raspinài , vrb Definitzione
essire o fàere arrasposu, raspinosu
Sinònimos e contràrios
acivargiae,
carrongiai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rendre rugueux
Ingresu
to roughen
Ispagnolu
curtir,
agrietar
Italianu
irruvidire
Tedescu
aufrauhen.
rastellàre , vrb: arrastellare,
ristellare Definitzione
passare su rastellu, o tragavenu, po limpiare in terra, ammuntonare cosa, aparigiare sa terra
Sinònimos e contràrios
atragavenai
Frases
l'at bidu ristellendhe suta de sas àlvures e at pessadu chi fit pulendhe su terrinu ◊ puliat bene su logu e bi ristellaiat piueredhu a manera chi su chi bi passaiat lassaiat sas peitas
Tradutziones
Frantzesu
ratisser
Ingresu
to rake
Ispagnolu
rastrillar
Italianu
rastrellare
Tedescu
harken.
ratàre , vrb: arratare,
gratai Definitzione
passare calecuna cosa a arrasigadura (es. is ungas in sa carre) e, segundhu it'est, a manera de dhu fàere a farinos, tratagasare
Sinònimos e contràrios
iscàlfere,
iscarpire,
iscrafire
/
tratai
Frases
su casu si ratat pro lu pònnere a sos macarrones ◊ pro passare su manighinzu tocat a si ratare
Sambenados e Provèrbios
prb:
sos àinos si ratant s'unu cun s'àteru
Ètimu
itl
Tradutziones
Frantzesu
gratter
Ingresu
to scratch
Ispagnolu
rascar
Italianu
grattare
Tedescu
schaben.
raulàre , vrb: arraulare 1 Definitzione
fàere boghe grussa o genia de moida coment'e pigaos a su gúturu, a sorrogadura, de pudha frochindho, o comente faent is gatos candho funt asseliaos de pàrrere dormios o istant a su friga friga cun sa gente
Sinònimos e contràrios
arrangulare 1,
sarracrare
/
frisciare 1,
igrisai,
runidare
Frases
s'atu est raulendhe
Terminologia iscientìfica
bga
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ronronner
Ingresu
to purr
Ispagnolu
ronronear
Italianu
fare le fusa
Tedescu
schnurren.
rebbaíre , vrb: rebbuire,
ribbaire,
rubbaire Definitzione
corpedhare unu crau o puntos de ferru o àteru metallu a manera de dhi fàere sa conca a parte e àtera e poderare duas cosas impare, atrotigare sa punta de su ciou ferrandho un'animale; fàere sa repitida, torrare a nàrrere o a fàere una cosa
Sinònimos e contràrios
arrabronai,
arramaciai
Frases
sos pòveros vassallos che isciaos rebbuiant sos giaos de giannas de presone
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
river
Ingresu
to rivet,
to confirm
Ispagnolu
remachar,
reiterar
Italianu
ribadire
Tedescu
nieten,
betonen.
rebbegliàre , vrb: ribbegliare,
ribbellare Definitzione
fàere barbacana, arare o segare a fundhu meda sa terra, bogare a ràglia
Sinònimos e contràrios
scassare
Frases
torra a sa terra de babbu tou, rebbègliala bene a funnu cun s'aradu! ◊ est finindhe de ribbellare unu terrinu pro lu pastinare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
défoncer
Ingresu
to plough up
Ispagnolu
desfondar
Italianu
diveltare,
scassare
Tedescu
umpflügen.
rebbotàre , vrb: arrebbotare Definitzione
fàere rebbotas, prus che àteru papare a meda, genia de festa, in cumpangia
Sinònimos e contràrios
ispuntinare,
pichetai
Ètimu
itl.
ribottare
Tradutziones
Frantzesu
gueuletonner
Ingresu
to banquet,
to binge
Ispagnolu
banquetear
Italianu
banchettare,
bisbocciare
Tedescu
schwelgen.
rebbotiàre, rebbotijàre , vrb Definitzione
brinchidare, pesare in artu de comente una cosa ferit o atumbat a logu tostau, a terra
Sinònimos e contràrios
saltai
Ètimu
spn.
rebotar
Tradutziones
Frantzesu
rebondir
Ingresu
to bounce back
Ispagnolu
rebotar
Italianu
rimbalzare
Tedescu
abprallen.
rebbucài, rebbucàre , vrb: arrebbucai Definitzione
pònnere un'istrégiu a buca a terra, conca a fundhu, afacare; furriare unu tretu de calecuna cosa coment'e a pinnigadura
Sinònimos e contràrios
covecare
/
abbucai
Maneras de nàrrere
csn:
r. sa terra asuba de su sèmini = cuguzare su sèmene cun sa terra arada; r. su lentzoru asuba de sa coberta = furriare un'ala de su letolu (su tretu de sos cabidales) a subra de s'àtera cuguzura; r. unu tzàpulu in unu bestiri = cosire, betare unu tàpulu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
replier,
retrousser
Ingresu
to tuck (up)
Ispagnolu
doblar
Italianu
rimboccare
Tedescu
auf den Kopf stellen,
umschlagen.
