porrogàre , vrb Definizione
dimandhare po ischire, mescamente comente faent is giúdices, sa giustítzia, a is testimòngios o a un'acusau po che dhis tirare sa beridade de calecunu fatu o chistione; fintzes portare o nàrrere s'acusa
Sinonimi e contrari
precontare
| ctr.
arraspundi
Frasi
abbituatu comente fit a porrogare, li rispondhet chene si pistichinzare meta ◊ su marissallu e su brigadieri aiant porrogadu finas a cantu lis est istadu possíbbile ◊ muzere mia mi at porrogadu pariat carabbineri ◊ su coro meu si pòrrogat chin s'isetu de acatare rispostas
2.
Pinóchiu aiat porrogatu a su zúdiche sa mala trassa chi l’aiant orditu sos bannitos
Etimo
ltn.
perrogare
Traduzioni
Francese
interroger
Inglese
to question
Spagnolo
interrogar
Italiano
interrogare
Tedesco
befragen,
verhören.
pranciài , vrb: apranciare,
pranciare,
pranciari,
prantzare,
prenciai 1,
prentzare 1 Definizione
istirare bestimentu de orrobba cun sa prància budhia po che dhi bogare is pinnigas, is tzirbisas, e calare méngius bestia; nau in cobertantza, furare
Frasi
Chica, a dha biri, girat che unu fusu, cosit e isciàcuat e prènciat ◊ a Ninnitedha bella bi lu cherzo pranciare a intentu, su bestire! ◊ notesta dh'imbidonu e cras prànciu su telu ◊ bestimenta bene pranciada no giughet pijas ◊ cussa no cosit, no prànciat e no arrandat!
2.
mi che ant prantzau sas forramentas chi aia in su cunzadu ◊ a primu de totu prànciat sa busciaca, màssimu si est in die de pensione!
Etimo
ctl., spn.
planxar
Traduzioni
Francese
repasser
Inglese
to iron
Spagnolo
planchar
Italiano
stirare
Tedesco
bügeln.
pràndhede, pràndhere , vrb: prandi,
pràndiri,
prànnere Definizione
papare a mesadie / pps. pràndhiu, pràndiu, prasu / prandirisí de ccn. cosa = mascaresindhe
Sinonimi e contrari
bustare,
merendhare
Frasi
li cherent dare a manicare, lu diant chèrrere a pràndhere ◊ macarrones de busa faet Mariorrosa po pràndhede e chenare…◊ prandeisí e bonu apititu!
2.
si seus cravaus apari e incarrerau eus a si basai chi no si ndi podiaus prandi! ◊ dha càstiat e dha càstiat sen'e si ndi prandi mai!
Etimo
ltn.
prandere
Traduzioni
Francese
déjeuner
Inglese
to dinner
Spagnolo
comer,
almorzar
Italiano
pranzare
Tedesco
zu Mittag essen.
preàre , vrb Definizione
leare a unu su chi tenet po dhi fàere pagare is dépidos
Sinonimi e contrari
aprensionai,
escecutare,
imbargai,
issucutare,
istajire
Etimo
itl.
predare
Traduzioni
Francese
prendre en gage
Inglese
to distrain
Spagnolo
embargar,
incautarse
Italiano
pignorare
Tedesco
pfänden.
precàre , vrb: prechiare,
pregai,
pregare Definizione
foedhare cun Deus o cun Santos siat po làudes, arrengratziamentu, siat po dhis pedire e cumprèndhere calecuna cosa; istare a su pedi pedi a ccn. po chi fatzat o getzat cosa naendhosidhu de dónnia manera; disigiare cosas de bonu o fintzes de malu a ccn.
