A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

selíre , nm: cirile, serile, silíriu, sirile, sirili, tirile, tzerile Definitzione imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura Sinònimos e contràrios bilga, coxonale, pissiarolu, sira Frases candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pénis d'animaux Ingresu animal penis Ispagnolu pene de las reses Italianu pène di animale Tedescu Penis der Tiere.

séliu , agt: sériu Definitzione chi no si movet, chi istat firmu, chi andhat pàsidu chentza trémias o iscutuladas; nau de ccn., chi no erriet, chi portat o mantenet una bisura si no própriu trista ma mancu alligra, coment'e pentzamentosa: nau de sa persona po sa manera de fàere, chi dhue ponet cabu, incuru, chi ndhe sentit su pesu o s'importu, nau de cosa, chi est de importu Sinònimos e contràrios assulenu, firmu, pàsidu, pràtinu, selenu 1 / giudisciosu / apensamentadu, tristonzu | ctr. trumbullau / allegru, brullanu, sconcau Maneras de nàrrere csn: faedhare a sa séria = a sa lena, nendhe sas peràulas chi s'intendhant bene, chentza cúrrere; a séliu = abbellu, a lébiu, in asséliu; sériu comment'e sa perda, che a sa morte, che pudha mabàdia = tristu Frases beni a innòi e abarra séliu! ◊ sériu fuit su manzanu e chelu límpidu ◊ custu pisedhu no abbarrat mai sériu, est sempre brinchendhe, faghindhe ◊ cola sériu acurtzu a sos canes, ca segundhu comente ti si salarzant a subra ◊ camina sériu ca si ti sachedhas ti che ruet totu ◊ is bòis iant connotu sa manu de su meri e andànt sélius ◊ s'abba candho proet sériu l'intrat bene a sa terra, che candho frocat 2. cussu est unu mesu alligru, tra sériu e barrosu ◊ giuto sos pilos biancos che nie e sériu mi at fatu su dolore ◊ ita tenis, mulleri mia, ca ses séria? ◊ dhi arrespundit a cara sempri prus séria, abascendi sa boxi ◊ no cherent chi ria e nemmancu chi iste séria 3. seus chistionendi de cosas futas e sérias! 4. chi pigant àviu ca iscís fai turtas no ti lassant prus a séliu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu calme, sérieux, posé Ingresu calm, sedate Ispagnolu tranquilo, serio, mesurado Italianu calmo, chéto, sèrio, posato Tedescu ruhig, ernst, bedächtig.

sellàre , vrb Definitzione tupare bene sidhiu, a sízigu, serrare cun sizillu Sinònimos e contràrios sigillai Frases in lítera sellada ti che mando su coro (L.Pisano)◊ po frade za t'istimo, amigu meu, po chi ti abio selladu in sa mente.

sèllare , nm: sèllaru, sèllere Definitzione genia de erba de diferentes calidades, de fragu e sabore forte, chi si prantat e faet a fògias grussitas, a crosta longas, bonu po minestrone, si est modhe po insalada o fintzes po papare chentza cundhiu Sinònimos e contràrios àpiu / ttrs. sèllari Frases como chi mi so fatu ortulanu tenzo fustinaja, aligarza, chibudhita, sèllaru biancu, porru e napa, càula a fiore ◊ apo buscadu prantaza de sèllere e mi ndhe ponzo unu surcu Terminologia iscientìfica rbzc, Apium graveolens Ètimu itl.t. sèllaro Tradutziones Frantzesu céleri Ingresu celery Ispagnolu apio Italianu sèdano Tedescu Sellerie.

sellàri , vrb Definitzione pentzare de fàere calecuna cosa, decídere Frases una pariga de óminis sellant de si atopari po irlacanari ◊ irgelau su sole, una dí, sellant de andari a fàiri unu giogu in su sartu.

sellarína , nf Definitzione genia de bullita po punciare sa pedhe chi si ponet a forrare una sedha.

sèllaru sèllare

sellènte , nm Definitzione basca, calura meda, sole forte in tempos de istade / tènnere su s. a unu = sodigai a unu fendi male, su dhu cassai in su mamentu giustu Sinònimos e contràrios calammu, cama 2. li ant tentu su sellente ◊ sos pitzinnos tenent su sellente e a sa furriada de sa cara s'irfusilant a ziru Tradutziones Frantzesu canicule Ingresu dog days Ispagnolu solazo Italianu solleóne Tedescu sengende Sonnenhitze.

sèllere sèllaru

séllida sédhida

sélliu ségliu

séllu ségliu

sélpia , nf: sépia Definitzione catzola o babbúcia de mare / partes: ossu (genia de ossu, pagu tostau, ladu e longu ovale, atzudu totu a inghíriu, in is oros), millanu (busciuca prena de tinta niedha), tinta o bagna (de colore orrubiastu), francas (deghe che a su calamaru) Sinònimos e contràrios babbucedha, caciola / cdh., ttrs. sípia Terminologia iscientìfica anb, sepia officinalis, s. elegans, s. orbignyana Tradutziones Frantzesu seiche Ingresu cuttlefish Ispagnolu jibia, sepia Italianu séppia Tedescu Tintenfisch.

