selíre , nm: cirile,
serile,
silíriu,
sirile,
sirili,
tirile,
tzerile Definizione
imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura
Sinonimi e contrari
bilga,
coxonale,
pissiarolu,
sira
Frasi
candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pénis d'animaux
Inglese
animal penis
Spagnolo
pene de las reses
Italiano
pène di animale
Tedesco
Penis der Tiere.
séliu , agt: sériu Definizione
chi no si movet, chi istat firmu, chi andhat pàsidu chentza trémias o iscutuladas; nau de ccn., chi no erriet, chi portat o mantenet una bisura si no própriu trista ma mancu alligra, coment'e pentzamentosa: nau de sa persona po sa manera de fàere, chi dhue ponet cabu, incuru, chi ndhe sentit su pesu o s'importu, nau de cosa, chi est de importu
Sinonimi e contrari
assulenu,
firmu,
pàsidu,
pràtinu,
selenu 1
/
giudisciosu
/
apensamentadu,
tristonzu
| ctr.
trumbullau
/
allegru,
brullanu,
sconcau
Modi di dire
csn:
faedhare a sa séria = a sa lena, nendhe sas peràulas chi s'intendhant bene, chentza cúrrere; a séliu = abbellu, a lébiu, in asséliu; sériu comment'e sa perda, che a sa morte, che pudha mabàdia = tristu
Frasi
beni a innòi e abarra séliu! ◊ sériu fuit su manzanu e chelu límpidu ◊ custu pisedhu no abbarrat mai sériu, est sempre brinchendhe, faghindhe ◊ cola sériu acurtzu a sos canes, ca segundhu comente ti si salarzant a subra ◊ camina sériu ca si ti sachedhas ti che ruet totu ◊ is bòis iant connotu sa manu de su meri e andànt sélius ◊ s'abba candho proet sériu l'intrat bene a sa terra, che candho frocat
2.
cussu est unu mesu alligru, tra sériu e barrosu ◊ giuto sos pilos biancos che nie e sériu mi at fatu su dolore ◊ ita tenis, mulleri mia, ca ses séria? ◊ dhi arrespundit a cara sempri prus séria, abascendi sa boxi ◊ no cherent chi ria e nemmancu chi iste séria
3.
seus chistionendi de cosas futas e sérias!
4.
chi pigant àviu ca iscís fai turtas no ti lassant prus a séliu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
calme,
sérieux,
posé
Inglese
calm,
sedate
Spagnolo
tranquilo,
serio,
mesurado
Italiano
calmo,
chéto,
sèrio,
posato
Tedesco
ruhig,
ernst,
bedächtig.
sellàre , vrb Definizione tupare bene sidhiu, a sízigu, serrare cun sizillu Sinonimi e contrari sigillai Frasi in lítera sellada ti che mando su coro (L.Pisano)◊ po frade za t'istimo, amigu meu, po chi ti abio selladu in sa mente.
sèllare , nm: sèllaru,
sèllere Definizione
genia de erba de diferentes calidades, de fragu e sabore forte, chi si prantat e faet a fògias grussitas, a crosta longas, bonu po minestrone, si est modhe po insalada o fintzes po papare chentza cundhiu
Sinonimi e contrari
àpiu
/
ttrs. sèllari
Frasi
como chi mi so fatu ortulanu tenzo fustinaja, aligarza, chibudhita, sèllaru biancu, porru e napa, càula a fiore ◊ apo buscadu prantaza de sèllere e mi ndhe ponzo unu surcu
Terminologia scientifica
rbzc, Apium graveolens
Etimo
itl.t.
sèllaro
Traduzioni
Francese
céleri
Inglese
celery
Spagnolo
apio
Italiano
sèdano
Tedesco
Sellerie.
sellàri , vrb Definizione pentzare de fàere calecuna cosa, decídere Frasi una pariga de óminis sellant de si atopari po irlacanari ◊ irgelau su sole, una dí, sellant de andari a fàiri unu giogu in su sartu.
sellarína , nf Definizione genia de bullita po punciare sa pedhe chi si ponet a forrare una sedha.
sèllaru sèllare
sellènte , nm Definizione
basca, calura meda, sole forte in tempos de istade / tènnere su s. a unu = sodigai a unu fendi male, su dhu cassai in su mamentu giustu
Sinonimi e contrari
calammu,
cama
2.
li ant tentu su sellente ◊ sos pitzinnos tenent su sellente e a sa furriada de sa cara s'irfusilant a ziru
Traduzioni
Francese
canicule
Inglese
dog days
Spagnolo
solazo
Italiano
solleóne
Tedesco
sengende Sonnenhitze.
sèllere sèllaru
séllida sédhida
sélliu ségliu
séllu ségliu
sélpia , nf: sépia Definizione
catzola o babbúcia de mare / partes: ossu (genia de ossu, pagu tostau, ladu e longu ovale, atzudu totu a inghíriu, in is oros), millanu (busciuca prena de tinta niedha), tinta o bagna (de colore orrubiastu), francas (deghe che a su calamaru)
Sinonimi e contrari
babbucedha,
caciola
/
cdh.,
ttrs. sípia
Terminologia scientifica
anb, sepia officinalis, s. elegans, s. orbignyana
Traduzioni
Francese
seiche
Inglese
cuttlefish
Spagnolo
jibia,
sepia
Italiano
séppia
Tedesco
Tintenfisch.
