A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

nebriàdile , nf: nelbiàdile, nerviàdile, nerviàtile Definition erba de cincu filus o erba de tàgliu Synonyms e antonyms nebriatzu, nerviada, prantaxa, tirasana Scientific Terminology rba, Plantago major Etymon srd. Translations French grand plantain English plantain Spanish carmel Italian piantàggine maggióre German großer Wegerich.

nebriàtza, nebriàtzu , nf, nm: nerbiatza Definition tupighedha chi narant scova de campagna, de forru: nebriatzu si narat fintzes de s'erba de cincu filus, de cincu venas, de tàgliu o nebriàdile (Plantago major) Synonyms e antonyms segabingiada, truvúsciu, truvutzu Sentences po iscovai su forru faint iscovas de modhitzi, de silícua o de nerbiatza Scientific Terminology mt, Thymelaea hirsuta Etymon srd. Translations French écouvillon English thymelaea Spanish boalaga Italian spazzafórno German Ofenfisch.

nébriu , nm: nélviu, nelvu, nérbiu, nerju, nérviu, névriu Definition in sa carena animale, genia de filu o cundhutu, cordone, chi essit de su sistema nervosu centrale (crebedhu, meudhu de s'ischina) e s'isterret in sa carena fintzes a un'arremu e a is céllulas po che lòmpere cumandhos e ingòllere informatziones de is chimbe sentidos (su chi sa carena arrecit de fora o de oros) a su crebedhu e de su crebedhu sa torrada; si narat fintzes de sa capacidade de padire de una persona, de sa manera de fàere cun prus o prus pagu passiéntzia; cabone o punta de is músculos mannos, genia de pedhutu bianchixi, forte, chi comente acabbat su músculu s'innestat a s'ossu a manera de arrèschere a unu puntu firmu de si abbàlere a fàere fortza; in is araos, genia de tauledha o ispada chi s'intrat inter sa dentale e sa timona o aguri po regulare s'apertura de s'arau; genia de corria po iscúdere (si faet cun su nérbiu de sa coa de cuadhu o de pegus bulu); si narat fintzes de sa natura de un'animale mannu mascu Synonyms e antonyms cardamponi, codra / tziraónia Idioms csn: su nérviu de s'arau = cunzolu, su cantu chi muntenet paris sa timona cun sa dentale, itl. profime; èssere totu nérbios (nadu de unu) = forte, fintzas si no tantu russu Sentences no mi suguzes sos nérbios: làssami in pasu! ◊ zughet sos nérbios salarzados, cun totu su gafè chi at bufadu 2. su nérbiu est tostu, ma bi at chie màstigat fintzas cussu 3. sentza isprone ne nérviu, bastaiat una sàbia móvida in sos chizos pro ti fagher cúrrere ◊ l'at iscutu a nerju 4. masellandhe su boe mortu che li at tódhiu su névriu e li at apertu sa bentre Scientific Terminology crn Etymon ltn. nervium Translations French nerf, tendon English nerve, gristle Spanish nervio, tendón Italian nèrvo, tèndine German Nerv, Sehne.

nebròni nabròni

necàre , vrb: negai, negare Definition nàrrere chi nono o una cosa diferente o contrària de sa chi si est nada innanti o benit pregontada, su si betare a sa nega arrespondhendho sèmpere No! (deosi est vrb. prnl.); arrefudare una cosa a chie dha pedit o dhi tocat; foedhandho de armas po isparare, o de matas de frutu o ifertas, fàere farta, no isparare, no bogare frutu, no bogare linna noa; giogandho a cartas a lobas contràrias, betare carta de sinnu diferente de cussa chi at giai betau su cumpàngiu isperandho agiudu / mina negara = chi no bi at isparadu; negare su cumandhu a ccn. = nai ca no a chini pregontat su prexeri de dhi fai una cummissioni Synonyms e antonyms arrafudai, denegare | ctr. ammítere, atorgare, cufessare / acanciare, donai Sentences Perdu si ndi fut negau ananti de totus narendu ca no connosciat a Gesús ◊ proite ti ndhe negas candho ischis totu?! ◊ dèu no mi ndi negu de su chi ti depu ◊ leas cafè a fide in sas butegas: ti lu dant, ti lu bufas e ti negas! ◊ de cantas cosas tet àere sutzessu ti as a negare e mai ti at a crere! ◊ prima chi su pudhu cantet mi des negare, istanote! 2. una giunta de orzu no ti la nego, ca ses fadigadu! ◊ prite mi negas su saludu? ◊ mi at negadu su faedhu: la depet tènnere cun megus ◊ como ti negat s'abba e su mossu, ca no produis nudha ◊ a Deus e a su rei no podeus negai ◊ a Deus no podeus negai, ma a s'urrei gei fait!◊ si est imbrenugada, ma sa mama li at negadu su perdonu ◊ assiat francas de moro, chi mi negas unu ranu! ◊ abba e fogu no si negant a nisciunu ◊ su pitzinnu educadu no negat su cumandhu a sos mannos! 3. póveru meu archibbusu, no mi ndhe servit piús: totinduna mi at negadu! ◊ negant finas is frutus de sa terra de comenti est annada mala! ◊ si ponit a isparai ma su fusili at negau ◊ si est bonu s'innestadore est raru a ndhe li negare calicunu, de innestu ◊ una mina negara est perigulosa! Translations French nier, démentir English to deny Spanish negar, desmentir Italian negare, smentire, sconfessare German verneinen, verweigern, leugnen.

