sceberàu , pps, agt: seberadu Definizione
de sceberai; foedhandho de su frutu de is matas, chi si cumènciat a bíere comente sa mata est perdendho su frore / s. che trigu bellu = chirriadu cun incuru mannu
Sinonimi e contrari
chirriatu,
ischeriadu,
scerau
2.
sa méndhula est totu seberada e ndhe zughet meda puru
Traduzioni
Francese
séparé,
choisi,
noué
Inglese
separated,
selected,
set
Spagnolo
separado,
elegido,
transformado en fruto
Italiano
separato,
scélto,
allegato
Tedesco
getrennt,
ausgewählt,
angesetzt.
scebéru , nm, agt: iscioberu,
scioberu,
seberu 1,
séberu,
séperu,
séveru Definizione
su isceberai; chi est fatu a iscéberu, isceberau, de su méngius
Sinonimi e contrari
iscéberu,
iscera 1,
ischerta,
sebelta
Modi di dire
csn:
fai s.; avb. donai a s., andhare a s.; fressadas de séberu = cobertas de lana téssidas in manera diferente; peràulas sèberas = pesadas, bene nadas, chirriadas aposta; abba sèbera = abba bona, de sas menzus; ua sèbera = su séberu, àxina bella po papai, po fai a pabassa, po allogai; dies sèberas = diis nodias; fàghere su séberu (nadu de sas àrbures) = inzendrare, chirriare su frutu, mudare su fiore a frutu
Frasi
custu puru ischiant e si l'ant chérfidu, fatendhe unu séberu
2.
tricu séperu, ua sèbera, bitellos sèperos ◊ prepareint issios de castagna, fatos de linna sèbera ◊ sos massàgios ant batidu sas cugustas de su trigu séberu ◊ est longu che canna sèbera ◊ ses macu che loa e bucallotu a séveru! ◊ cantu prus àxina sèbera portat, su fundu, prus binu bonu essit
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
choix,
sélection
Inglese
choice,
selection
Spagnolo
elección,
selección
Italiano
scélta,
selezióne,
opzióne
Tedesco
Wahl,
Auswahl,
Auslese,
Option.
scecutài , vrb: escecutare*,
iscicutai,
scicutai,
sciucutai Definizione
su chi faet sa giustítzia candho a unu ndhe ndhi pigat su chi tenet; furare totu, giare a pitzu a ccn. po che dhi furare sa cosa, po dhi fàere dannu, fintzes brigare meda / fata e scicutada! = fata (sa mancàntzia) e pagada
Sinonimi e contrari
aprensionai,
imbargai,
issucutare,
istajire,
preare
/
irrobbare
Frasi
su meri dh'iat fatu scicutai finas a ndi torrai totu su chi dhi depiat ◊ sa giustítzia dhu scicutit!
2.
gagliotu, totu sa dí est scicutendimí sa butega! ◊ ant lassau totu su logu scicutau ◊ meda tempus fait, is terras funta scicutadas de is Turcus: torrobbànt is massajus e nce dhus portànt in Turchia
Traduzioni
Francese
confisquer,
réquisitionner
Inglese
to requisition
Spagnolo
embargar,
secuestrar
Italiano
sequestrare,
requisire
Tedesco
beschlagnahmen,
abnehmen.
scèda , nf: isceda*,
scera 2 Definizione
cosa chi si mandhat a nàrrere o chi si benit a ischire de calecuna chistione, de unu cumandhu, arresposta a una dimandha
Sinonimi e contrari
apolta,
arraspusta,
assunta,
noa,
segurtade,
segurtànsia
Modi di dire
csn:
mandai, torrai sa s., tènniri s. ca..., de...; mi ndi eis a torrai sa s.! = mi ndhe azis a torrare sos contos!, azis a bídere s'antzua!, de seguru at a andhare male ca sa chistione est comente so nendhe deo!
Frasi
est arribbada sa sceda lègia de sa spaciada sua ◊ torraimí sceda de cudha chistioni! ◊ mi at preguntau scedas de mammai ◊ depeus torrai sceda a chini si at mandau ◊ su cantadori campidanesu prus antigu chi s'iscínt scedas seguras est Nàssiu Deplanu ◊ ndhe allegamus e tra duas cidas torrais ca bosi torramus scera ◊ at fatu sa pregunta e aspetat a dhi torrai sceda ◊ est lómpia sa scera trista de sa morti sua
3.
ni cun santus, ni cun tiaus no nci brulleis meda: assinuncas oi etotu ndi eis a torrai sa sceda e si apu a biri a bacedhus, fatus a cancarroni!
