rèere , vrb: arrèghere*,
règhere,
rèzere Definitzione
agguantai prantau, a sa rea, baliare o padire un'isfortzu, una fortza / poét. rere; pps. réghiu, rézidu
Sinònimos e contràrios
abbabiai,
afrimai,
agguantai,
apoderae
Frases
ruta ndhe so in fundhu: male in cambas mi reo ◊ fit imbriagu chi no si reziat ritzu ◊ su dragu est male fertu, tambidambi e no si podet rere ◊ su filu fit débbile e no at rézidu ◊ siscuru, de su fàmine no si reiat fichidu!
2.
custa cuba no rezet su binu ◊ cust'isterzu rezet, no rezet s'abba, paret chi no rezat
Tradutziones
Frantzesu
soutenir
Ingresu
to support
Ispagnolu
sujetar,
aguantar
Italianu
règgere
Tedescu
halten.
refaciài, refaciàre , vrb: arrefaciare,
refatzare,
rifatzare,
rinfaciai,
rinfaciare Definitzione
nàrrere in cara a unu su male chi at fatu, betare in face una cosa a unu coment'e brigandhodhu, giaendhodhi curpas
Sinònimos e contràrios
acarai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare,
sfacidhai,
sfacidhiri
Frases
zughiat un'incristada coment'e unu chi teniat cosa meda de li rifatzare ◊ semus fradile e sorrastra: pro chi sies póveru, si cojuamus, a su nessi no amus de nos rifaciare sas ratzas
Tradutziones
Frantzesu
reprocher,
jeter à la figure (fam.)
Ingresu
to throwin s.o.'s face (sthg.)
Ispagnolu
reprochar,
echar en cara
Italianu
rinfacciare
Tedescu
vorhalten.
reformài, reformàre , vrb: riformare Definitzione
fàere una reforma, currègere is difetos de unu fàere; pruschetotu arrefudare a ccn. po fàere su sordau o àteru servítziu po calecunu difetu o farta de sa carena
2.
candho semus andhatos a tirare a leva, a mie ca nanchi fipo tropu sicu e bassedhu mi ant riformatu
Tradutziones
Frantzesu
réformer
Ingresu
re-form,
to reject
Ispagnolu
reformar,
dar de baja
Italianu
riformare
Tedescu
reformieren,
ausmustern.
refreàre , vrb: arrasfriai,
erresfriare,
refriare,
resfriai,
rifriare Definitzione
pigare, ingòllere o fintzes fàere ingòllere refriu, fàere a arremadiu
Sinònimos e contràrios
acatarrare,
arremadiai,
arremare,
arrumai
Frases
zughia pagu cuguzura in su letu e mi so refriadu ◊ titia, custu fritu oe mi refriat!◊ pizu ti che as bogadu, chi ti ses refriendhe?!
Ètimu
ctl., spn.
refredar
Tradutziones
Frantzesu
s'enrhumer
Ingresu
to catch a cold
Ispagnolu
resfriarse
Italianu
infreddarsi
Tedescu
sich erkälten.
refrenài, refrenàre , vrb rfl Definitzione
istaresindhe de calecuna cosa, lassare istare, fàere a mancu
Sinònimos e contràrios
arrecatai 1,
ostènnere
Frases
si no ti refrenas in gioventude, fracassas sa vida tua e ti abbassas a perígulos dannosos ◊ refrena sas gherras!
Tradutziones
Frantzesu
se retenir,
contenir
Ingresu
to control oneself
Ispagnolu
refrenar
Italianu
contenérsi,
trattenérsi
Tedescu
sich enthalten,
sich zurückhalten.
refudài, refudàre, refudàri , vrb: arrafudai,
refussai,
reudare,
revudare Definitzione
no bòllere o no bòllere prus una cosa o a unu, negare una cosa a chie dha pedit; rfl. nau de bestiàmene, illangiare
Sinònimos e contràrios
deudare,
necare,
rebusare 1,
rivuzare
| ctr.