nèce , nf Definition neu, marcu de neghe, de guastu Synonyms e antonyms defeta, mància, nècia*, nésica.

necessàriu , agt, nm: netzessàriu Definition chi o cosa chi no si ndhe podet fàere de mancu, chi dhue bolet própriu, chi no est in prus Synonyms e antonyms netzessitosu Sentences aite faghias cussu, como? netzessàriu!…◊ acabideit sos trastos netzessàrios in sa búscia ◊ est necessàriu chi allueas sa làntia! ◊ s'operaju est sèmpere in lamentu ca no tenet su tantu necessàriu 2. cussu fiat su necessariedhu po agiudai cudhu pobiritu ◊ custas dies, siat po sas festas siat po su tempus rigorosu, si limitant a atèndhere a su netzessàriu Etymon itl. Translations French nécessaire English necessary Spanish necesario Italian necessàrio German nötig.

necessidàde, necessidàdi , nf: netzessidade Definition mancamentu, farta de cosa chi serbit meda Synonyms e antonyms aprentu, bisognu, mancànscia, netzessitu, pretzisidade Sentences sos ambassadores aiant fatu batire provistas po sas netzessidades issoro ◊ si ndhe tenes necessidade oe ti giànt préstidos mannos Surnames and Proverbs prb: netzessidade no at leze Etymon itl. necessità.

nèche , nf: nege, neghe, nexi Definition sa responsabbilidade (àere o tènnere sa neghe) de unu dannu, de una cosa male fata, candho dipendhent de ccn.; foedhandho de animales, de matas o fintzes de sa salude de su cristianu, male, difetu chi no dhos lassat campare o crèschere singillos (àere o tènnere neghe), fintzes difetu eredau, de famíglia, de aredeu / donai nexi a unu = betare curpas a unu Synonyms e antonyms acajone, crupa, falta, nechesa / defeta, irvistu, istrópiu, mantza, nésica, peca 1 Sentences si su grodhe distruet su masone sa neghe est de chie pastórigat! ◊ si bufamus binu malu, sa neghe l'at s'isteriarzu ◊ su minore no ndhe tenet nege si at fatu fadhina ◊ sa neche est sa mea ca no mi so fatu bonu a nche lu torrare a su caminu zustu ◊ culpa mazore teniat e neghe chie at dadu a Maria a Pedru Feghe! ◊ l'ant mortu chentza neche 2. custa màchina tenet neghe, est cosindhe male ◊ cust'àrbure depet tènnere neghe o no li cufaghet su logu: no bi est creschindhe! ◊ s'animale chi at neghe mànigat meda ma no abbóniat ◊ cussa puntura de ispina mi at lassadu neghe: no poto pinnigare su pódhighe! Surnames and Proverbs prb: neche o no neche pranghet berbeche Etymon ltn. nece(m) Translations French faute, défaut, tare English guilt, fault Spanish falta, defecto Italian cólpa, fallo, difètto, tara German Schuld, Fehler.

nechèsa , nf Definition su àere neghe, su èssere in curpa Synonyms e antonyms falta, neche Etymon srd. Translations French culpabilité English guilt Spanish culpabilidad Italian colpevolézza German Schuld.

nechidàde , nf Definition su èssere primmau, inchietu, nechidau Synonyms e antonyms alteriu, annicadura, arrennegu, nechidonzu | ctr. allegria, cuntentesa, prégiu Sentences pro si tòdhere sa nechidade cust'ómine pesat una boche e si la cantat ◊ no podies fughire a sa nechidade de Deus! ◊ apo passau mementos de nechidade e de arrebbentu Etymon srd. Translations French colère English anger Spanish cólera Italian còllera German Ärger, Wut, Zorn.

