irfregoràre , vrb: irfrogorare Definizione
andharesindhe, fuire, isparire
Sinonimi e contrari
imbèlghere,
infusilare,
irfrusulare,
irghelare,
iscèrghere,
ispesare
Frasi
nabat chi fit fortunau ca no nche fit irfregorau in su fronte ◊ su poledhu l'apo sèmpere iscapau in sa tanchita e mai si est irfregorau ◊ sos bandhios sunt bandhiandhe: e nois semus irfregoraos allargu dae sos bisonzos nostros in sa gherra! ◊ coitau ant a s'irghelare: totu irfregoradas si sunt!
Traduzioni
Francese
s'esquiver
Inglese
to slink off
Spagnolo
pirárselas
Italiano
svignàrsela
Tedesco
sich davon-machen.
irfrenàre , vrb: isfrenare Definizione
pigare e trantzire, lassare andhare su frenu; istare, andhare, fàere chentza régula, coment'e chentza frenos
Sinonimi e contrari
| ctr.
frenae
Traduzioni
Francese
ôter le frein
Inglese
to release the brake on
Spagnolo
desatar
Italiano
sfrenare
Tedesco
die Bremse lösen,
entfesseln.
irfrezàre , vrb: irfreziare,
isfregiare Definizione
fàere o pònnere istrúpiu, guastare o fàere dannu a unu, a una cosa, de pàrrere fintzes légiu, lègia
Sinonimi e contrari
iscempiai,
slegiai,
strupiai
Traduzioni
Francese
balafrer
Inglese
to disfigure
Spagnolo
dejar marcado,
rasgar
Italiano
sfregiare
Tedesco
eine Schmarre machen.
irfriargiàre , vrb: isfiolzare,
isfrionzare,
isfriorzare Definizione
menguare su caente, sa basca, fàere prus friscura, prus friscu, nau fintzes in su sensu de acabbare; passare s’arrennegu
Sinonimi e contrari
afritare,
ifridare,
stebidai
/
scexiai
Frasi
su sero isfriorzat sa die
2.
paret chi no isfrionzent piús custas dies de sicagna
3.
si est inchietu, làssalu irfriargiare!
Etimo
ltn.
*ex-frigoriare
Traduzioni
Francese
rafraîchir
Inglese
to refrigerate,
to cool
Spagnolo
refrescar,
enfriar
Italiano
refrigerare
Tedesco
abkühlen.
irfrissuràre , vrb: isfressurare,
isfrisciurai,
isfrissurare,
sfrisciurai Definizione
bogare, segare sa frisciura de sa bentre de unu pegus pangau; in cobertantza e nau de gente, fàere css. cosa o ifortzu mannu po un'iscopu, po agiudare a unu
Sinonimi e contrari
irmatare
/
matanare,
ischissimignare,
smerai
2.
su tzeracu totu sa die si fachiat a cantos irfrissurànnesi a travàgliu cràtiu ◊ si sunt isfressurados fatendhe inchinos a noranta grados! ◊ apas pascéntzia: no t'isfrissures! ◊ unu tempus sa laorera fit totu a fortza de bratzos, a s'isfrissura isfrissura cun sos boes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en quattre pour qqn.
Inglese
to leave no stone unturned
Spagnolo
echar los hígados,
desvivirse por
Italiano
farsi in quattro per qlc. o qls.
Tedesco
sich vierteilen.
irfroghedhàre , vrb: irfruedhare Definizione
segare is pigionatzos o cambos noos chi essint in su truncu o in su fundhale de is matas
Sinonimi e contrari
immodhitare,
irbrossare,
irfrogare,
irgrasazonare,
ischesciai,
ispudhonare
| ctr.
imbrossai
Frasi
apo irfruedhadu sos múzulos, ca creschent menzus sas iferturas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébourgeonner
Inglese
to pinch out
Spagnolo
deschuponar
Italiano
scacchiare,
tagliare gli spròcchi
Tedesco
ausgeizen.
irfrutàre, irfrutuàre , vrb: isfrutare,
sfrutai Definizione
fàere bogare e learesindhe su frutu de calecuna cosa o de su trebballu de ccn. àteru, mescamente si est fatu a tropu: si narat fintzes in su sensu de pònnere o impreare calecuna cosa po un’iscopu
Frasi
sa terra, si l'irfrútuas tropu, poi no daet prus nudha ◊ amus dadu s'ortu a Fulanu a si l'irfrutuare ◊ sos dinaris nostros si los irfrútuat sa banca ◊ bi ndh'at chi si aprofitant de s'àteru pro l'irfrutuare ◊ custa bestimenta no ti l'as irfrutuada nudha
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
exploiter
Inglese
to exploit
Spagnolo
explotar
Italiano
sfruttare
Tedesco
ausnutzen.
irfurràre , vrb: isfurrare,
sforrai Definizione
bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu
Sinonimi e contrari
sciorrai
| ctr.
iforrare
Frasi
sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente
2.
sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue!