rebbucàre 1 , vrb Definitzione
essire fora de s'istrégiu, de cantu est meda o tropu sa cosa; èssere bundhante, meda
Sinònimos e contràrios
besciare,
birare,
gessare
/
abbundai
Frases
s'abba rebbucat dai sa padedha
2.
sos alimentos ocannu rebbucant
Ètimu
itl.
riboccare
Tradutziones
Frantzesu
déborder,
abonder
Ingresu
to abound,
to overflow
Ispagnolu
rebosar,
desbordar
Italianu
trabboccare,
abbondare
Tedescu
überlaufen,
reichlich vorhanden sein.
rebbusàre , vrb: arrebbusai,
rebusai,
rebusare,
rebussare Definitzione
fàere rebbuserias, pruschetotu in su giogu
Sinònimos e contràrios
abbovai,
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
ingregai,
piocai,
scafai,
trampai
Frases
in su zogu de sas cartas a rebussare fit prus àbbile de un'imboligosu
Ètimu
spn.
rebozar
Tradutziones
Frantzesu
tricher au jeu
Ingresu
to cheat
Ispagnolu
hacer trampa
Italianu
barare al giòco
Tedescu
mogeln.
rebessàre , vrb: arrevesciai,
revesciai,
revesciare,
revessare Definitzione
caciare o torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau o bufau; portare is conos, èssere a conos, faendho fortza po caciare; rfl. su si furriare contras a ccn. (revessàresi chin ccn., contras a…), fàere cosas revessas, trotas, contras a ccn. / ocros revessatos = giraos totu a una parte, biancos
Sinònimos e contràrios
bombare,
bòmbere,
bombitai,
butare,
caciae,
gòmbere,
istercorare
Frases
che revessat totugantu su chi at ingullidu ◊ s'imbriagone ndhe at revessadu totu ◊ sunt timendhe no rebesset, ca at trincau binu meda
2.
it'est custu tortíghine de vos revessare contra a su Segnore?!
Tradutziones
Frantzesu
vomir,
rejeter
Ingresu
to throw up (again)
Ispagnolu
vomitar,
devolver,
arrojar
Italianu
vomitare,
rigettare
Tedescu
brechen.
rebusàre 1 , vrb: arreusai,
reusai,
reusare,
rebuzare,
ribuzare Definitzione
nàrrere chi nono, no bòllere ccn. cosa, no bòllere prus a unu; tirare a longas, lassare a tempus addenanti
Sinònimos e contràrios
arrafudai,
rivuzare
/
crastinare,
dilatai
Frases
una borta chi ti càpitat s'ocasione bona la rebuzas? (T.Ledda)◊ mi at rebuzau sa fiza e commo la cheret dare a muzere a un'àteru
2.
no podimus reusare ancora a che l'interrare, ca semus timindhe ◊ su sole ch'est intrendhe e no si podet piús reusare ca si che iscúrigat!
Sambenados e Provèrbios
prb:
su mare no rebuzat abba
Ètimu
spn.
rehusar
Tradutziones
Frantzesu
refuser,
renvoyer,
remettre
Ingresu
to refuse,
to postpone
Ispagnolu
rehusar,
aplazar
Italianu
rifiutare,
ricusare,
respìngere,
rimandare
Tedescu
ablehnen,
verzögern,
hinziehen.
recaíre, recaíri , vrb Definitzione
torrare a orrúere in maladia, immalaidare torra de su matessi male, orrúere torra in su male, in su vítziu o abbitúdine mala
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
avoir une rechute
Ingresu
to fall again
Ispagnolu
recaer
Italianu
ricadére
Tedescu
einen Rückfall haben.
recòchere, recòghere , vrb: arrecòchere,
regòghere Definitzione
fàere in colore coment'e brutu, apenas iscurosu, coment'e inniedhigandho pagu pagu
Sinònimos e contràrios
abburare,
acotilai,
ammoriscai,
anniedhigai
Frases
su sole a tropu regoghet sa robba bianca ◊ sa robba est regota de su brúere e de su tempus ◊ sa robba bianca si no est bene samunada agabbat chi si regoghet
Tradutziones
Frantzesu
brunir
Ingresu
to brown
Ispagnolu
ennegrecer
Italianu
abbrunare
Tedescu
bräunen.