Traduzioni
Francese
renseignement,
nouvelle,
annonce,
avis
Inglese
information,
response,
news
Spagnolo
información,
noticia,
anuncio
Italiano
informazióne,
notìzia,
respònso,
annùncio
Tedesco
Information,
Nachricht,
Antwort,
Mitteilung.
scedassài , vrb: scedatzai,
sciadatzai,
sedatare,
sedatzai,
sedetare,
seratare,
setatzare,
sedetare Definizione
trebballare a sedatzu; mòvere de un'ala a s'àtera in lestresa e a tanti bortas che unu sedatzu faendho sa farra; pigare a ispintas e a tiradas fortes a unu, o fintzes pigare a boghes, a briga
Sinonimi e contrari
cerri,
cherrintzonare,
farinare,
iscerai,
issedatzare,
spalinai,
stedetzai,
tedatare
/
saidare
Frasi
ant marrau, iscraminau, purgau, cérriu, scedatzau (F.Onnis)◊ sa farra scedassada bolit crobis de òru… ◊ sont setatzanne sa símula ◊ fiza mia, lassa su sedatu za sedetat solu!…◊ bois bazi, za la sedeto deo sa farina!
3.
chi dhui fui istétia dèu gei mi dh'iu sciadatzada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tamiser
Inglese
to sift
Spagnolo
cribar
Italiano
setacciare
Tedesco
sieben.
scedassàu , pps, agt: sedatau, sedatzau Definizione de scedassai; chi est fatu, passau o illimpiau in sedatzu. Sinonimi e contrari cdh. siatzatu
scedatzadòri , nm: sciadetzedori,
sedatzadore,
sedatzadori,
sedetzadori,
seraciaroi,
sereciaroi Definizione
chie sedatzat; trastu po sedatzare, genia de iscannu longu e bascitedhu fatu cun duos currentes allisaos allobaos cun is peis po dhue pònnere e mòvere su sedatzu faendho sa farra, aintru de su canistedhu
Sinonimi e contrari
cangiadòrgia,
issedatzadòrgia,
sedatadorja,
sedatagiola,
steretzadori,
tatajola,
tedatajola
2.
su sciadetzedori est de linna e si ponit aintru de su canistedhu ◊ pigàt su sedetzadori e su sedatzu e si poniat a fai sa farra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trieur
Inglese
sorter
Spagnolo
criba
Italiano
cernitóio
Tedesco
kleine Bank zum Sieben.
scedatzài scedassài
scedàtzu sadàtzu
scedàu , agt: iscedau,
scerau 1,
sciadau,
sciadrau,
sciodau Definizione
foedhu chi si narat mescamente po lastimare a unu po calecunu dannu, male (ma fintzes cun istima a unu pipiu), o fintzes cun ironia po cosas de bonu
Sinonimi e contrari
deldiciadu,
dirgrassiadu,
mabassortau,
malafadau,
malafortunau,
míseru
/
feritzedhu!,
scurixedhu!,
siscuru!
Frasi
sciadau, pobidhu miu bellu: as a èssi fadiau, puru!
2.
prenit e isbuidat corus scedaus
3.
scerau, epuru dhi praxit sa cosa bella!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le pauvre!
Inglese
poor (thing)
Spagnolo
¡pobrecillo!
Italiano
poverino!