3.
su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
retirer du four
Inglese
to take out of the oven,
to churn out
Spagnolo
deshornar
Italiano
sfornare
Tedesco
aus dem Backofen herausnehmen.
irgangàre , vrb: isgangare,
sgangai Definizione
segare is cannas de su gúturu o gannighinas; segare is tuledhas, genia de néulas a parte de aintru in su gúturu; segare, bogare is gangas a su pische
Sinonimi e contrari
iggannai,
ispajolare,
ispobiai,
ispojai,
sgraguenai
Frasi
aiat irgangatu una erveche e l'aiat cota a budhitu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
égorger,
opérer des amygdales
Inglese
to slit s. o.'s throat,
to cut tonsils
Spagnolo
degollar,
quitar las amígdalas
Italiano
sgozzare,
tagliare le tonsille
Tedesco
die Kehle durchschneiden,
die Mandeln entfernen.
irgantzàre , vrb: isgantzare,
scanciai Definizione
pigare una cosa de su gànciu; bogare, lassare andhare o bogare de pare
Sinonimi e contrari
ispicai
/
iscrobare
| ctr.
apicai
/
ingrauciare
2.
si fit presentadu isalenendhe che unu pissighidu, chentz'àere sa fortza de isgantzare peràula
3.
at isgantzadu sas manos
Traduzioni
Francese
décrocher
Inglese
to unhook
Spagnolo
desenganchar
Italiano
sganciare
Tedesco
abhaken.
irgantzellàre , vrb: iscancellai,
iscantzellare,
scancellai Definizione
iscríere in pitzu de àtera cosa iscrita o fintzes passare calecuna cosa a manera chi s'iscritura no si potzat bíere, no si potzat lígere o no ndhe abbarret; ispèrdere sa cosa de no ndhe abbarrare
Sinonimi e contrari
burrai,
ingancellare,
sborrai
Frasi
sa morte no at a istentare a che isgantzellare totu ◊ crediant chi su progetu nche l’aiant iscantzellatu ◊ galu non aiat àpitu su tempus de nche iscantzellare s'iscrita ◊ comente at próidu che at iscantzelladu sas tratas ◊ ti che ant irgantzelladu dae s'elencu
Etimo
itl.
(s)cancellare
Traduzioni
Francese
effacer,
biffer
Inglese
to delete,
to rub out,
to wipe out
Spagnolo
borrar
Italiano
cancellare
Tedesco
durchstreichen.
irganzàre , vrb: iscantzare,
iscanzare,
isganzare,
sgangiai Definizione
apèrrere unu pagu; nau de unos cantu frutuàrios a duos corgiolos (es, nughe, castàngia), tzacare, apèrrere su primu candho funt lómpios, apèrrere s'upighedhu o butone de is frores
Sinonimi e contrari
abbèrrere,
aggalenare,
assibbiare,
ilghintzire,
imbasare,
iscanzire,
iscadangiai,
ischinzare,
ischinzire,
scaravangiai,
sucunzare,
tambai
| ctr.
serrai
Modi di dire
csn:
i. unu risu = arriri, fai s'arrisixedhu, iscanzare de laras (in custu sensu si narat su vrb. fintzas a solu); i. die = fàghere die; i. a prànghere = imbucare, inghitzai a pràngiri
Frasi
a ti l'iscanzo su bracone pro chi intret ària? ◊ sa zanna cheret iscanzada pro colare aera ◊ de sa camisa iscantzada ndh'istupavant bete titas!…
2.
sa nughe, sa méndhula est iscantzendhe
3.
iscanzat issa sas laras che chi m'intendhat riendhe (F.Secchi)◊ daghi si sapiat segura de no la bídere neunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ iscanzèndhesi a risu isterret sos bratzos e cadredhat
Traduzioni
Francese
entrouvrir
Inglese
to half-close (open),
to unfold
Spagnolo
entornar,
abrir
Italiano
socchiùdere,
dischiùdere
Tedesco
halb schließen,
ablehnen
irgardàre , vrb Definizione
coment'e petenare sa lana po dha limpiare; iscabbúllere de ccn. cosa
Sinonimi e contrari
balminare,
carminai,
iscabbúllere,
isgraminare,
isparpedhare,
laminare
2.