nechidaítu , agt Definition chi tenet su naturale de si nechidare, de si tzacare, primmare Synonyms e antonyms annicaditu, annuzaditu, primmagiolu, primmósigu Sentences custa cane est nechidaita, si ponet a apedhare chena bi àere nemos!

nechidàre , vrb: nichidare, neghidare Definition giare o pigare arrennegu, tzacu, unu pagu prus forte de annicare Synonyms e antonyms abbrodhiare, abbuscinare, alterai, annicare, annozare, inchietae, pirmare | ctr. allegrare, prexai Sentences su babbu at comintzau a si nechidare ca su fizu no cheriat andhare a cullire uliba ◊ mi rispondhet chin pacas perralias, càrchidat e si néchidat che berre (M.Zichi)◊ l’avio istrampau a culu a terra, ma isse intamas de si neghidare si fut postu a ríghere (M.Ladu) 2. no est tirandhe prus aeredha, mancu bentu de susu chi néchidat sas chessas mummuchiandhe in frunzas sos arrastos (L.Loi) Translations French se fâcher English to disturb Spanish irritar Italian inquietare German ärgern, aufregen, sich ärgern.

nechidàu , pps, agt: nichidadu, nichidau Definition de nechidare; chi est tristu, ammurrionau po calecuna ofesa chi dhi ant fatu Synonyms e antonyms annicadu, annoxau, arrennegadu, inchietu, pirmatu | ctr. allegru, pregiosu 2. nichidau chin mimme ses? ◊ fit nechidau ca murghendhe no fit reséssiu a istrabiare in tempus una cacada de sa crapa ◊ Deus nechidau at nau ca si arrepentiat de àere fatu s'ómine! 3. sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos chentza su tempus, nechidaos in totu sas cosas Translations French fâché English disturbed, out of temper Spanish airado, furioso Italian adirato, inquïèto German ärgerlich, böse sein, zornig sein.

nechidónzu , nm Definition su si nechidare, su èssere nechidaos Synonyms e antonyms alteriu, annicadura, arrennegu, nechidade | ctr. cuntentesa, prégiu Etymon srd. Translations French colère English anger Spanish cólera, rabia Italian còllera, ira German Ärger, Wut, Zorn.

nechidósu , agt Definition nau de ccn., chi est nechidau, primmau, chi costumat a si arrennegare Synonyms e antonyms arrennegau, inchietu, primmau Sentences cumparzo pràchidu e so nechidosu Etymon srd.

nècia , nf Definition genia de male, guastu (segada, iscarràfiu), cosa mala o fintzes intzimia de male Synonyms e antonyms defeta, nece, neche, mància, nésica, nítzia Sentences est andhadu a vísita, si tenet calchi nècia, gai faghet cura ◊ si unu at calchi nècia naturale oe podet fàghere sa cura Etymon srd. Translations French tache, tare English macula, imperfection Spanish mancha, falla Italian màcchia, magagna German Fehler, Gebrechen, Faulen.

neciàdu , pps, agt: nenciadu Definition de neciare; nau de gente o de cosas prantadas e frutos, chi portat nècias, màncias, guastu, neghe; nau de sa manera de fàere, chi est guasta de sa disonestade / cari nenciada = (nau de fémina príngia) chi portat sa faci coment'e ammarciada, a màncias Synonyms e antonyms demadu, fràzigu, machinzadu, manciau, néciu, nitziadu, tacadu, tunconidu / currúmpidu, malu | ctr. líaru, sanu / bonu 2. su mese de martu si che leat sos neciados ◊ sa pira est neciada ◊ zuto una dente neciada 3. de s'ànima cuamus sos ispijos chi rifletint su moribbundhu onore neciadu de vilesa e de rancore (A.Porcheddu) Translations French blet, carié, corrompu English rotten Spanish pasado, picado, corrupto Italian mézzo, cariato, corrótto German verfault, verdorben, verworfen.

neciàre , vrb: anneciare, nenciare Definition pònnere nècias, pònnere neghe, magàngia, fàere guastu Synonyms e antonyms ammaciae, ammagagnare, guastai, maciare, nesicare, manciulare Sentences a s'àlvure s'istiu passadu su fogu l'at nenciadu a su truncu ◊ a tie ti ant neciadu sos víscios!

néciu , agt Definition chi no est sanu, chi portat calecunu male, chi tenet neghe, nau fintzes de ccn. in su sensu de no èssere tanti singillu de fatas; fintzes làngiu, coment'e candho unu est pagu sanu; nau po su cumportamentu, chi est pagu giustu, unu pagu macu Synonyms e antonyms demadu, mantzadu, nitziadu, tunconidu / bambioco, solocu | ctr. líaru, nédidu, sanu / sàbiu Etymon srd.