Sinonimi e contrari
arrasai
/
aurare
Modi di dire
csn:
a pregare a crésia! = chi ndi bollis, piga, assinuncas lassadhu!; chèrreresi pregadu = ispetare chi lu preghent, fàghere sa cosa petzi si bi la pedint
Frasi
apu a pregai po issus puru ◊ su sant'ómine pregat su Chi totu podet ◊ "Firmadhu, su registradori" - pregu dèu a boxi chesciosa -◊ no li apo dau sa vinta de lu prechiare
2.
ti cheres pregadu pro fàghere sa cosa ◊ no at mancu ispetadu a lu pregare meda pro cantare ◊ candho devio pagare no mi soe chertu pregadu ◊ l'ant pregadu che unu santu, ma isse no ndhe at chérfidu mancu s'intesa ◊ cussu si no est pregadu no faghet nudha
3.
sa morte no si pregat a neune ◊ ti prego bona fortuna! ◊ deo sa moda mia apo finidu preghendhe a totugantos benes mannos (Sozu)◊ bona fortuna apedas comente bos pregades! ◊ ti deves pregare dies de vida!
Cognomi e Proverbi
prb:
su de pregare est su saludu
Terminologia scientifica
prdc
Etimo
ltn.
precare
Traduzioni
Francese
prier
Inglese
to pray
Spagnolo
rezar,
orar,
rogar
Italiano
pregare,
esortare
Tedesco
beten.
precontàre , vrb: precuntare,
pregontai,
preguntai,
preguntare,
priguntare,
progontai Definizione
fàere pregontas, dimandhas, foedhare po bòllere ischire de is àteros ccn. cosa, o fintzes po pigare o tènnere cosa
Sinonimi e contrari
chilcare,
dimandhare,
imbistigare,
ispreculare,
istigare,
isuzigare,
speculai
/
pedie
| ctr.
arraspundi,
dare
Frasi
precuntat chercos, élighes, ozastros comente sunt naschidos ◊ bos cherzo preguntare: De chie est su pitzinnu chi ninnades? ◊ comare mia, odheu, de ite cosa mi azis preguntadu! ◊ unu carabbineri mi at progontau innoi bivias ◊ su pitzinnu si ch'est drommidu in coa in su menzus preguntare ◊ si est presentau pregontendi si fiant cussas is chi fiat circhendi
2.
at pregontau un'ou a sa gomai
Etimo
ltn.
percontare
Traduzioni
Francese
interroger,
demander
Inglese
to ask
Spagnolo
preguntar
Italiano
interrogare,
domandare
Tedesco
befragen,
fragen.
pregantàe, pregantài , vrb Definizione
fàere pregantos
Traduzioni
Francese
conjurer le mauvais sort
Inglese
to touch wood
Spagnolo
hacer conjuros
Italiano
fare scongiuri,
scongiurare
Tedesco
beschwören,
bannen.
pregonài, pregonàre , vrb: apregonai Definizione
betare su bandhu, declarare, fàere ischire; nau de sa giustítzia, cracare a unu, fàere essire, bogare a fora, cundennare
Frasi
sa língua nosta dha boleus biri usada e arrispetada comenti pregonat sa carta europea ◊ prima d'èssere bandhidu pregonadu depo nàrrere ch'istesi traighidu
2.
a unu l'aiant pregonadu a s'impicu ◊ sa zustíssia lu pregonet! ◊ sa giustíscia lu potat pregonare! ◊ mi ant a pregonai coment'e pecadori
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
bannir
Inglese
to banish,
to publish
Spagnolo
pregonar,
anunciar,
desterrar,
proscribir
Italiano
bandire
Tedesco
bekanntgeben,
verbannen.
prejàre , vrb: aprentziare*,
presiare,
pressiare,
pretziai,
pretziare Definizione
apostivigare, istabbilire cantu si balet una cosa, pònnere unu valore o prétziu a calecuna cosa, dimandhare su prétziu de cosas a bèndhere; pònnere in càrculu e dimandhare po àere calecuna cosa, unu praxere, un'agiudu, brindhare a ccn. po calecuna cosa / pretziare una fémina, un'ómine = bíere o cricare de cumprèndhere ite si balent una fémina, un'ómine
Sinonimi e contrari
dimandhare,
percontare
/
combidare
Frasi
no si podet cumprèndhere nen pretziare cultura, limba, arte si no ponimus mente a sas régulas e modos de produtzione de unu pópulu ◊ fit pressiada e calculada che bona massaja ◊ est una poesia chi prétziat su tribàgliu de sos artesanos
2.