bòlliri,
chèrrere
Frases
sos puzones revudant su nidu candho bident chi bi lis ant tocadu ◊ sigo poderendhe gràscias e anneos chi cumpanzia mi ant fatu ma no revudo prite mi balent de memórias birdes ◊ si lu mutiant a fàghere a nonnu, ca fit comunista su retore lu reudàt ◊ ti ndhe ses volada reudandhe su nidu chi aias
2.
sos boes si sunt revudados
Ètimu
ltn.
refutare
Tradutziones
Frantzesu
refuser,
abjurer
Ingresu
to refuse,
to abjure
Ispagnolu
rehusar,
rechazar,
abjurar
Italianu
rifiutare,
abiurare
Tedescu
ablehnen,
abschwören.
regalài, regalàre , vrb: arregalai* Definitzione
fàere su presente, giare regalos, donos, giare cosa in donu / a si regalare! = a si tènnere contu: zenia de saludu
Sinònimos e contràrios
dae 1,
donai,
giai
2.
regaladiche!, regaladebboche! ◊ regaladí, già bides chi mi ndhe andho! ◊ pixadu ti as sas alas sentza mi nàrrere mancu "A ti regalas!" (P.Cherchi)
Tradutziones
Frantzesu
faire cadeau
Ingresu
to make a present
Ispagnolu
regalar
Italianu
regalare
Tedescu
schenken.
regiràre , vrb: rezilare,
rezirare Definitzione
essire de tinu, ammachiare po ccn. cosa o calecunu (pruschetotu po amore): giogare, tocare su crebedhu
Sinònimos e contràrios
dessessire,
ilgirare,
irbariare,
iscansae,
issentire,
vogliare
Frases
est bella chi ndhe faghet regirare! ◊ pro me regiras e peleas, ma ses perdendhe tempus debbadas! ◊ mi ndhe so rezirendhe, so fora de tinu ◊ in coro intendho unu turmentu chi mi fachet sa mente rezilare ◊ faghiat rezirare su chervedhu, de cantu fit bella
Tradutziones
Frantzesu
avoir un chagrin d'amour
Ingresu
to suffer agonies
Ispagnolu
desvivirse,
morirse
Italianu
spasimare
Tedescu
schmachten.
regnài , vrb: arregnai,
regnare,
reinai,
rennare,
rinnare Definitzione
su guvernare de unu rei, ma fintzes su èssere subercu de unu fàere o de una cunditzione; a logos, fintzes campare, abbarrare bios
2.
si rinnat s'afusu no si carrant contones!
3.
sos fizos fint naschendhe e morzendhe, naschendhe e morzendhe, tantu chi, de noe, solu tres mi ndhe aiat regnadu (M.A.Seu).
Tradutziones
Frantzesu
régner
Ingresu
to reign
Ispagnolu
reinar
Italianu
regnare
Tedescu
herrschen.
regulài , vrb: arregulai,
regulare Definitzione
pònnere o tènnere régula, fàere una cosa cunforma a una régula a su bisóngiu, manigiare sa cosa a manera de pònnere su tanti giustu chentza ndhe perdimentare; cambiare o pònnere una cosa cunforma a comente andhat méngius de fortza, de apertura o àteru / r. sa boxi = fàere sa boghe segundhu su bisóngiu
Sinònimos e contràrios
afrenai,
medrare,
medrire,
moderai
Frases
in sos andhonzos, nessi réguladi! ◊ régula s'abba, ca est falendhe a tropu! ◊ mi serbis cras manzanu a sas oto: réguladi, si as de fàghere àteru! ◊ faedhendhe ses una disaura: pensa a ti regulare! ◊ de candu si est regulau in su bufóngiu istat mellus ◊ pitzoca, réguladi sos passos!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
régler,
calibrer
Ingresu
to regulate,
to gauge
Ispagnolu
regular,
calibrar
Italianu
regolare,
calibrare
Tedescu
regeln.
regutzulàre , vrb: arrugutzulare Definitzione
arregòllere o buscare ccn. cosa cun dificurtade, a pagu a pagu
Sinònimos e contràrios
acabidae,
acabulare,
apunghitai,
collire,
pelcutzare,
preulire,
sciscillonae
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
ramasser (par ci par là)
Ingresu
to scrape together
Ispagnolu
juntar
Italianu
raggruzzolare
Tedescu
zusammenbringen.