Tedesco
der Arme!
scedhài, scedhàri , vrb: iscedhai, schedhai Definizione isceberare e fintzes cricare; essire, istesiare, bogare de sa chedha, pònnere a una bandha coment'e cosa mala / s. is nonnus = scioberai is pardinus; scedhaisí de su tallu = (nau de gente) essíreche a s'oru, fàere diferente de is àteros Sinonimi e contrari chirrare, isceberai / arrefudai, stagiai Frasi s'interrogu si fait cun passiéntzia, scedhendi is iscedas giustas ◊ tui ti scedhas àteru dannu puru, fendi aici! ◊ custa est sa filla chi ant scedhau po mulleri ◊ est papendu e portat is ogus in su talleri po biri s'arrogu de scedhai! 2. chini mi schedhat e no arrespetat is fuedhus mius, tenit su chi dhu cundennat (Ev)◊ chini no dh'at a ascurtai at a èssi schedhau de totu sa genti ◊ no ses dispràxia de mi biri a solu e schedhau de totus? ◊ is duus pastoris oi scedhant donniunu is brebeis suas Etimo srd.
scédhu , nm: ischedhu, oschedhu* Definizione su grassu chi abbarrat in is pingiadas a parte de fora.
scédhu 1 , nm Definizione su scedhai Sinonimi e contrari iscéberu, iscera 1, sceberu Frasi ant fatu su scedhu de is nonnus de su bàtiu Etimo srd.
scédu , nm Definizione su fígiu chentza naschire de un'animale, o fintzes candho est piticu Sinonimi e contrari fedu.
scèfa , nf: cerfa, scerfa Definizione sa pagighedha fine chi abbarrat a muntone in s'argiola de comente ant treulau su laore; su fundhurúgiu chi faet s'ógiu Sinonimi e contrari coale, coana, cugudhau, cuguzone, mucra, scefabi 2. ciai no eis a nai ca soi ponendu ollu arràncidu, comenti fait cancunu chi nci ponit peri sa scerfa! 3. dhoi nd'at una scerfa manna! Terminologia scientifica rbr Etimo srd.
scefàbi , nm: scerfabi, scerfàui Definizione sa pàgia chi si sèberat in s'argiola treulandho, sa camisa o càscia de su trigu ancora in s'ispiga candho no est ancora bene pistada Sinonimi e contrari aunna, cugudhau, scefa Terminologia scientifica rbr Etimo srd.
scèlta , nf: isceta*, sceta, scete Definizione cannone crutzu acancarronau conc'a bàsciu de pòdere apèrrere e serrare po fàere calare abba o àteru de s'istrégiu inue est intrau / min. scetixedha, scetigedha Sinonimi e contrari grifone 1 Frasi furint andaus a mangasinu, abertu sa scete de sa cuba e cumenciau a bufai.
scemiài , vrb: sciamiai,
sciumiai,
sciumiari Definizione
mòvere coment'e iscutulandho, a cropos; su si mòvere a iscutuladas lestru lestru, fintzes po arrennegu; betare cosa a ispergiadura, coment'e betandho abbasanta (o fintzes cun móvias a iscutuladura, bogandho o istirandho su bratzu)/ sciumiai musca = catzare o issuliare musca
Sinonimi e contrari
fruschinare,
iscabiare,
ischirchinare,
sachedhare,
scontziai
/
cadredhai,
fruschinare
/
ispàlghere,
isparcinare
/
isciuliai
Frasi
si sciàmiant is bratzus, sa coa, is corrus, sa conca ◊ andat cun is bratzus sciàmia sciàmia ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba sciamiendu is corrus acutzus
2.
no dh'est aggradau su dhi pediri su dépidu e po cussu si nd'est andau sciumiendi (G.Mura)◊ si bit su muschitu sciàmia sciàmia allutau de su druciori de su mustu
3.
Nàssiu ndi essit cun sa pingiada de su brodu budhiu e intonat "Asperges me hysopo et mundabor!" scemiendi brodu a sa spentimadura! ◊ su massaju sciàmiat su lori in sa terra arada
Etimo
ltn.
*ex-minare
Traduzioni
Francese
agiter
Inglese
to waggle
Spagnolo
menear,
agitar
Italiano
dimenare
Tedesco
schlenkern,
schütteln.
scempiadúra , nf: isempiadura* Sinonimi e contrari isempiúmene.
scempiài , vrb: iscempiai*, scempriai Definizione pònnere istrúpiu, fàere dannu mannu a personas, animales, a matas Sinonimi e contrari bisastrare, irfrezare, iselmorare, iseniare, istropiare / ifasciare, iscalabrare, istrossare Frasi s'est scempiau de manu sua etotu ◊ at donau unu brínchidu e de campanibi si nc'est ghetau a una mata, pirígulu de si scempriai!