Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

tirabbòtas , nm Sinònimos e contràrios bogabbotas.

tirabbràgia, tirabbràja, tirabbràsa, tirabbràxi, tirabbrèxa , nm Definitzione aina de foghile po murigare o ispartzinare sa braxa Sinònimos e contràrios carrabbraxa, tiravogu Ètimu itl. tira brace.

tirabbusciò, tirabbussòne, tirabbussòni , nm Definitzione genia de berrinedha chi s'intrat in tapos de ampudha, si funt de ortigu, po che dhos bogare candho funt sidhios a meda o no faet a che dhos tirare a pódhighes: si narat fintzes coment'e agt. (lepa t.= genia de lepedha cun lama po segare, berrinedha, e àteras ainas pichedhedhas) Tradutziones Frantzesu tire-bouchon Ingresu corkscrew Ispagnolu sacacorchos Italianu cavatappi Tedescu Korkzieher.

tirabèi , nm Definitzione genia de pedale de sabbateri.

tirabès , nm: tirapedes Definitzione persona metzana, de pagu contu, chi istat linghendho s'àteru; a disprétziu, fintzes dutore, arropapaneri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sous-fifre Ingresu hangmam's assistant Ispagnolu tiralevitas Italianu tirapièdi Tedescu Handlanger.

tirabétus , nm Sinònimos e contràrios tiradora, tiralate Ètimu srd.

tiracòa , nm, nf Definitzione chie iscoat, acostumat a lassare sa cosa a dha fàere apustis, agoa Ètimu srd.

tiracóllu , nm Definitzione tira de orrobba o de àtera cosa po poderare is pantalones apicaos a is codhos Sinònimos e contràrios armigodhos, bracalitos, bretella.

tiràda , nf: tirara, tirata Definitzione su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja Sinònimos e contràrios tostada / sutzada / ingullida, tichedhu, tirone / istirada Frases tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi 2. mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu 3. su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus! 4. arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de tirer Ingresu pull, draw, stretch Ispagnolu tirada Italianu tirata Tedescu Ziehen.

tiradíra , nm, avb Definitzione su istare sèmpere tirandho, sighire a tirare; tirandho, a tiradura, a tragu e cun pelea, cun dificurtade 2. mancai tiradira depu andai a iscraciai in bíngia Ètimu srd.

tiradòra , nf Definitzione genia de aina a ventosa po tirare late de fémina allatandho Sinònimos e contràrios tiralate Frases si a sa mama no dhi calat late, funt prontas is tiradoras po nodrigare su pipiu de naschidórgiu Ètimu srd.

tiradòre, tiradòri , agt, nm Definitzione chi tirat, chi est fatu po tirare; palita po aconciare o murigare su fogu Sinònimos e contràrios ancidadoa, ancidadore, giradoa, ziradore Terminologia iscientìfica ans Ètimu srd.

tiradrímpanu , nm Definitzione genia de tumborru chi sonat comente si frigat un'ispau o filu Terminologia iscientìfica sjl.

tiràdu , pps, agt: tirau Definitzione de tirare; chi est istirau, in tira; nau de gente po su it'e fàere, chi est afainada meda, chi tenet it'e fàere carcu, chi est chentza tempus nudha; nau de unu po sa manera de fàere, chi est de manu istrinta, arrestigu Sinònimos e contràrios tostadu / càdriu, subélciu | ctr. abbàmbiu, lenu Maneras de nàrrere csn: a passu tirau = càdriu, lestru; licori bèni tirau = pasadu, límpidu 2. seus tiraus che canis, custas dis, cun totu su trabballu chi teneus de fai ◊ no podeus acudi a fai sa cosa, curri a innòi, curri a cudhei, tiraus che canis ◊ sa zente, de su bisonzu, fit tirada che pedhe in brocos 3. candu at apubau su serghestanu cun su bòtu po is ofertas nc'est essiu téteru a passu tirau Tradutziones Frantzesu tiré Ingresu drawn Ispagnolu tirado Italianu tirato, téso Tedescu gezogen.