remenàre , vrb: reminare,
riminare Definitzione
giàresi a fàere, mòvere, andhare in crica de fàere, cricare de coitare, pònnere contivígiu po fàere sa cosa
Sinònimos e contràrios
apichiare,
atoliare,
ghilghisare,
impiciai,
impressighinire,
isbrigai,
isvirghinzare,
reminire,
spodhai
Frases
solu daghi s'arrejonu che torreit a su carvone resesseit a si reminare in su de nàrrere e a ispiegare pilu pilu comente si faghiat ◊ mi frimmo e bido duos reminendhe de si acostare a nois in disizu ◊ faghiant sas laoreras a su rémina rema cun fadiga (Grolle)◊ chin su casifítziu prenu si deviat reminare ◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male
Tradutziones
Frantzesu
se dépêcher,
s'appliquer
Ingresu
to devote oneself,
to hurry up
Ispagnolu
darse prisa,
entregarse
Italianu
sbrigarsi,
impegnarsi
Tedescu
sich bemühen.
remíntere , vrb: arremíntiri,
remítere,
rimítere Definitzione
semenare o prantare torra sa cosa chi no at tentu o no est naschia (in nudha o in parte)/ pps. remíntidu, remítiu
Sinònimos e contràrios
arremíssiri 1,
remendhare
Frases
sunt remintindhe su pàstinu ◊ cheret remíntidu su basolu ca bi ndhe at nàschidu pagu
Ètimu
ltn.
remittere
Tradutziones
Frantzesu
replanter
Ingresu
to replant
Ispagnolu
replantar
Italianu
ripiantare
Tedescu
wieder pflanzen.
remirài, remiràre , vrb Definitzione
abbaidare, abbaidare cun atentzione, cun arrespetu
Sinònimos e contràrios
castiai,
mirai
/
arraspetai,
baritare,
serretzai
Ètimu
ctl., spn.
Tradutziones
Frantzesu
regarder avec attention,
avec respect
Ingresu
to gaze at
Ispagnolu
remirar
Italianu
rimirare
Tedescu
betrachten.
remoníre , vrb: arremonire,
remuire,
remunire,
rimonire,
rimunire Definitzione
pònnere apostu o in assentu sa cosa, su logu; arregòllere, assentare a una parte sa cosa a manera de no èssere in mesu a istrobbu o, foedhandho de gente, istare in domo (o fintzes recuire), lassare su giru, lassare in pàusu is àteros / ind. pres. 1ˆp. sing. remono, remonzo, 2u passau 3ˆp. sing. remunzeit
Sinònimos e contràrios
allichidie,
assetiai
/
acampaniare,
acoglire,
aconciai,
allogae,
arratirai,
chistie,
coltoire,
frànghere,
incungiai,
partare,
transiri 1
/
contoniai,
ghirare,
recoire
Frases
cheret remonidu su logu ca est totu betadu apare
2.
finas cussos de s'opositzione, remonzendhe s'imbídia in cumplimentos e istrintas de manu, l'ant pienu de cunsizos ◊ isse ndh'est remunindhe cada mese de bellos papajolos, trabballandhe!
3.
fizu tuo depet abbarrare allargu dae fiza mea, e si issu no si remonit za bi pesso deo a l'adderetare! ◊ tres istajones istas remunidu: essis ebbia in s'istajone bella ◊ ti ses fatu santu eremitanu in calchi gruta bene remonidu? (P.Casu)◊ su trigu ndhe lu messo e lu remonzo ◊ remonie sos canes ca soe ghetandhe a ube sezis bois! ◊ a lu lassas su ballare e ti remunis a domo?!
4.
sa zente fit totu remunindhe a bidha su sero ◊ remuindhe ses?!
