A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

idarrasciài , vrb: sdarrasciai Definizione ispudare sdarràsciu, bogare catarru de bruncos cun su tussi Sinonimi e contrari arruspire, carraschiare, iscarraschiare*, iscupiri, ispudai, sercai, taraxiai.

idarressàu , agt, nm Definizione chi o chie faet is cosas de malu betu, chentza giare atentzione, a malu grabbu, e faet dannu puru Sinonimi e contrari bròmbulu, ildeoltu, ilgrabbuladu, isocu, istramu, istrònscia, istrugu 1.

idarrexinài , vrb Definizione bogare de arraighinas, tirare de fundhu Sinonimi e contrari irradichinare*, ispiconare, rascare, scotzedhai, sderrexinai Frasi ant idarrexinau un'àrburi.

idarrocài , vrb: idorrocai, irdorrocai, isdorrocai, sderrocai Definizione betare o orrúere a terra a isconciadura, nau mescamente de fràigos o àteras cosas mannas Sinonimi e contrari derrocai, destrui, irfàchere, isciarrocai, isciasciai, isciuchiare, isconciare, isciusciai, torrocai 2. si podit isciri chini est chi nci at isdorrocau cussu sciacu mannu de àcua a mesu de s'arruga? Etimo srd. Traduzioni Francese démolir Inglese to dismantle Spagnolo abatir, derrocar, derribar Italiano diroccare Tedesco niederreißen.

ídas , nf pl Definizione si narat solu in su foedhu meseidas (mesi de idas) = nadale, úrtimu mese de s’annu: pl. de ida? Etimo ltn. idus.

iddalasiàre , vrb Definizione istesiare a un'ala, a sa parte de fora Sinonimi e contrari istesare.

iddarduràu , agt Definizione chi est chentza ardúriu, chentza fortzas Sinonimi e contrari disartoriadu, infraculidu Etimo srd.

iddarraighinàre , vrb Definizione bogare, tirare de arraighinas, de fundhu Sinonimi e contrari irradichinare, iserrighinae.

iddarrèssere , vrb Definizione segare a iscórriu, bogare a tiras; fintzes essire currendho, a fuidura Sinonimi e contrari ischirriolai, iscorriare, isteressare, istratziolare Frasi nemos cosit apíciu de unu bestignu béciu unu ciàpulu nou, cancinono su nou si ne iddarresset dae su béciu 2. bae ca su dimóniu dae fígia tua si n'est iddarréssiu!

iddentulàda , nf: isdentulada Definizione coment'e cropu giau a dentes: cropu de sa manu giau a trempas, a su tretu de is barras Sinonimi e contrari bussinada, cabbessu, ciafu, iscantargiara, iscantulada, iscavanada, istuturada, istuturrone, sporsugada Etimo srd.

iddoàre , vrb: ildoare, irdoare, irdogare, isdoare, sdogai Definizione essire o bogare de pare is doas (nau de carrada); nau in cobertantza, apèrrere, bogare de pare, fàere a orrugos de su cropu o de s’orruta, nau de ccn. crepare de su tzacu o de àteru Sinonimi e contrari cherpai, ildeossare, isdegorare, isteressare Frasi mai carrada apo bidu ildoendhe ◊ est a puntu de s'irdogare che una cupa, imbriacu! 2. sa gente tostada de s'errisu agiummai si dhue iddoànt candho iant inténdiu sa cosa ◊ su coro mi si fit irdoganne dae sa gana de li nàrrere chi emmo ◊ indunindunu, iscostiànnesi che pípera, su babbu si fit irdogatu: si fint pesatas sas tràchitas de sas voches (A.Pau) Etimo srd. Traduzioni Francese enlever les douves, démolir, écraser Inglese to smash, to unstave Spagnolo quitar las duelas, romper, destrozar Italiano sdogare, sfracellare, sfasciare Tedesco die Dauben entfernen von, zertrümmern, zerbrechen.

iddobbàre , vrb Definizione prus che pigare a cropos, iscúdere, immarrire a tropu, iscosciare de trebballu Sinonimi e contrari arrebbentare, fadiae, istracare, strachedhai.

iddonàu , agt Definizione nau de ccn. po sa manera chi tenet faendho is cosas, chi no tenet crabbu, est chentza delicadesa Sinonimi e contrari ildeoltu, istramu | ctr. aggrabbadu, ammodau, assetiosu.

iddrufàre , vrb Definizione pèrdere o fàere passare s’ufradura, su súlidu Sinonimi e contrari irgonfiae, isunfiare.

