truzòne , nm: turudhone, turuzone Definizione terudha de linna, manna Sinonimi e contrari coceroni, terudha Frasi sos bervegarzos zughiant murtorzos, zodharzos, concos pro ammurzare su casu, istojas, pedhes, aimas, truzones, zonedhas, cogarzos… ◊ bi at abbarrau intro de sa murghiola unu pilisu de gheníperu chin d-unu turuzone de ozastru Terminologia scientifica ans Etimo ltn. trullione(m).
truzósu , agt Definizione
chi est de truzos, cosa chi acostumant is truzos, de no nàrrere e ne fàere in cara de gente
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
obscène
Inglese
obscene
Spagnolo
obsceno
Italiano
oscèno
Tedesco
abscheulich.
trúzu trúgliu
trúzu 1 , agt Sinonimi e contrari porcariarzu, sbucaciau.
truzulía , nf Definizione nada o fata de truzos, de porcariàrgios Sinonimi e contrari bassinada, malufavedhu, porcaria Etimo srd.
túa , agt, prn Definizione
chi (sa chi, totu sa chi) est, o apartenet o pertocat a tie: coment'e agt. acumpàngiat númene fémina síngulu e si ponet sèmpere apustis che a totu is possessivos / a/c.: in d-unas cantu bidhas de foedhada tra camp. e log. inter Fordongianus e Sèneghe arresurtat sa forma de agt. mascu puru, solu de 2ˆ pers. sing., ca no segant su foedhu in sa tónica e po no nàrrere duas vocales oguales narant, es., fígiu tua, babbu tua
Frasi
una de custas dies colo in domo tua ◊ iscrie sos númenes nostros: de mama, de frates meos, de nepotes e netas tuas ◊ língua tua santa! ◊ cras ti ponis a iscriri sa firma tua
2.
custa est sa cosa mia: cussa est sa tua ◊ mih no ndhe fetas calicuna de sas tuas, mih!
Etimo
ltn.
tua
Traduzioni
Francese
ta,
la tienne
Inglese
your (s)
Spagnolo
tu,
tuya
Italiano
tua
Tedesco
deine.
túa 1 , nf: tula, tulla Definizione ispartzimentu in is terrenos, ortos e giardinos, tanti de terra, meda, ispartziu po dh'arare, po semenare (ma fintzes su tretu inter duos surcos in is terras aradas e assurcadas), una tenta manna, cun sa diferéntzia chi sa tenta si pigat trebballandho totu pínniga in su sensu de sa largaria (ca est istrinta), ma sa tula si trebballat andhandho e torrandho in su sensu de sa longària; si narat fintzes de orrugu de terra piticu semenau a ccn. cosa Sinonimi e contrari tenta / agliola, atuedha, pastera, tàula 1, taulare / pintana Modi di dire csn: bogare tula = sestare su terrinu de triballare; istallai sa tua = cumpartire sa terra a tulas faghindhe surcos; una t. manna = telone Frasi in d-una tula de fenu apo bidu una columba…◊ sas tulas de sos labores ◊ tandho in sa tula su semen maduru cumintzat cun sa destra a semenare (P.Mura)◊ beto su trigu in sa tula sestada, s'orzu e foràgiu, su linu, s'avena Cognomi e Proverbi smb: Tula Etimo srd.
túas , agt, prn Definizione
agt. e prn. pl. f. de 2ˆ pers. sing. chi inditat possessu, apartenidura a tie
Frasi
ma no dh’ischis ca no mi praghet a mi che istichire in is cosas tuas? ◊ ti dhas torro cras is farrighingiadas tuas ◊ is crabas chi nci mucant a su corratzu nou ant a èssi is tuas ◊ in sas cosas tuas sos de fora non bi devent intrare nudha!
2.
custas camisas sunt sas mias, cudhas sas tuas
Traduzioni
Francese
tes,
les tiennes
Inglese
your,
yours
Spagnolo
tus
Italiano
tue
Tedesco
deine.
tuatúmbaru , nm Definizione foedhu de arrennegu, o tzacu, arrespondhendho chentza crabbu a s'àteru: tue a túmbaru (chi sias!).
tubaridúbari , nm Definizione genias de erba: orchidea aresti Sinonimi e contrari casucotu Terminologia scientifica rba, Anacamptis longicornu, Dactylorhiza maculata, Anacamptis morio.
tubbète, tubbèto , nm Definizione genia de istugighedhu a bisura de tubbu, ma cun tapu a una parte, po meighina, dentifríciu o àteru.
tubbighédhu , nm Definizione tubbu piticu, fine, tubbitu.
túbbu , nm Definizione
metallu o àteru materiale fatu a bisura de canna, tuvudu, a cundhutu de dhue pòdere passare aintru abba o àteru deasi / t. de iscapamentu = in is màchinas a motore a iscópiu, genia de tubbu chi serbit po che iscapare o bogare su fumu e àteros resídios a fora
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
tuyau
Inglese
pipe
Spagnolo
tubo
Italiano
tubo
Tedesco
Rohr.
tubè tibè
túbera , nf Definizione in cassa manna (po cassare sirbones), su fàere in buidu, torrare chentza nudha.
tubítzu , nm Definizione sa parte de apalas de sa conca, tra su tzugu e su cúcuru, fatu coment'e a fossu; sa cama de is giuales, su tretu, adatau, chi si ponet in gatzile de s'animale Sinonimi e contrari chelfija, cúcara, gassile 1, pistidhu, tidíngia / ttrs. tubetzu Terminologia scientifica crn Etimo cdh. tupitzu.
túca , nf Definizione
su tucare, su essire, andhare a calecunu logu
Sinonimi e contrari
incaminada,
tucada,
tuchera
/
galania
| ctr.
torrada
Modi di dire
csn:
fàghere t. = fàghere sa tucada, tucare, andai; pònneresi in t. = pònnere tràmunu, tramunàresi, bestíresi bene, pro essire
Frasi
oe est de tuca ◊ dadu no mi as s'adiu: a ue est custa tuca?!
2.
oe si est postu in tuca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
départ
Inglese
start
Spagnolo
inicio
Italiano
avvìo
Tedesco
Aufbruch.
tucàda , nf Definizione
su tucare, essire, andhare a calecunu logu, a fàere viàgiu / sa t. de Lolle, de s'àinu a paza = andhada chentza torrada, s'andhada de su fumu
Sinonimi e contrari
andada,
essida,
tuca
| ctr.
assuprida,
bénnida,
firmada,
torrada
Frasi
arratza de tucada sa chi at fatu: no torrat prus!…◊ a sa tucada dae bidha fit tempus bonu, ma como si ch'est annuadu ◊ cales cussizos ti apo a dare prima de sa tucada, prima de sa dispedida?
2.
at fatu sa tucada de s'àinu a paza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
départ
Inglese
start,
departure
Spagnolo
salida
Italiano
partènza,
dipartita
Tedesco
Aufbruch,
Abreise.
tucadògia tacadòza