Tradutziones
Frantzesu
ranger,
retirer,
conserver
Ingresu
to tidy (up),
to keep
Ispagnolu
arreglar,
recoger
Italianu
rassettare,
ritirare,
conservare
Tedescu
aufräumen,
wegräumen,
sich zurückziehen,
aufbewahren.
rempellàre , vrb: arrampedhai*,
repellare Definitzione
essire rempellu, fàere su rempellu, su reberde, su tostau, cricare de si firmare, de no pònnere mente, de no fàere comente bolet s'àteru
Sinònimos e contràrios
acroconai,
ammutighinare,
apoderai 1,
arrebbellai,
arrebedhai,
arrepiconare,
calchedhare,
screnciai
Frases
timo s'última note chi ti rempelles in totu, coro vile, Iscariote! (I.Virdis)◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che iscucurrare sa gàrriga ◊ chin faedhos sintzeros mi rempello!
Tradutziones
Frantzesu
opposer une résistance
Ingresu
to rebel against s.o.
Ispagnolu
oponer resistencia,
rebelarse
Italianu
oppórre resistènza
Tedescu
widerstehen.
rempicàre , vrb: arrempicai,
repicai,
repicare 1,
ribicare,
ripicare Definitzione
sighire a fàere is tocos de sa campana, sighire a sonare is campanas a ora meda, a festa; sonare un'istrumentu musicale bene meda, comente ischit fàere unu maistu; in cobertantza, istare abbetiandho sighindho a nàrrere, arrespondhendho, repitindho su chi si narat cun foedhos diferentes de matessi significau (fintzes coment'e manera de giare significau nou a is foedhos)/ repicai una porta = istare dubbu dubbu a meda pro chi l'abberzant
Sinònimos e contràrios
strichillonai,
trichizare
/
abbetiae
Frases
grandhe campana, sempre piús forte repica in sas aeras de Ichnusa! (P.Casu)◊ repicat s'ora dae campanile e no benis ancora!
3.
fit note e die repichenne pro la cumbínchere a fàghere su chi cheriat isse ◊ su sardu repicat peràulas de su matessi sinnificadu pro dare piús intinna a s'allega (G.Petazzi)◊ ti ant nadu chi nono e tue repichendhe! ◊ mamma già mi l'at repicadu de lassare sos cumpanzos malos! ◊ at dimannatu unu piachere ma nessune s'est móvitu e tanno bi l’at ribicata
4.
custa est s'ora de bènnere a gianna mia a repicare?!
Ètimu
ctl., spn.
Tradutziones
Frantzesu
tinter,
répondre,
insister
Ingresu
to toll
Ispagnolu
repicar,
tocar,
replicar
Italianu
rintoccare,
ribàttere
Tedescu
läuten,
schlagen.
rèndhere , vrb: rèndiri,
rènnere Definitzione
giare frutu, portare badàngiu, prodúere prus de su chi s'ispendhet / pps. réndhidu, resu
Sinònimos e contràrios
frutai,
produire
Frases
si bi ponzo tantu e mi rendhet tantu, cantu bi lucuramus? ◊ istudiendhe no fit a bídere comente e proite sas olias podiant rèndhere de prus, o nessi su tantu de campare ◊ ocannu su bestiàmini at réndiu meda ◊ si no est bèni trabballada, sa terra rendit tropu pagu
Tradutziones
Frantzesu
produire,
rapporter
Ingresu
to bear
Ispagnolu
rendir,
producir
Italianu
rèndere,
produrre
Tedescu
einbringen,
leisten.
rengrassiàre , vrb: arrengrassiai,
ringrasciare,
ringrassiare,
ringratziai,
ringratziare,
ringratziari Definitzione
torrare gràtzias po calecunu bene o praxere chi unu at tentu
Sinònimos e contràrios
ammertzedare
Frases
santu Frantziscu meu, dego no apo paràgulas pro bos ringrassiare! ◊ faint sa prucessione po ringratziari su Santu ◊ depimos dare unu presente a su retore pro lu rengrassiare
Tradutziones
Frantzesu
remercier
Ingresu
to thank
Ispagnolu
agradecer,
dar las gracias
Italianu
ringraziare
Tedescu
danken.
renignài , vrb Sinònimos e contràrios
abbetiae,
afutare,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
irriter,
agacer
Ingresu
to vex
Ispagnolu
irritar,
amostazar
Italianu
stizzire
Tedescu
ärgern.