de piagheres mi ndhe ant fatu àteros e ndhe apo duritu a los torrare a presiare
3.
a su betzu chi l'at sanada l'at pretziadu a s'afidu ◊ mi ant presiadu a distimonzu pro un'isposu ◊ no aiat cuizadu una bajana chentza pretziada, ma neune lu cheriat ◊ l'apo pretziadu a bènnere a domo ◊ at presiadu totu sas amigas a manigare ◊ is amigus m'ant pretziau a sa festa, ma no potzu andari
Traduzioni
Francese
estimer,
solliciter un service,
inviter
Inglese
to esteem,
to ask a favour,
to invite
Spagnolo
apreciar,
rogar,
convidar
Italiano
apprezzare,
chièdere un favóre,
invitare
Tedesco
schätzen,
um einen Gefallen bitten,
einladen.
prelliài, prelliàre , vrb Definizione
lúghere che pèrela, giare o mandhare coment'e lughe
Sinonimi e contrari
brigliai,
grigliare
Frasi
sa follixedha nascendi candu essit a sa luxi prélliat e parit chi preghit! ◊ de cantu fit curiosu li prelliaiant sos ogros
Traduzioni
Francese
briller
Inglese
to shine
Spagnolo
brillar
Italiano
brillare
Tedesco
glänzen,
strahlen.
prellúgiri, prellúxi , vrb Definizione
lúghere
Sinonimi e contrari
brigliai,
grigliare,
prelliai
Frasi
po ti abbandonai, mancu a pensamentu: po mei prelluxis che oro e argentu! ◊ immàgini in pintura formada po mei, po mei prelluxis coment'e istella! (E.Mameli)
Traduzioni
Francese
resplendir
Inglese
to shine
Spagnolo
resplandecer
Italiano
risplèndere
Tedesco
glänzen,
strahlen.
prèmere, prèmi , vrb: prèmmere,
prèmmiri Definizione
fàere fortza (de pesu o de àteru) apitzu, coment'e incracandho, fintzes coment'e istringhendho
Sinonimi e contrari
afíere,
incalcare,
isprèmere,
istrígnere,
tilpiare
Etimo
ltn.
premere
Traduzioni
Francese
appuyer,
presser
Inglese
to press,
to squeeze
Spagnolo
apretar
Italiano
prèmere,
sprèmere
Tedesco
drücken,
ausdrücken.
premiài, premiàre , vrb Definizione
giare su prémiu
Frasi
custu fit unu pastu de premiare pro su cundhimentu
Traduzioni
Francese
accorder un prix
Inglese
to give a prize
Spagnolo
premiar
Italiano
premiare
Tedesco
prämiieren.
prenciài , vrb: prensai,
prensare,
prentzai,
prentzare Definizione
incracare a prentza
Sinonimi e contrari
imprentzai,
supressare
Frasi
sa benàcia depit èssi prenciara po ndi bogai totu su binu ◊ teniat sa prensa e binzateris meda che leaiant sa binata pro la prensare
Etimo
spn.
prensar
Traduzioni
Francese
presser,
pressurer,
comprimer
Inglese
to squeeze,
to crush
Spagnolo
prensar
Italiano
torchiare,
comprìmere,
pressare,
pigiare
Tedesco
pressen.
prèndhere , vrb: prènnere Definizione
pònnere o poderare a istrintu cun calecuna cosa – acàpiu – a inghíriu (faendho coment'e a fasche), agguantare apostadamente arréschiu a calecunu logu o cosa cun fune o css. àteru acapióngiu a bisura de fune, codriola, filuverru o àteru deasi; in cobertantza, agguantare a ccn. impreau, obbrigau de no pòdere fàere prus totu su chi bolet o chi iat a pòdere / pps. presu
Sinonimi e contrari
acapiae,
alliongiae,
apresorzare,
liai,
muciullai
| ctr.