selvalíscia , nf: servalíssia Definitzione echipàgiu, frunimentu, totu is ainas e istrègios chi serbint a sa mere de domo, a su pastore in su barracu, in su cuile Frases sa domo ’e selvalíscias est piena, ordinada cun arte e pobidhia (Piras)◊ sos erederis no fuint de acordu in sa divisione e tandho ant fatu totu a dinari: bistiàmene, istrepos e servalíssias.

selvàre , vrb: serbare, servare, sevare Definitzione abbaidare, castiare averguandho ccn. cosa, abbaidare bene, cun atentzione, a manera de bíere totu de una cosa e pruschetotu su chi si cricat; arrispetare unu cumandamentu, una lei Sinònimos e contràrios abbadiai, aorutai, obretare castiai, osselvare / arraspetai Frases no mi est bastadu a pigare donzi tantu a unu pitu pro selvare totu ◊ Zuannedhu servat s'ammàniu de cudha lodhinosa e totu ascamadu dat una iscuidada a Lussurzu ◊ nois l'amus serbatu dae allargu ◊ in s'acucadolzu niunu lu podiat bídere e isse podiat sevare totu su campu ◊ ti apo sevadu in s'aficu de un'abboju! 2. serbatilu che cussitzu vonu! Ètimu ltn. servare Tradutziones Frantzesu observer, surveiller Ingresu to observe, to spy, to watch (over) Ispagnolu observar, espiar Italianu osservare, spiare, sorvegliare Tedescu beobachten, spionieren, überwachen.

selvidólzu , nm: serbidorju, serbidorzu, servidolzu Definitzione parte de su casidhu: s'apertura, a paris de su fundhu, ue essit e intrat s'abe Sinònimos e contràrios mudroxu Frases sas abes selvidoras ispinghent s'abe maistra a sa buca de su selvidolzu pro leare su bolu Ètimu srd.

selvidòre , nm, agt: serbidore, serbidori, servidore, sirvidore Definitzione persona, ómine, chi atendhet a ccn. a pagamentu (nau de f., -a); chi serbit o andhat a serbire Sinònimos e contràrios teracu, lacaju 1 Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu domestique Ingresu servant Ispagnolu servidor, criado Italianu servitóre Tedescu Diener.

selvíre , vrb: serbie, serbire, serbiri, servire, serviri Definitzione fàere faina po atèndhere a un'àteru, fàere su tzeracu; èssere de agiudu, bonu a calecuna cosa; cricare comente faet s'abe de frore in frore Sinònimos e contràrios abbisongiai, bàlere Maneras de nàrrere csn: serbiridhu, su maistu! = manera de saludare cun rispetu; servire a unu a pensamentu, cun su pensamentu = bene meda, chirchendhe de ndhe cumprèndhere cun antibitzu ite cheret; pagu papare e pagu serbire! = chie papat pagu serbit/trebballat pagu, si bolis chi serba meda pagamí de prus Frases cussas funt bidhajas chi ant agatau de serbiri in Castedhu ◊ mi cumandhat e lu serbo: su chi cheret li faco! ◊ iscuru a nois, postas a servire cun ómines continu inghiriendhe e padronas de tantas calidades! ◊ iscuru a chie no si podet servire de manu sua! ◊ serbit de abberu a faedhare de sas cosas nostras in limbazu anzenu solu ca est cussu su chi amus istudiadu? ◊ cussus piciocus serbint che ténnicus, che dotoris 2. de candho at zutu su bratzu segadu no ndhe serbit prus a nudha ◊ cuss'isterzu est totu istampadu e no ndhe serbit prus ◊ su dinari malu no serbit a nudha ◊ piga su dinai chi ti podit serbiri ◊ sa essa in sardu serbit a fàere su plurale de númenes e agetivos Tradutziones Frantzesu servir Ingresu to serve Ispagnolu trabajar, servir Italianu servire Tedescu dienen.

selvíssiu , nm: serbíssiu, serbítziu, servíssiu, servítziu Definitzione faina chi si faet po ccn. o calecuna cosa, mescamente a pagamentu; portada o muda de papares; cabidhada de trastos paríviles, oguales, a dusina o a mesa dusina Sinònimos e contràrios cdh. silvítziu 3. no pongais su servítziu nou a manígiu, lah! ◊ tenet sa credentza prena de servítzios de latzinu ◊ pone sa gafitera in su fogu e prepara sas cícheras de su servítziu bonu! Tradutziones Frantzesu service Ingresu service Ispagnolu servicio Italianu servìzio Tedescu Dienstleistung.

semadúra , nf Definitzione su semare, ma mescamente genia de maladia (semu o fruschedha) chi essit in sa tita a is animales e a bortas a is féminas allatandho Sinònimos e contràrios sembu Ètimu srd.