idèa , nf: bidea, idei, irea, irei Definizione pentzada o pentzamentu, cosa chi si pentzat, fintzes una genia de determinu o decisione po calecuna cosa, su chi si pentzat o chi si credet de calecuna chistione, su chi si pentzat de fàere (a/c.: prus de una borta si podet agatare iscritu o intèndhere bidea ca, deasi comente sa /b/ a bortas benit bene a che dha trantzire in cuménciu de foedhu, a bortas arrechedit a dha pònnere in foedhos chi però no cumènciant cun custu sonu, e a bortas si faet fintzes chentza bisóngiu perunu) Sinonimi e contrari credéntzia 1, indenna, pensamentu Modi di dire csn: zúghere idea, èssere in s'idea de, pònnere s'idea a fàghere una cosa = cherrer fàghere, pessare de fàghere una cosa; fàghere cosa de i. sua = chentza chi bi lu cumandhet neune, solu ca cumprendhet e cheret; dàresi a s'i. mala = ponnirisí a fai mali; cambiare i. = istorraisí, irbortàresi; tzacaresiche un'i. in conca = incaschetare; bogaindi s'i. a unu de ccn. cosa = fàghere passare s'idea; un'idea (nadu pro unu tantu) = pagu pagu, un'aizu Frasi mi nat s'idea ca is bagadias ti at a tocai de dhas lassai assébiu! ◊ ello it'est s'idea, chi ses ponindhe sa tiaza in sa mesa?! ◊ nau dh'iat s'idea de si bogai un'arrogu de narboni po dh'arai a trigu ◊ cherzo ischire it'est s'idea chi ti portat custa sera! (G.Budroni)◊ no ndh'at idea de si cojuare, no! ◊ no bi aia pensadu, ma de candho mi ndh'ant faedhadu apo cumintzadu a bi pònnere s'idea 2. candho unu faghet sa cosa de idea sua mancu de sa pelea faghet contu! ◊ lis intonat chistiones fintzas chi benint in s'idea sua ◊ candho li passat s'idea za si at a frimmare! ◊ mancu a ndhe li nàrrere a fàghere gai: tantu za est in cuss'idea!…◊ it'est chi at in idea?! ◊ a is duus giòvunus ant circau de ndi dhis bogai s'idea de sa coja ◊ idea manna teneis, oi, poita a su chi apu cumpréndiu seis preparendi unu grandu festinu!◊ iscusa, ma po immoi non seu in cuss'idea!◊ sunt totu in s'idea de fàghere dinari! 3. si mi dao a s'idea mala, fato istochendhe e ponzendhe a un'ala! 4. po cambiai e po s'istorrai nci bollit nudha, un'irea! Etimo itl. Traduzioni Francese idée, conviction Inglese idea Spagnolo idea Italiano idèa, convinzióne, intènto Tedesco Idee, Ansicht, Absicht.

ideài , vrb: ideare Definizione cuncordare calecuna cosa in sa mente, pentzare, imbentare calecuna cosa de fàere Sinonimi e contrari imbentai, immaginai, meledai, penciai, tramesare Frasi s’assúconu chi at leatu sa mascaredha bidenne cudha tzerpe non si potet mancu ideare! Traduzioni Francese concevoir, inventer Inglese to conceive Spagnolo idear Italiano ideare Tedesco ausdenken.

ideàle, ideàli , nm, agt Definizione genia de dissignu chi unu si faet e chi cunsiderat che a sa méngius cosa prus che àteru coment’e iscopu de sa vida e genia de cumportamentu; nau coment’e agt. de css. cosa, chi est su méngius de totu, su chi andhat méngius de totu po calecunu iscopu; chi est solu in s’idea, de s’idea (e no in sa realtade) Frasi s'ideale sou petzi est a irrichire ◊ pro s'ideale de fagher bene a totugantos isse bi at postu fintzas sa vida ◊ medas càmbiant is idealis comenti càmbiant is mudandas!

idealísta , agt Definizione chi faet tropu contu de is ideas e de is ideales e pagu de is cosas, chi no faet deasi contu de is dificurtades, chi pentzat tropu o in manera ibballiada in su bonu.

ideàre ideài

ideàticu, ideàtigu , agt Definizione chi portat in conca ideas unu pagu a sa maconatza, no tanti adderetu Sinonimi e contrari arrevésciu, berbétigu, bizarrosu, freniàticu, ideosu, madrigosu, maniàticu, solàsticu, strambóticu, trevessu Frasi su babbu, ideàticu e duru, at ammaniau una soca pro gadhare su fizu Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese fantaisiste, capricieux Inglese capricious Spagnolo caprichoso, estrafalario Italiano estróso, bizzóso Tedesco launenhaft, eigensinnig.