calecunu istrobbu o male / f. de boghe = candho a unu li dolet su gúturu faedhendhe e míminat sa boghe Sinònimos e contràrios debbilesa Ètimu srd.

falandúra , nf Definitzione castanza, fàula manna, cosa de no crèdere Sinònimos e contràrios caldubba Tradutziones Frantzesu sornette, blague Ingresu tale Ispagnolu trola Italianu panzana, fandònia Tedescu Märchen, Lüge.

falàre , vrb Definitzione andhare, portare o mòvere de assusu o de artu a bàsciu, su si pònnere a cicire, orrúere po mancamentu de sa fortza de aguantare prantaos; foedhandho de un'istrégiu, pèrdere su chi dhu’est aintru ca ch’essit in calecun’istampu; nàrrere chentza bisóngiu o iscobiare a is àteros su chi s'ischit Sinònimos e contràrios abasciai, abbaltare, achirrare, acirrai, andai, aprofitare, assèndhere, cabai*, rúchere / pèldere, sfàiri / acalamai / iscobiare | ctr. alciare, ampiai, pigai 1 Maneras de nàrrere csn: falare una cosa a chisina = abbruxaidha de unu totu; falàresi a popoine = nau de linna, infarraciaisí, nau cun feli de ccn., abarrai sétziu sentza de fai nudha; falàresi che paperi ifustu = no tènniri sa fortza de aguantai istrantaxu; falare in fortzas e in petas = menguai de pesu, slangiri; falaresiche in carchi cosa = fai o pigai totu su chi unu tenit in ganas de una cosa, aprofitai; falare un'irrocu = arresurtai própiu comenti si frastimat; falare sa sedha a un'animale = learebbindhela de dossu, o fintzas, nadu própiu de sa sedha, intràreli, de si l'intèndhere s'animale a pitigadura, a dolidura Frases semus falados como dae montes ◊ falamus a zosso a frundhagu ◊ faladindhe dae s'iscala ca ndhe rues! ◊ ndhe li est faladu su prantu ◊ no falabat su pede a sa furmica ◊ tota die triballendhe no apo àpidu un'iscuta a mi falare ◊ sos puzones si sunt falados subra de un'àrbure ◊ s'ànghelu mi falat a mi nàrrere sa cosa, si no mi la nades bois?! ◊ fàlandhe sa padedha dae su fogu! ◊ a s'iscravamentu ndhe falant su Cristos dae sa rughe 2. s'est faladu che a s'àpara de maju suta de totu cussu pesu ◊ si est falendhe de su sonnu, de su fàmine, de su fàdigu ◊ ndh'est faladu cudhu muru totu isvaledradu de sa domo betza ◊ cun custu nie meda, cussas domos betzas che falant totugantas ◊ dae candho at passadu cussa maladia no podet ingullire: si m'est falendhe gai, ite ruina! ◊ su monte l'ant faladu a chisina ◊ tue no de ti mòere ti ses faladu a popoine ◊ sa prantaza est totu falèndhesi ca est chentza abbada 3. cust'isterzu falat che chiliru ◊ custa cuba est falendhe e no cheret posta ◊ zughet una ferida falendhe ◊ ue l'ant operadu est sempre falendhe ◊ gighet una tita abbuscicada e falendhe che fémina allatendhe ◊ cun custa sumana de abbas chi at fatu, sos rios sunt totu falendhe 4. za ti che falas, in su casu fatu! ◊ in contos de gai za si che falat, mih: est sa cosa chi prus li piaghet! ◊ za si che falat, oe, preighendhe, cun totu cussa zente!…◊ za si che falant cussos prozetistas: pro una frigada de pinna ch'essint in milliones!… 5. a custu no faghet a li nàrrere nudha ca che li falat totu: no ndh'ischit muntènnere, no, de cosa segreta! 6. sa maledissione chi li at iscutu su babbu li est falada che sedha ◊ mi so istremutida candho mi at nadu chi sos irrocos suos mi falaiant subra Sambenados e Provèrbios prb: candho mancu si pensat s'ira divina falat ◊ a cadhu pitigadu sa sedha li falat Tradutziones Frantzesu descendre, poser, s'écrouler, s'évanouir Ingresu to crash, to go down, to faint Ispagnolu bajar, derrumbarse, desmayarse Italianu scéndere, depórre, crollare, accasciarsi, svenire Tedescu herabkommen, hinabgehen, aussteigen, zusammenbrechen, in Ohnmacht fallen.

fàlce, fàlche , nf: falci, falle, farce, farche, farci, fartze, frache, fraci Definitzione ferru de messare, aina ligera segante po messare laore a una manu (a dentighedhas minudas e finedhedhas) o fintzes erba (a lama prus larga e chentza dentes): dhue at logu chi dhi narant sa alle = sa falle / is partes de una frache funt: su codhu (bona parte de sa frache), su bicu o punta, s'atza, su spigoni chi s'intrat in sa màniga a ue si pigat; fraci furistera = frullana, po messare fenu, de pigare a duas manos; corpu de farche = isfalchiada Sinònimos e contràrios messadolza Frases si benis a messare, po frache gei ndh'aus a agatare!◊ candu su soli fut artu, sa fraci in is manus de is messadoris si fiat prus grai ◊ s’intendhiat sa fríghida de sas farches messendhe ◊ s'ómini si ponit in manu sa fraci, poita est lómpiu su tempus de sa messi Sambenados e Provèrbios smb: Falche, Farchi, Farci, Fracci Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. falce(m) Tradutziones Frantzesu faucille Ingresu sickle Ispagnolu hoz, guadaña Italianu falce da miètere Tedescu Sichel.

fàlche 1, fàlchi , nm Definitzione genia de pigione mannu chi papat petza Sinònimos e contràrios alarcu Frases su falche rundhat, a gridos, in su chelu ◊ su falche finas dai cussa altària bidet una zanchita de fromígula Sambenados e Provèrbios smb: Falchi, Falqui Terminologia iscientìfica pzn Tradutziones Frantzesu faucon Ingresu hawk Ispagnolu halcón Italianu falco Tedescu Falke.

fàlchinu , agt: fàrchinu, fràchinu, fràschinu Definitzione coment'e fatu a frache, atrotigau / a fàlchinu = a trotu Sinònimos e contràrios corcobau, doltu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu voûté, tordu Ingresu twisted, curved Ispagnolu curvo Italianu curvo, stòrto Tedescu gebogen, krumm.