chentza abbocaos, comente si tiat pòdere irgardare cussu pacubene? ◊ commo dae cue a s'irgardare bi cheret: tzertu chi colant in rodas malas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
carder
Inglese
to card
Spagnolo
cardar
Italiano
cardare
Tedesco
hecheln.
irgargàre, irgarghiàre , vrb rfl Definizione
istare a irgargos, a boghes
Sinonimi e contrari
igrogoenai,
isarguenare,
sguturai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'égosiller
Inglese
to shout oneself hoarse
Spagnolo
desgañitarse
Italiano
sgolarsi
Tedesco
sich die Lunge ausschreien.
irghelàre , vrb: ischelare 1,
isgalare,
isghelare Definizione
ighilliare, andharesindhe a manera de no si pòdere bíere; fàere andhare, giagarare; bogare o piscare su pígiu de ccn. cosa (de su brodu, de su late)/ irghela belle e deretu! = stupanci!
Sinonimi e contrari
andai,
caciare,
cupare 1,
essire,
imbèlghere,
infusilare,
irfregorare,
irgelae,
iscèrghere,
isparèssiri
/
gegherai
/
batire,
poltare
| ctr.
aparèschere,
apàrrere,
cumpàrrere
Frasi
irghela a chircare a sorre tua! ◊ nos separamus ue che isgalat su sole ◊ a tota fua che ischelat atesu un'ariopranu ◊ sos parentes, pro los lassare in pasu, si sunt irghelaos ◊ est arreadu finas chi no nche l'at bidu isgheladu in s'úrtima borta de su caminu
2.
sa luna est ischelandhe su gadhu de su pore nighedhu de sas nues ◊ l'ant irghelau che cane dae crésia!
3.
at irghelau su late a bidha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
disparaître,
dissiper
Inglese
to dissolve
Spagnolo
desaparecer
Italiano
dileguare
Tedesco
verschwinden.
irgherremiàre , vrb: irgherrimiare Definizione
èssere o fàere a gherrígios, pruschetotu a giogu
Sinonimi e contrari
gherrigiai,
ingherriare,
ischimerriare
/
matanai,
peleai
Frasi
in cussa corte a pitzinnos bi amus risu e irgherremiau ◊ tenet séichi annos e li aggradit a irgherremiare ◊ sos pitzinnos curriant e irgherrimiabant pro bocare sas fortzas
2.
est irgherrimiandhe fitianu chin sas annadas malas, chin una chedha de animales
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire la guerre,
combattre
Inglese
to war
Spagnolo
guerrear
Italiano
guerreggiare
Tedesco
Krieg führen.
irghinitàre, irghinitiàre , vrb: irghitinare,
irghitzunare Definizione
iscutulare o iscabbúllere su preugu, iscutulare po che fàere orrúere a terra css. cosa (fintzes in su sensu de s'iscabbúllere de unu); illimpiare su laore
Sinonimi e contrari
ispiogare
/
ischitinare,
ischitzilliare,
iscotzinare,
sachedhare,
saidare,
scotulai
/
ispagiare
2.
pro si l'irghitinare li at dau una bella ispinta e cudhu est falau a terra che pirastru ◊ irghithinàtebbos e ischitatebboche dae su sonnu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
secouer
Inglese
to shake
Spagnolo
sacudir
Italiano
scuòtere
Tedesco
schütteln.
irgiànghere , vrb: irjànghere,
irzànghere,
ixànghere Definizione
segare, istacare, istesiare duas cosas aciuntas, duos arremos
Sinonimi e contrari
arrogai,
innànghere,
iscadapiare,
istuturai,
scongiuntai
| ctr.
aciuntai,
agiànghere
Frasi
zuto su coro irzantu: no mi consolo cantu duro biu! ◊ est romasu cadidu, gai fadigadu chi paret a punt'a s'irzànghere! ◊ sos pecatos de su munnu li fint irgianghenne sa carena
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
disjoindre
Inglese
to disconnect
Spagnolo
desunir
Italiano
disgiùngere,
sconnèttere
Tedesco
trennen,
ablösen.
irgomàre , vrb: iscomare,
scomai Definizione
ischimare, segare is cambigiolos de is naes, is puntas de is matas
Sinonimi e contrari
iscarvare,
ischimare,
ischimizonare,
isfrongiare
Frasi
faghent iscomare s'ílighe mannu pro fàghere unu letu de sida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to strip of leaves
Spagnolo
escamondar
Italiano
sfrondare
Tedesco
entlauben.