raspinài , vrb Definizione
essire o fàere arrasposu, raspinosu
Sinonimi e contrari
acivargiae,
carrongiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre rugueux
Inglese
to roughen
Spagnolo
curtir,
agrietar
Italiano
irruvidire
Tedesco
aufrauhen.
rastellàre , vrb: arrastellare,
ristellare Definizione
passare su rastellu, o tragavenu, po limpiare in terra, ammuntonare cosa, aparigiare sa terra
Sinonimi e contrari
atragavenai
Frasi
l'at bidu ristellendhe suta de sas àlvures e at pessadu chi fit pulendhe su terrinu ◊ puliat bene su logu e bi ristellaiat piueredhu a manera chi su chi bi passaiat lassaiat sas peitas
Traduzioni
Francese
ratisser
Inglese
to rake
Spagnolo
rastrillar
Italiano
rastrellare
Tedesco
harken.
ratàre , vrb: arratare,
gratai Definizione
passare calecuna cosa a arrasigadura (es. is ungas in sa carre) e, segundhu it'est, a manera de dhu fàere a farinos, tratagasare
Sinonimi e contrari
iscàlfere,
iscarpire,
iscrafire
/
tratai
Frasi
su casu si ratat pro lu pònnere a sos macarrones ◊ pro passare su manighinzu tocat a si ratare
Cognomi e Proverbi
prb:
sos àinos si ratant s'unu cun s'àteru
Etimo
itl
Traduzioni
Francese
gratter
Inglese
to scratch
Spagnolo
rascar
Italiano
grattare
Tedesco
schaben.
raulàre , vrb: arraulare 1 Definizione
fàere boghe grussa o genia de moida coment'e pigaos a su gúturu, a sorrogadura, de pudha frochindho, o comente faent is gatos candho funt asseliaos de pàrrere dormios o istant a su friga friga cun sa gente
Sinonimi e contrari
arrangulare 1,
sarracrare
/
frisciare 1,
igrisai,
runidare
Frasi
s'atu est raulendhe
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ronronner
Inglese
to purr
Spagnolo
ronronear
Italiano
fare le fusa
Tedesco
schnurren.
rebbaíre , vrb: rebbuire,
ribbaire,
rubbaire Definizione
corpedhare unu crau o puntos de ferru o àteru metallu a manera de dhi fàere sa conca a parte e àtera e poderare duas cosas impare, atrotigare sa punta de su ciou ferrandho un'animale; fàere sa repitida, torrare a nàrrere o a fàere una cosa
Sinonimi e contrari
arrabronai,
arramaciai
Frasi
sos pòveros vassallos che isciaos rebbuiant sos giaos de giannas de presone
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
river
Inglese
to rivet,
to confirm
Spagnolo
remachar,
reiterar
Italiano
ribadire
Tedesco
nieten,
betonen.
rebbegliàre , vrb: ribbegliare,
ribbellare Definizione
fàere barbacana, arare o segare a fundhu meda sa terra, bogare a ràglia
Sinonimi e contrari
scassare
Frasi
torra a sa terra de babbu tou, rebbègliala bene a funnu cun s'aradu! ◊ est finindhe de ribbellare unu terrinu pro lu pastinare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
défoncer
Inglese
to plough up
Spagnolo
desfondar
Italiano
diveltare,
scassare
Tedesco
umpflügen.
rebbotàre , vrb: arrebbotare Definizione
fàere rebbotas, prus che àteru papare a meda, genia de festa, in cumpangia
Sinonimi e contrari
ispuntinare,
pichetai
Etimo
itl.
ribottare
Traduzioni
Francese
gueuletonner
Inglese
to banquet,
to binge
Spagnolo
banquetear
Italiano
banchettare,
bisbocciare
Tedesco
schwelgen.
rebbotiàre, rebbotijàre , vrb Definizione
brinchidare, pesare in artu de comente una cosa ferit o atumbat a logu tostau, a terra
Sinonimi e contrari
saltai
Etimo
spn.
rebotar
Traduzioni
Francese
rebondir
Inglese
to bounce back
Spagnolo
rebotar
Italiano
rimbalzare
Tedesco
abprallen.
rebbucài, rebbucàre , vrb: arrebbucai Definizione
pònnere un'istrégiu a buca a terra, conca a fundhu, afacare; furriare unu tretu de calecuna cosa coment'e a pinnigadura
Sinonimi e contrari
covecare
/
abbucai
Modi di dire
csn:
r. sa terra asuba de su sèmini = cuguzare su sèmene cun sa terra arada; r. su lentzoru asuba de sa coberta = furriare un'ala de su letolu (su tretu de sos cabidales) a subra de s'àtera cuguzura; r. unu tzàpulu in unu bestiri = cosire, betare unu tàpulu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
replier,
retrousser
Inglese
to tuck (up)
Spagnolo
doblar
Italiano
rimboccare
Tedesco
auf den Kopf stellen,
umschlagen.