tiradúra , nf: tirarura Definitzione su tirare; istiradura; fintzes síngia, errigas fatas a egaseogas; cosa chi si tirat, fintzes ispudu, arrasigadura de su gúturu Sinònimos e contràrios istratzada, tostadura / istiradura / rasicadura / tira / boghera Frases totus dhu tzérriant "murvoni", a issu, citiu che mudu, is fuedhus bogaus a tiradura de buca ◊ sa fà si fait a tiradura ◊ sa tiradura de sa denti pítziat 2. sa tiradura de sa fiama de sa resorza benit fata chin su maltedhu finas a li dare una fromma galana 3. portat su mallioni a tiraruras a bai e torra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déchirure Ingresu rear Ispagnolu tirón Italianu strappo Tedescu Entreißen, Riß.

tiragasciàlis , nm Definitzione genia de pintza po bogare dentes Terminologia iscientìfica ans.

tiràgiu , nm: tirazu Definitzione sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare Sinònimos e contràrios leva, levada Frases mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro Ètimu itl. tiraggio Tradutziones Frantzesu passer le conseil de révision Ingresu medical examination for call up Ispagnolu quinta, fiesta de los quintos Italianu vìsita di lèva Tedescu Musterung.

tirài , vrb: tirare Definitzione fàere fortza pigandho calecuna cosa a tragu po dh'acostire o dha portare a sa matessi bandha inue est su chi dha tirat, o fintzes po dha poderare chentza che dha lassare istesiare, po abbarrare istirada, isprata; tènnere o bogare profetu de calecuna cosa, pigare fintzes in su sensu de istagiare, illimpiare, trantzire; iscúdere o acropare cun calecuna cosa, mescamente a isparadura; andhare a una filada, assimbigiare, àere assimbígiu, agatare prus a géniu; fintzes magiare su ferru abbrigau po dh'istirare; fàere sa vísita po sordau (t. in leva) Sinònimos e contràrios tostare, tragai / bocare, leare, picare / andai, impunnai, istrizire, tocai 1 / istirai | ctr. abbambiai 1 Maneras de nàrrere csn: tiraisí a una banda = fràngheresi a un'ala; tirai faci a… = tocare o andhare a cara a…; tirai de réxinis = bogare dae fundhu; tirai a frunda, a passígia, a pedra = iscúdere a frundha, tragare a pedra; tirai costeri = fai tiru costeri, costa costa; tirare in leva, a leva = fàghere sa vísita pro andhare a sordadare; tiràresi de lesorja = gherrendhe o brighendhe, bogare sa lepa a púnghere (o fintzas solu a minetare); istare a tira istratza, a tírami tosta, a su tira tira (tiradira), a tira allena = sempri tirendi, a bortas tirendi, a bortas lassendi andai in su sensu de bolli cosa a iscórriu cun is àterus; tirare a longas, a longu = istare tempus meda, fàghere colare su tempus, istentare; tirai su prétziu = circai de fai pagai de prus su chi si bendit (o de dhu pagai prus baratu); tirai unu tanti (mesura) = èssere unu tantu (mesura) mannu, artu, longu e gai; tirai a sorti = fàghere a billetes, a chie tocat tocat; tirai dinais, sa paga, sa pensioni = leare unu tantu de dinari a paga, a pensione; tirai a su bonu, a su malu = pessare a fàghere bene, a fàghere male; tirai bentu = andhare bentu; in galera tirit! = ancu mai!, no mi ndhe importat!, no est nudha! (pro cosa chi si lassat a pèrdere), andai in galera, in sa furca, innoromala (nadu a frastimu); tirare potografias = leare o fàghere