iscapiae,
isòlbere,
isprèndhere
Modi di dire
csn:
no b'àere filu ’e prèndhere = (fuedhendi) nàrriri cosas sentza de fundóriu, chi no tenint sétiu, chi no bi at ne cabu e ne coa; prèndhere a nodu mortu, o a nodu biu = fàghere unu nodu malu a isòrbere, chi no b'isorbet, o unu nodu fàtzile de isòrbere; prèndhere a peràulas fortes = fai mazinas, afaturai; prèndhere s'imbíligu a unu = furcare, ingannai a unu
Frasi
sa buca de su sacu si prendhet pro no che essire sa cosa ◊ prendhiat sa craba a fune longa a pàschere ◊ sa lóriga in su muru bi est a prèndhere animale ◊ sa linna si prendhet a fasche ◊ impàrali a prènnere sas corrias de sas iscarpas! ◊ prendhindhe dàeli duas incropadas pro agguantare de prus!
2.
cun totu custos impitzos de binzas, de ortos e bestiàmine so presu chentza fune
3.
fit giradu de carvedhu e candho faedhaiat no bi aiat filu de prèndhere ◊ in su chi naras no bi at filu de prèndhere ◊ no ti fides, mighi cussu prendhet s'imbíligu fintzas a su dimóniu! ◊ sos canes lapaos nanchi no si lassant prèndhere chin sos berbos…
Cognomi e Proverbi
prb:
chie bene prendhet mezus isolvet
Etimo
ltn.
prehendere
Traduzioni
Francese
lier,
ficeler,
lacer
Inglese
to tie
Spagnolo
atar
Italiano
legare,
allacciare
Tedesco
binden,
zusammenbinden,
festbinden,
zubinden.
presentàe, presentài, presentàre , vrb: apresentare Definizione
essire, bènnere, cumpàrrere ananti, batire, portare a denanti de unu, de gente, a manera de si pòdere bíere, connòschere, ischire, intèndhere o àteru (nau fintzes de dimandhas, paperis chi si portant o mandhant a un'ufíciu po calecunu dovere); foedhare de ccn. o de calecuna cosa a manera de dha fàere a connòschere
Frasi
ti mi ses in su sonnu presentadu ◊ iscadint sas domandhas de presentae
Traduzioni
Francese
présenter,
apparaître
Inglese
to present,
to introduce
Spagnolo
presentar
Italiano
presentare
Tedesco
vorstellen,
darstellen,
einreichen.
pressàre , vrb Definizione
fàere a pinnigas o gajas totu paríviles de largària e longària, foedhandho de gunnedhas, camisas, devantales; incracare, fortzare
Sinonimi e contrari
aggajai,
apeciare,
apinnigonai,
illetimare,
infrinzire
2.
pressàdelos vene, acobore chi che lis istratzedas carchi francu pro sa festa!
Traduzioni
Francese
plisser
Inglese
to pleat
Spagnolo
plisar,
tablear
Italiano
plissettare
Tedesco
plissieren.
presumíre , vrb Definizione
pònnere, pentzare, crèdere chi…, mescamente chentza fundhamentu, chentza bòllere bíere chi sa farta est segura
Sinonimi e contrari
presúmere
Frasi
no si devet mai presumire che àbbile chi bolat in alturas chie alas at postu de pisinatu ca faghet una mala resessida
Etimo
spn.
presumir
Traduzioni
Francese
présumer
Inglese
to presume
Spagnolo
suponer
Italiano
presùmere
Tedesco
vermuten.
presupòniri, presupònnere , vrb Definizione
èssere, giare o pònnere coment'e necessària calecuna cosa o fata o cunditzione po chi ndhe potzat acontèssere un'àtera
Traduzioni
Francese
imaginer
Inglese
to suggest
Spagnolo
presuponer
Italiano
presuppórre
Tedesco
annehmen,
vermuten.
preubbíre, preubbíri , vrb: proibbie,
proibbire,
proibbiri,
pruibbire Definizione
cumandhare de no fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
brevare,
chitai 1,
controire
Frasi
píscamos e preíderos unu tempus aiant preubbidu sas garas de sos poetes in piata ◊ a la bíere e a la pompiare, a Mallena, chie mi lu preubbit?!◊ proibbidos los ant de trabagliare ca no podiant boes comporare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
interdire,
défendre
Inglese
to forbid
Spagnolo
prohibir
Italiano
proibire
Tedesco
verbieten.