rebbucàre 1 , vrb Definizione
essire fora de s'istrégiu, de cantu est meda o tropu sa cosa; èssere bundhante, meda
Sinonimi e contrari
besciare,
birare,
gessare
/
abbundai
Frasi
s'abba rebbucat dai sa padedha
2.
sos alimentos ocannu rebbucant
Etimo
itl.
riboccare
Traduzioni
Francese
déborder,
abonder
Inglese
to abound,
to overflow
Spagnolo
rebosar,
desbordar
Italiano
trabboccare,
abbondare
Tedesco
überlaufen,
reichlich vorhanden sein.
rebbusàre , vrb: arrebbusai,
rebusai,
rebusare,
rebussare Definizione
fàere rebbuserias, pruschetotu in su giogu
Sinonimi e contrari
abbovai,
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
ingregai,
piocai,
scafai,
trampai
Frasi
in su zogu de sas cartas a rebussare fit prus àbbile de un'imboligosu
Etimo
spn.
rebozar
Traduzioni
Francese
tricher au jeu
Inglese
to cheat
Spagnolo
hacer trampa
Italiano
barare al giòco
Tedesco
mogeln.
rebessàre , vrb: arrevesciai,
revesciai,
revesciare,
revessare Definizione
caciare o torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau o bufau; portare is conos, èssere a conos, faendho fortza po caciare; rfl. su si furriare contras a ccn. (revessàresi chin ccn., contras a…), fàere cosas revessas, trotas, contras a ccn. / ocros revessatos = giraos totu a una parte, biancos
Sinonimi e contrari
bombare,
bòmbere,
bombitai,
butare,
caciae,
gòmbere,
istercorare
Frasi
che revessat totugantu su chi at ingullidu ◊ s'imbriagone ndhe at revessadu totu ◊ sunt timendhe no rebesset, ca at trincau binu meda
2.
it'est custu tortíghine de vos revessare contra a su Segnore?!
Traduzioni
Francese
vomir,
rejeter
Inglese
to throw up (again)
Spagnolo
vomitar,
devolver,
arrojar
Italiano
vomitare,
rigettare
Tedesco
brechen.
rebusàre 1 , vrb: arreusai,
reusai,
reusare,
rebuzare,
ribuzare Definizione
nàrrere chi nono, no bòllere ccn. cosa, no bòllere prus a unu; tirare a longas, lassare a tempus addenanti
Sinonimi e contrari
arrafudai,
rivuzare
/
crastinare,
dilatai
Frasi
una borta chi ti càpitat s'ocasione bona la rebuzas? (T.Ledda)◊ mi at rebuzau sa fiza e commo la cheret dare a muzere a un'àteru
2.
no podimus reusare ancora a che l'interrare, ca semus timindhe ◊ su sole ch'est intrendhe e no si podet piús reusare ca si che iscúrigat!
Cognomi e Proverbi
prb:
su mare no rebuzat abba
Etimo
spn.
rehusar
Traduzioni
Francese
refuser,
renvoyer,
remettre
Inglese
to refuse,
to postpone
Spagnolo
rehusar,
aplazar
Italiano
rifiutare,
ricusare,
respìngere,
rimandare
Tedesco
ablehnen,
verzögern,
hinziehen.
recaíre, recaíri , vrb Definizione
torrare a orrúere in maladia, immalaidare torra de su matessi male, orrúere torra in su male, in su vítziu o abbitúdine mala
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
avoir une rechute
Inglese
to fall again
Spagnolo
recaer
Italiano
ricadére
Tedesco
einen Rückfall haben.
recòchere, recòghere , vrb: arrecòchere,
regòghere Definizione
fàere in colore coment'e brutu, apenas iscurosu, coment'e inniedhigandho pagu pagu
Sinonimi e contrari
abburare,
acotilai,
ammoriscai,
anniedhigai
Frasi
su sole a tropu regoghet sa robba bianca ◊ sa robba est regota de su brúere e de su tempus ◊ sa robba bianca si no est bene samunada agabbat chi si regoghet
Traduzioni
Francese
brunir
Inglese
to brown
Spagnolo
ennegrecer
Italiano
abbrunare
Tedesco
bräunen.