fotografias; tiràrendhe unu dépidu = arrennèsciri a si dhu fai pagai; tirai cun… = andhare de acordu, tiraresila de acordu; tirare sos contos = serrare, assardare, fàghere sos contos Frases sos pitzinnos li curriant ifatu tirànneli s'issalledhu dae codhos ◊ illàscali su camu a su poledhu, non bi lu tires meta! ◊ si apiligaiat a sos cànnaos de sas campanas tiranne como custu e como cudhu ◊ non potzu tirai is cambas, de s'istrachímini! ◊ lassa: chi nc'est arrutu ingunis ndi dhu tiru dèu! ◊ si tiras a forte segas sa fune ◊ ant postu su tratore a tirare ◊ est nudha su traballu chi ses fadendu… lah chi depiast andai a tirai fà o cíxiri! ◊ tira a tie, su lentolu, ca ndh'est totu inoghe! 2. cantu tirat, de pensioni, babbu tuu? ◊ tirandi cuss'isbàlliu chi as fatu! ◊ s'autonomia bera incumentzat difendendi cussu chi est nostu de sa dí chi nasceus e chi nemus si ndi podit tirai de pitzus ◊ sa maista portat is temas e Gesuinu si ndi dhus tirat de is manus ◊ si ndi tirat su berretu ◊ dhoi est s'àliga a tirai a marra ◊ su chi ti dat, su póveru che lu tirat dae sa brente 3. tira addainanti, tue: deo za sigo! ◊ tira de innòi! ◊ faci aundi est tirau? ◊ tiradiche a intro ca ti cómbido! ◊ cussu est tirandu própiu a innòi ◊ funt partius sena de isciri a cali parti si tirai 4. aferratu su fusile e picata sa méria, si fit aprontatu a tirare a su cane 5. est unu colori chi tirat a su biancu, a s'asulu ◊ cussu piciocu tirat a sa ratza de su babbu ◊ fizu màsciu tirat a sa mama, fiza fémina a su babbu ◊ sa muzere tirat prus a sa famíllia de su maridu chi no a sa sua etotu 6. certas dificurtadis indullint is pipius a tirai mali cun s'iscola ◊ sos connados si la tirant meda de acordu ◊ chin issa fint semper a contu apertu: sos contos los tirabant a fine ◊ amminuja sa preda e lassatila in sa corte fintzas chi ti la chircant, e gai che tiras carchi cosa ◊ in custu tir'istratza de passiones, tortos e resones, fint colaos sos annos ◊ custa cosa tirat dexi palmus ◊ mancu mali ca non nci dh'at tirada a longu meda, sa riunioni! 7. sos de sa leva noa che sunt in Tàtari, oe, tirendhe Sambenados e Provèrbios prb: dónnia àcua tirat a mari Tradutziones Frantzesu tirer, pencher, incliner Ingresu to pull, to be inclined Ispagnolu tirar, sacar, inclinarse, tender Italianu tirare, trarre, propèndere Tedescu ziehen, herausziehen, neigen.

tiralàmpu , nm, nf Definitzione genia de abbutonadura de bestimentu (es. in sa bragheta de is pantalones, in sa buca de is busciacas, in petorras de giubboto) fata cun duas tiras de orrobba forte cun d-unu de is duos oros a gancitos chi s'intrant apare comente passat unu passante a tiradura (s'àteru oru est cosiu a su trastu) Ètimu srd.

tiralàsticu, tiralàstigu , nm: tirelàsticu, tirolàsticu Definitzione giogu fatu cun duas tiras (o cambas o tirellas) de gomma fine acapiadas a is duos corros de una frochidhedha, a una parte, e a un'orrugu prus largu de pedhe a s'àtera po iscúdere o brillare pedrighedhas Sinònimos e contràrios làsticu, stira Frases faghiant sa gherra a sos puzones a tiralàsticu ◊ ammeriaiat cun su tiralàsticu e no fadhiat mai ◊ su tiralàstigu si faghet a fuschidha o a podhigale ◊ is pitzochedhus zogant cun su tirolàsticu Terminologia iscientìfica ggs Ètimu srd.