selvalíscia , nf: servalíssia Definizione echipàgiu, frunimentu, totu is ainas e istrègios chi serbint a sa mere de domo, a su pastore in su barracu, in su cuile Frasi sa domo ’e selvalíscias est piena, ordinada cun arte e pobidhia (Piras)◊ sos erederis no fuint de acordu in sa divisione e tandho ant fatu totu a dinari: bistiàmene, istrepos e servalíssias.
selvàre , vrb: serbare,
servare,
sevare Definizione
abbaidare, castiare averguandho ccn. cosa, abbaidare bene, cun atentzione, a manera de bíere totu de una cosa e pruschetotu su chi si cricat; arrispetare unu cumandamentu, una lei
Sinonimi e contrari
abbadiai,
aorutai,
obretare castiai,
osselvare
/
arraspetai
Frasi
no mi est bastadu a pigare donzi tantu a unu pitu pro selvare totu ◊ Zuannedhu servat s'ammàniu de cudha lodhinosa e totu ascamadu dat una iscuidada a Lussurzu ◊ nois l'amus serbatu dae allargu ◊ in s'acucadolzu niunu lu podiat bídere e isse podiat sevare totu su campu ◊ ti apo sevadu in s'aficu de un'abboju!
2.
serbatilu che cussitzu vonu!
Etimo
ltn.
servare
Traduzioni
Francese
observer,
surveiller
Inglese
to observe,
to spy,
to watch (over)
Spagnolo
observar,
espiar
Italiano
osservare,
spiare,
sorvegliare
Tedesco
beobachten,
spionieren,
überwachen.
selvidólzu , nm: serbidorju, serbidorzu, servidolzu Definizione parte de su casidhu: s'apertura, a paris de su fundhu, ue essit e intrat s'abe Sinonimi e contrari mudroxu Frasi sas abes selvidoras ispinghent s'abe maistra a sa buca de su selvidolzu pro leare su bolu Etimo srd.
selvidòre , nm, agt: serbidore,
serbidori,
servidore,
sirvidore Definizione
persona, ómine, chi atendhet a ccn. a pagamentu (nau de f., -a); chi serbit o andhat a serbire
Sinonimi e contrari
teracu,
lacaju 1
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
domestique
Inglese
servant
Spagnolo
servidor,
criado
Italiano
servitóre
Tedesco
Diener.
selvíre , vrb: serbie,
serbire,
serbiri,
servire,
serviri Definizione
fàere faina po atèndhere a un'àteru, fàere su tzeracu; èssere de agiudu, bonu a calecuna cosa; cricare comente faet s'abe de frore in frore
Sinonimi e contrari
abbisongiai,
bàlere
Modi di dire
csn:
serbiridhu, su maistu! = manera de saludare cun rispetu; servire a unu a pensamentu, cun su pensamentu = bene meda, chirchendhe de ndhe cumprèndhere cun antibitzu ite cheret; pagu papare e pagu serbire! = chie papat pagu serbit/trebballat pagu, si bolis chi serba meda pagamí de prus
Frasi
cussas funt bidhajas chi ant agatau de serbiri in Castedhu ◊ mi cumandhat e lu serbo: su chi cheret li faco! ◊ iscuru a nois, postas a servire cun ómines continu inghiriendhe e padronas de tantas calidades! ◊ iscuru a chie no si podet servire de manu sua! ◊ serbit de abberu a faedhare de sas cosas nostras in limbazu anzenu solu ca est cussu su chi amus istudiadu? ◊ cussus piciocus serbint che ténnicus, che dotoris
2.
de candho at zutu su bratzu segadu no ndhe serbit prus a nudha ◊ cuss'isterzu est totu istampadu e no ndhe serbit prus ◊ su dinari malu no serbit a nudha ◊ piga su dinai chi ti podit serbiri ◊ sa essa in sardu serbit a fàere su plurale de númenes e agetivos
Traduzioni
Francese
servir
Inglese
to serve
Spagnolo
trabajar,
servir
Italiano
servire
Tedesco
dienen.
selvíssiu , nm: serbíssiu,
serbítziu,
servíssiu,
servítziu Definizione
faina chi si faet po ccn. o calecuna cosa, mescamente a pagamentu; portada o muda de papares; cabidhada de trastos paríviles, oguales, a dusina o a mesa dusina
Sinonimi e contrari
cdh. silvítziu
3.
no pongais su servítziu nou a manígiu, lah! ◊ tenet sa credentza prena de servítzios de latzinu ◊ pone sa gafitera in su fogu e prepara sas cícheras de su servítziu bonu!
Traduzioni
Francese
service
Inglese
service
Spagnolo
servicio
Italiano
servìzio
Tedesco
Dienstleistung.
semadúra , nf Definizione su semare, ma mescamente genia de maladia (semu o fruschedha) chi essit in sa tita a is animales e a bortas a is féminas allatandho Sinonimi e contrari sembu Etimo srd.