recògliere , vrb: arragolli,
regògliere,
regòllere,
regòlliri Definizione
ingòllere sa cosa, mescamente pigandhodha de terra, e pònnere in calecunu logu o istrégiu totu impare; acasagiare gente, arrecire a domo, pigare e chistire una cosa chi giaet àtere; batire, torrare a domo / pps: recortu, regoltu; indic. 1ˆ p. sing. regorzo; cong. 3ˆ p. sing. regolzat
Sinonimi e contrari
acabidae,
acoglire,
acurumai,
arregoglire,
bòdhere,
bodhire,
tòdhere
/
recoire,
recòrdere
| ctr.
fuliai,
lassae
Modi di dire
csn:
regòlliri su partu = atèndhere a sa fémina parturindhe; regòlliri su respiru = torrare àlidu; regòlliri is puntus = tènnere sos puntos de unu triballu téssidu pro no s'iscontzare; (nadu de unu tumore, de fruschedha) regòlliri = martzire
Frasi
l'ant aciapadu rutu in mesu de su ludu: sa zente est curta e ndhe l'ant regortu (P.Masia)◊ s'istadu italianu nachi est de sos prus ricos e no est bonu a regòllere vintimiza Albanesos! ◊ sos carabbineris li ant postu sos ferros, a su mortore, e che l'ant regortu
2.
donzi sero regolliat cun d-una imbreaghera niedha ◊ fit regortu a bidha pagu tempus dae sa Líbbia ◊ sos mortos che los ant recortos a bidha ◊ m'importat chi custa terra nostra nos regolzat totus
Traduzioni
Francese
ramasser,
retirer
Inglese
to pick up,
to gather,
to shelter,
to withdraw
Spagnolo
recoger
Italiano
raccògliere,
ritirare
Tedesco
sammeln,
aufnehmen,
abholen.
recoíre , vrb: arrecuire,
recuire,
recuiri,
ricuire Definizione
torrare a su logu inue s'istat, si bivet, pruschetotu a domo, a bidha, a pasare o po si ndhe arretirare deunudotu; pònnere sa cosa chistia in ccn. logu, portare a domo, a magasinu, a su logu chi si faet fúrriu
Sinonimi e contrari
contoniai,
ghirare,
recògliere,
recòrdere,
remuire,
soniae
/
remonire
| ctr.
essire,
tocai 1
Frasi
fata sa zorronada, recuo ◊ Pitzente a ora de mesa note pro sa una recuit a domo ◊ prima de recuire pro sa chena sos pitzinnos giogant ◊ unu bortaedie fimus recuindhe a bidha ◊ adiosu: deo mi recuo! ◊ a ue est nadu si podet recuit dae s'últimu cabu de su mundhu
2.
recui sas bertighitas! (P.Mossa)◊ babbai che aiat recuiu sas crapas a sa mandra e fit ghirau a cuile ◊ fit una die frita, su sole si fit solu incioradu e si fit recuidu impresse (S.Saba)◊ mancumale chi che l'ant recuida, sinono capubbada ite aiat fatu!◊ recuide sos pitzinnos!
Etimo
spn.
recudir
Traduzioni
Francese
rentrer chez soi
Inglese
to get back home
Spagnolo
recogerse,
retirarse
Italiano
rincasare
Tedesco
heimkehren.
recrusàre , vrb Definizione
pònnere in recusione, in presone o àteru logu deasi, in logu serrau de no pòdere essire
Sinonimi e contrari
acorrae 1
| ctr.
bocare,
iscapae
2.
mi che creio recrusada in carchi ospítziu
Traduzioni
Francese
enfermer
Inglese
to shut in
Spagnolo
encerrar
Italiano
rinchiùdere
Tedesco
einschließen.
recuberài , vrb: arreguberare,
recuperai,
recuperare Definizione
torrare in podere de calecuna cosa chi si fut pérdia, andhada male, fintzes aconciandhodha de torrare a serbire; rfl. pigare fortza / recuberaisí de unu dismaju = torrare àlidu, torrare sos atuamentos
Traduzioni
Francese
récupérer
Inglese
to recover
Spagnolo
recuperar,
recobrar
Italiano
recuperare
Tedesco
wiedererlangen,
sich wieder erholen.
redòrchere , vrb: arretròchere,
redròchere,
retòrchere,
retòrciri,
retròciri Definizione
atrotigare sa lana o cosas deasi faendho su filu, atrotigare a tantas bortas; arare sa terra de semenare a duas, tres bortas
Sinonimi e contrari
atrotixai,
profizare
| ctr.
isprofizare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
retordre
Inglese
to twist
Spagnolo
retorcer
Italiano
ritòrcere
Tedesco
zwirnen.