recògliere , vrb: arragolli,
regògliere,
regòllere,
regòlliri Definitzione
ingòllere sa cosa, mescamente pigandhodha de terra, e pònnere in calecunu logu o istrégiu totu impare; acasagiare gente, arrecire a domo, pigare e chistire una cosa chi giaet àtere; batire, torrare a domo / pps: recortu, regoltu; indic. 1ˆ p. sing. regorzo; cong. 3ˆ p. sing. regolzat
Sinònimos e contràrios
acabidae,
acoglire,
acurumai,
arregoglire,
bòdhere,
bodhire,
tòdhere
/
recoire,
recòrdere
| ctr.
fuliai,
lassae
Maneras de nàrrere
csn:
regòlliri su partu = atèndhere a sa fémina parturindhe; regòlliri su respiru = torrare àlidu; regòlliri is puntus = tènnere sos puntos de unu triballu téssidu pro no s'iscontzare; (nadu de unu tumore, de fruschedha) regòlliri = martzire
Frases
l'ant aciapadu rutu in mesu de su ludu: sa zente est curta e ndhe l'ant regortu (P.Masia)◊ s'istadu italianu nachi est de sos prus ricos e no est bonu a regòllere vintimiza Albanesos! ◊ sos carabbineris li ant postu sos ferros, a su mortore, e che l'ant regortu
2.
donzi sero regolliat cun d-una imbreaghera niedha ◊ fit regortu a bidha pagu tempus dae sa Líbbia ◊ sos mortos che los ant recortos a bidha ◊ m'importat chi custa terra nostra nos regolzat totus
Tradutziones
Frantzesu
ramasser,
retirer
Ingresu
to pick up,
to gather,
to shelter,
to withdraw
Ispagnolu
recoger
Italianu
raccògliere,
ritirare
Tedescu
sammeln,
aufnehmen,
abholen.
recoíre , vrb: arrecuire,
recuire,
recuiri,
ricuire Definitzione
torrare a su logu inue s'istat, si bivet, pruschetotu a domo, a bidha, a pasare o po si ndhe arretirare deunudotu; pònnere sa cosa chistia in ccn. logu, portare a domo, a magasinu, a su logu chi si faet fúrriu
Sinònimos e contràrios
contoniai,
ghirare,
recògliere,
recòrdere,
remuire,
soniae
/
remonire
| ctr.
essire,
tocai 1
Frases
fata sa zorronada, recuo ◊ Pitzente a ora de mesa note pro sa una recuit a domo ◊ prima de recuire pro sa chena sos pitzinnos giogant ◊ unu bortaedie fimus recuindhe a bidha ◊ adiosu: deo mi recuo! ◊ a ue est nadu si podet recuit dae s'últimu cabu de su mundhu
2.
recui sas bertighitas! (P.Mossa)◊ babbai che aiat recuiu sas crapas a sa mandra e fit ghirau a cuile ◊ fit una die frita, su sole si fit solu incioradu e si fit recuidu impresse (S.Saba)◊ mancumale chi che l'ant recuida, sinono capubbada ite aiat fatu!◊ recuide sos pitzinnos!
Ètimu
spn.
recudir
Tradutziones
Frantzesu
rentrer chez soi
Ingresu
to get back home
Ispagnolu
recogerse,
retirarse
Italianu
rincasare
Tedescu
heimkehren.
recrusàre , vrb Definitzione
pònnere in recusione, in presone o àteru logu deasi, in logu serrau de no pòdere essire
Sinònimos e contràrios
acorrae 1
| ctr.
bocare,
iscapae
2.
mi che creio recrusada in carchi ospítziu
Tradutziones
Frantzesu
enfermer
Ingresu
to shut in
Ispagnolu
encerrar
Italianu
rinchiùdere
Tedescu
einschließen.
recuberài , vrb: arreguberare,
recuperai,
recuperare Definitzione
torrare in podere de calecuna cosa chi si fut pérdia, andhada male, fintzes aconciandhodha de torrare a serbire; rfl. pigare fortza / recuberaisí de unu dismaju = torrare àlidu, torrare sos atuamentos
Tradutziones
Frantzesu
récupérer
Ingresu
to recover
Ispagnolu
recuperar,
recobrar
Italianu
recuperare
Tedescu
wiedererlangen,
sich wieder erholen.
redòrchere , vrb: arretròchere,
redròchere,
retòrchere,
retòrciri,
retròciri Definitzione
atrotigare sa lana o cosas deasi faendho su filu, atrotigare a tantas bortas; arare sa terra de semenare a duas, tres bortas
Sinònimos e contràrios
atrotixai,
profizare
| ctr.
isprofizare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
retordre
Ingresu
to twist
Ispagnolu
retorcer
Italianu
ritòrcere
Tedescu
zwirnen.