túe , prn: tui,
tuis Definizione
pronúmene de sa de duas personas singulares impreau agiummai solu coment'e sugetu de su verbu, ma a bortas (prus che àteru tui) fintzes cun is prepositziones coment'e cumplementu
Sinonimi e contrari
tia 2
Modi di dire
csn:
nàrriri "a tuis", "de tuis", "de tue" a unu = tratare a tiatumbis, tumbis, nàrrere "tue" coment'e chi siat unu frade, unu cumpanzu, de importu cantepare, chentza tantu rispetu
Frasi
istancu? a dhu nai tui e a dhu nai dèu!…◊ imbenit chi ses tue su balente, veru? ◊ si tue cheres, faghimus goi ◊ tui creis? ◊ cussas sunt cosas chi depes ischire tue ◊ nara, tue, ite ses gramutzanne?
2.
innòi si fuedhat de tui ◊ seus benendi cun tui ◊ si trabballas, totu est po tui ◊ seu narendi a tui, lah! ◊ cun mimi pigu a tui, ca tui mi podis agiudai ◊ e chie est che tue?! ◊ su babbu no cheret chi su fizu isposet una pisedha pòbera che tue
3.
innantis, si dèu narau "a tuis" a mamma mi donàt unu cropu de turra a murrus! ◊ immoi narais "a tuis" a totus, pareis is merixedhus de sa furca! ◊ naramí "de tuis", bastat chi mi arrispetis! ◊ avesu a cumannare, nche fit brincatu a pedes cropatos dae su "Vostè" a su "tue" ◊ nosu no seus pérdius chi a tumbis!
Etimo
ltn.
tu
Traduzioni
Francese
tu,
toi
Inglese
you
Spagnolo
tú,
te
Italiano
tu,
te
Tedesco
du,
dich.
tuèdha toèdha
tuèdha 1, tuédhu tovédhu
tuèrra , nf Definizione
terra prana, in paris, frisca, niedha, bona meda po ortalítzia; fintzes paris bàsciu inue sumit o apaulat abba
Sinonimi e contrari
bena,
benadroxu,
benale,
benarzu,
benassu,
benàtile,
benatinu,
bennaghe,
bòdharu
2.
ingunis est sa furriada aundi s'arriu si torrat a tuerra
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
terrain plat humide
Inglese
wet level ground
Spagnolo
terreno llano e húmedo
Italiano
terréno pianeggiante ùmido
Tedesco
feuchtes,
ebenes Gelände.
túfa , nf Definizione gioga manna chi si manígiat fintzes coment'e corru po sonare a surbadura Sinonimi e contrari conchitzu, corra, corredha, corróina, corroneta, tufigedhu Terminologia scientifica sjl Etimo itl. tufa.
tufàre , vrb Sinonimi e contrari acabussai, tzurruvigai Etimo itl. tuffare.
tufecàre , nm Definizione tènnere arrancu de binu, de imbriaghera.
túfera , nf: túvara,
túvera,
túvura Definizione
iscoba màsciu, màscina o túvara bera, iscoba fémina o vera e fintzes iscova burda, tres calidades de sa matessi linna chi faet fògia pitichedhedha, frore biancu, arraighina bona po fàere pipas e pitica coment'e mata, prus che àteru a tupa / túvara vitània = napu o fintzes tapu tamburru, genia de erba chi narant fintzes patata americana (benit de s'América: nms. Helianthus tuberosus), faet unu cambu finedhedhu e longu meda e in s'arraighina faet una genia de nodos mannos e longos, una patata, ma prus tostada e druche, a pigiolu orrubiastu; túvera a logos est una genia de codrolinu chi faet asuta de terra a bisura de patata: itl. tartufo
Sinonimi e contrari
cantentarzu,
castagnarza,
ghidhostra,
idhostra,
lòstiri,
salina 1,
scovitzi
Frasi
custa tanca est prena de ozastros, de túvera e de lidone ◊ curres a ispantu tra túveras e chercos poderosos e castanzas e ílighes
Terminologia scientifica
mt, Erica scoparia, E. terminalis
Traduzioni
Francese
bruyère
Inglese
heather
Spagnolo
brezo
Italiano
èrica da ciòcco,
scópa gentile
Tedesco
Besenkraut.
tufigédhu , nm: tufixedhu Definizione
gioga manna chi si manígiat fintzes po sonare coment'e corru
Sinonimi e contrari
bórnia,
corra,
corredha,
corróina,
tufa*
Frasi
tiu Perdu tenit unu tufixedhu chi s'intendit sa boxi de su mari portendidhu a s'origa
Terminologia scientifica
sjl
Traduzioni
Francese
triton
Inglese
triton
Spagnolo
tritón
Italiano
tritóne,
conchìglia a còrno
Tedesco
Tritonshorn.
tufíre , vrb Definizione fàere tufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta Sinonimi e contrari afungai, afungorai, allanire, ammucorai, annabrai, atufai, limire, morighinire Etimo srd.
tufíu , pps, agt Definizione de tufire Sinonimi e contrari allanadu, mucorau 2. no bi cherjo istare in cussa conchedha tufia: cherjo su sole!
tufixédhu tufigédhu
tufonàri , vrb: tuvonai Definizione murigare o mòvere sa terra o àteru coment'e cricandho cosa Sinonimi e contrari corrovai, farrogai, fodichinare, iforrogare, scarrovai, sforrogonai Frasi tenet unu porcu e nce dhu mandhat a tufonari in s'ortu e ndhe dhi tufonat su mellus prantone!
tufòni , nm Definizione tufu, caladura, brínchidu a cúcuru ficadu, conca a bàsciu / arrúiri a conca a t. = andai tuviduvi, orruendho a conca incrubada Sinonimi e contrari acabussoni, tufu* Frasi is pudhas, imbriagas, cumenti si moviant po andai a papai nci arruiant a conca a tufoni (M.A.Cappai)◊ sa piciochedha si nci ghetat a s'àcua a conca a tufoni e nadat che un'arranedha.
tufòri , nm: atufori* Definizione fragu malu de cosa imbucorada, de isserru, de umidore Sinonimi e contrari allanadura, atúfidu, atufu, intuvu, lanidura, tufu.
tufósu , agt: tuvosu Definizione
chi tenet sabore malu, de guastu, de tuvu
Sinonimi e contrari
asseau,
contomosu,
cosconosu,
istantiadu,
istantissu,
istantufu,
tastosu,
tosconosu
Terminologia scientifica
sbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rance
Inglese
rancid
Spagnolo
rancio
Italiano
ràncido,
vièto
Tedesco
ranzig.
túfu , nm: atufu Definizione fragu malu de cosa imbucorada, de isserru, de umidore Sinonimi e contrari allanadura, atufamentu, atúfidu, atufori, intuvu, lanidura Cognomi e Proverbi smb: Tuffu Etimo spn. tufo.
túfu 1 , nm Definizione su tufare, su si che betare a modhe in s'abba a cúcuru ficadu, conca a bàsciu Sinonimi e contrari acabussoni, acabussu, tzurruvigau Etimo itl. tuffo.
tufúdu , agt: tuvudu,
tuvutu Definizione
chi est totu a tuvas, a tuvu, a buidedhos o fintzes a buidu mannu (nau de ebrúgiu, es. fenugu de ortu, chi at pérdiu abba, béciu, passau); nau de istrégiu, chi che portat su fundhu in bàsciu, chi est a costaos artos; nau de fémina, chi no impríngiat, chi no faet fígios
Sinonimi e contrari
acogalzadu,
cafudu,
copudu,
putudu
/
mantzadu
/
bóidu,
cambarau,
stuvau,
túvaru,
tuvatu,
tuvonadu,
tuvonatu,
tuvu
/
cdh. pulciosu
/
bíciu
| ctr.
pienu
Frasi
cust'arraiga est tuvuda ◊ zughet una dente tufuda ◊ dhoi at una mata manna totu tuvuda ◊ un'istrasura de abba dh'at custrinta a si aprigare in d-unu crecu tuvudu
3.
cun totu is féminas chi at praticau no at tentu unu fillu: mi narat s'idea ca fiat povintzas tuvudu! ◊ totus pentzànt chi femu tuvuda, e invècias immoi seu príngia!
4.
cussu at a portai fintzas su ciorbedhu tuvudu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
creux,
filandreux,
fibreux
Inglese
hollow,
stringy,
thready
Spagnolo
hueco,
fibroso
Italiano
cavo,
stoppóso,
fibróso
Tedesco
ausgehöhlt,
faserig.
tufuríu , agt Definizione (o tufúriu?) its, sufúriu? Frasi tziu Missente fit ómine tufuriu, fatu a s'antica, atacau a sas usàntzias.